H διασφάλιση της ελληνικής συμμετοχής στον νέο αγωγό «South Stream» που θα μεταφέρει φυσικό αέριο της Gazprom στην Ιταλία για να τροφοδοτήσει τη μεγάλη αγορά της Ευρώπης, είναι ο νέος στόχος που η Ελλάδα μέσω της ενεργειακής διπλωματίας επιχειρεί να πετύχει, ενισχύοντας τη θέση της ως «ενεργειακής γέφυρας» Ανατολής – Δύσης.
Μετά την επιτυχή κατάληξη του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς -Αλεξανδρούπολης και την παράλληλη προώθηση του αγωγού Ελλάδας – Τουρκίας – Ιταλίας (ITGI) η ελληνική κυβέρνηση επιδιώκει την άμεση διασφάλιση της διέλευσης του αγωγού «South Stream» από τα εδάφη της χώρας μας, παρακολουθώντας ταυτόχρονα τις εξελίξεις γύρω από δύο ακόμη ενεργειακά έργα που συνδέονται με την τροφοδοσία της Ευρώπης με φυσικό αέριο. Τον αγωγό Ναμπούκο, σχέδιο που προωθείται με την υποστήριξη των ΗΠΑ με στόχο την ανακοπή της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια και την Ευρώπη, και τον υπό σχεδιασμό αγωγό TAP, της ελβετικής εταιρείας EGL για τη μεταφορά αερίου της Κασπίας μέσω Τουρκίας, Ελλάδας και Αλβανίας στην Ιταλία.
Οι τέσσερις αυτοί αγωγοί, αποτελούν τους νέους διαδρόμους για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τη Ρωσία και τις χώρες της Κασπίας στην Ευρώπη και τόσο γύρω από την όδευση που θα ακολουθήσουν όσο -και κυρίως- την προέλευση του αερίου που θα μεταφέρουν, βρίσκεται σε εξέλιξη μια έντονη διπλωματική κινητικότητα.
Ενεργειακό έλλειμμα
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Eurogas, η εξάρτηση της Ευρώπης ως προς τις εισαγωγές φυσικού αερίου προβλέπεται να αυξηθεί από 41% (το 2005) σε 74% (το 2030). Σε απόλυτα μεγέθη, η ζήτηση φυσικού αερίου από 438 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου πετρελαίου (τιπ) αναμένεται να φθάσει τα 625 εκατομμύρια τιπ μέχρι το 2030. Καθώς φθίνει η ευρωπαϊκή παραγωγή αερίου και λήγουν σταδιακά τα τρέχοντα μακροχρόνια συμβόλαια προμήθειας αερίου από παραδοσιακούς προμηθευτές, αναμένεται να εμφανιστεί ένα αισθητό έλλειμμα στην τροφοδοσία της Ευρώπης, μεταξύ του 2015 και 2030. Το κενό αυτό αφορά μια ποσότητα της τάξης των 50 εκατομμυρίων τιπ κλιμακούμενη έως 240 εκατομμύρια τιπ.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι νέες υποδομές αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. H πλέον ώριμη υποδομή αυτή τη στιγμή είναι η διασύνδεση Ελλάδας – Τουρκίας – Ιταλίας, που υλοποιείται με τη συνεργασία της ΔΕΠΑ, της τουρκικής Botas και της ιταλικής Edison. To έργο έχει σχεδιαστεί για τη μεταφορά αζέρικου αερίου και προβλέπεται να λειτουργήσει το αργότερο το 2012 και να μεταφέρει στην ευρωπαϊκή αγορά 11 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως. Το ελληνοτουρκικό τμήμα έχει ήδη ολοκληρωθεί και λειτουργεί μεταφέροντας σήμερα στο ελληνικό σύστημα 500 εκατ. κ.μ αζέρικου αερίου, τα οποία όμως διαχειρίζεται η τουρκική Βotas.
Πριν από δύο χρόνια περίπου ο συγκεκριμένος αγωγός, βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ρωσικής πλευράς. Ηταν η εποχή που Ρώσοι αξιωματούχοι αλλά και ο ίδιος ο πρόερδος Βλαντιμίρ Πούτιν άρχισαν να επισκέπτονται διαδοχικά Αθήνα και Ρώμη με ένα και μοναδικό στόχο που κατέστησαν σαφή στις δύο χώρες από την πρώτη στιγμή. Να συμμετάσχουν στον αγωγό, αν είναι απαραίτητο να τον κατασκευάσουν οι ίδιοι και να τον γεμίσουν με αέριο της Gazprom, «το μοναδικό διαθέσιμο αέριο στη διεθνή αγορά σήμερα» όπως είχε δηλώσει ο επικεφαλής της εταιρείας, Αλεξέι Μίλερ.
Η έντονη αντίδραση των ΗΠΑ, η οποία εκφράστηκε με επίσης άμεσες πιέσεις προς την ιταλική και ελληνική κυβέρνηση, αλλά και η πολιτική της E.E. για εναλλακτικούς προμηθευτές, στάθηκαν εμπόδιο στους σχεδιασμούς του Κρεμλίνου για την αξιοποίηση της συγκεκριμένης όδευσης, όχι όμως και της γενικότερης πολιτικής του για επέκταση στην ευρωπαϊκή αγορά που αποτελεί τον μεγαλύτερο πελάτη της Ρωσίας. Πολύ σύντομα αναζήτησε εναλλακτική όδευση. Αυτή ανακοινώθηκε αιφνιδιαστικά τον Ιούνιο του 2007 στη Ρώμη από την Gazprom και την Eni. Οι δύο εταιρείες που είχαν υπογράψει ένα χρόνο νωρίτερα συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας, ανακοίνωσαν συμφωνία για τη μεταφορά φυσικού αερίου στη Βουλγαρία μέσω υποθαλάσσιου αγωγού που θα διασχίζει σε μήκος 900 χλμ. τη Μαύρη Θάλασσα και θα μεταφέρει στην Ευρώπη έως και 30 δισ. κ.μ. αερίου ετησίως. O αγωγός «South Stream», όπως τον αποκάλεσαν, καταγράφηκε διεθνώς ως η απάντηση των Ρώσων στις αμερικανικές πιέσεις για μεταφορά τόσο από τον ελληνο-ιταλικό αγωγό όσο και από το Ναμπούκο αποκλειστικά αερίου από χώρες της Κασπίας, πετυχαίνοντας παράλληλα και παράκαμψη της Τουρκίας.
Η «ελληνική διαδρομή»
Η ένταξη της Ελλάδος στον νέο ρωσο-ιταλικό έργο ανακοινώθηκε από τον ίδιο τον Πούτιν και τον πρωθυπουργό K. Καραμανλή και μάλιστα επί τουρκικού εδάφους, αφού οι δύο πολιτικοί είχαν συναντηθεί στην Κωνσταντινούπολη.
Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή είδε τον νέο αγωγό συμπληρωματικό του ελληνο-ιταλικού και στο πλαίσιο της ανάδειξής της σε «ενεργειακή πύλη» της Ευρώπης, έχει θέσει υπό διαπραγμάτευση τη διασφάλιση της συμμετοχής της και τους όρους αυτής.
Από τη Βουλγαρία όπου θα φτάνει ο αγωγός, θα ακολουθούν σύμφωνα με τον αρχικό και ανεπίσημο πάντα σχεδιασμό, δύο διακλαδώσεις. Μία προς την Αυστρία μέσω Σερβίας και μία προς την Ελλάδα με τελικό στόχο το Οτράντο στη νότια Ιταλία. Για την ελληνική διαδρομή του αγωγού εξετάζονται δύο σενάρια. Και τα δύο σενάρια ξεκινούν από κατασκευή αγωγού παράλληλα με τη διαδρομή του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης. Από εκεί η μία πιθανή διαδρομή είναι παράλληλη της πορείας που θα ακολουθήσει το χερσαίο τμήμα της ελληνο-ιταλικής διασύνδεσης που καταλήγει στον Σταυρολιμένα Θεσπρωτίας που προωθεί η ελληνική πλευρά και η άλλη που θα καταλήγει στην Ιταλία μέσω της Αλβανίας που φέρονται να προωθούν Ρώσοι και Ιταλοί. H «ελληνική διαδρομή» φέρεται να έγινε αποδεκτή από τη μικτή Επιτροπή Εμπειρογνωμώνων που έχει συσταθεί για την προώθηση του έργου και συνεδρίασε στη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα, ενώ στη συνεδρίαση που έχει προγραμματιστεί στην Αθήνα για την ερχόμενη εβδομάδα αναμένεται να συζητηθούν οι τεχνικές λεπτομέρειες. Το τοπίο αναμένεται να έχει ξεκαθαρίσει πλήρως μέχρι την επίσκεψη του πρωθυπουργού K. Καραμανλή στη Μόσχα (στα τέλη του μηνός) με πολύ πιθανό το ενδεχόμενο υπογραφής διμερούς συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών αντίστοιχης με αυτές που έχει υπογράψει η Ρωσία με τη Σερβία και τη Βουλγαρία.