Βράδυ, 17 Νοεμβρίου 1995. Περίπου 700 νεαροί κάνουν κατάληψη του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου ύστερα από εκτεταμένα επεισόδια και επιδίδονται σε βανδαλισμούς στην πρυτανεία, στο κτίριο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών και στο κτίριο των Μηχανολόγων και Πολιτικών Μηχανικών, σε αμφιθέατρα, αίθουσες, εργαστήρια. Ο τότε υπουργός Δημόσιας Τάξης Σήφης Βαλυράκης δίνει εντολή στην αστυνομία να εισέλθει στον χώρο. Συλλαμβάνονται πάνω από 650 άτομα. Η συνέντευξη που ακολουθεί προβλήθηκε στους «Φακέλους» τον Φεβρουάριο του 2007, στο πλαίσιο εκπομπής με θέμα την Αστυνομία και τη διαχείριση των εκρήξεων βίας. Ο κ. Βαλυράκης μιλάει για τον τρόπο που αντιμετώπισε την κατάληψη του Πολυτεχνείου.
– Τι σας οδήγησε να ήσαστε το 1995 διαφορετικός από τους προκατόχους σας;
– Είχα ζήσει επανειλημμένως την ίδια ιστορία. Δηλαδή, έβλεπα να οχυρώνεται μία μικρή μειοψηφία κυρίως στο Πολυτεχνείο, να μαζικοποιείται μέσα από συνθήκες κατάληψης και ελέγχου του χώρου. Να μαζικοποιείται μία δραστηριότητα, η οποία χρησιμοποιούσε ως ορμητήριο το Πολυτεχνείο. Αφού κατέστρεφε τα πάντα μέσα, έβγαινε έξω καταστρέφοντας και γύριζε πίσω στο Πολυτεχνείο. Η κατάληξη την άλλη μέρα το πρωί ήταν ένας συμβιβασμός με πρωτοβουλία κυρίως των πρυτανικών αρχών, να αφήνονται οι καταληψίες να αποχωρούν αβλαβώς από το χώρο της κατάληψης. Αυτό δεν ήθελα να επαναληφθεί τότε. Ακριβώς γι’ αυτό αξιοποιήθηκε η υπάρχουσα νομοθεσία, την οποία θεωρώ και σήμερα επαρκή. Δεν είμαι υπέρ της αλλαγής του νομοθετικού πλαισίου τουλάχιστον όπως προωθείται ως μόνο του, για τα θέματα του ασύλου.
– Είχατε καθαρή εικόνα ως υπουργός Δημόσιας Τάξης;
– Ως ένα βαθμό ναι, αλλά μετά την δακτυλοσκόπηση, τη φωτογράφηση, τη σήμανση όλων αυτών είχαμε μία πολύ καθαρή εικόνα ενός χώρου, που θεωρείται χώρος γνωστών – αγνώστων και κανείς δεν μπορούσε να ξέρει με ακρίβεια από ποιους απετελείτο.
– Τι σας έδωσε αφορμή για παρέμβαση;
– Από την αρχή δεν μου άρεσε η επαναλαμβανόμενη ιστορία της ασυδοσίας, καταστροφών μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο. Είχα προαποφασίσει ότι αν γίνονταν τα ίδια επεισόδια, η εξέλιξη θα ήταν διαφορετική. Η πολιτική απόφαση του υπουργείου και της κυβέρνησης ήταν να μην ανεχθεί τέτοια φαινόμενα. Αυτή η απόφαση έπρεπε να συνοδεύεται με μία επιχειρησιακή δυνατότητα της αστυνομίας.
– Η άποψη του Νίκου Μαρκάτου (πρύτανη τότε του ΕΜΠ) ποια ήταν;
– Δεν άφησα εγώ περιθώρια. Είπα ότι η αστυνομία δεν φεύγει από το Πολυτεχνείο και όσοι είναι μέσα θα συλληφθούν κατά τον ένα ή τον άλλον τρόπο. Ηταν θέμα των πρυτανικών αρχών να επιτρέψουν την είσοδο της αστυνομίας και το ξεκαθάρισμα από τους καταληψίες οι οποίοι ήταν 650 – 700 άτομα. Συνελήφθησαν όλοι και οδηγήθηκαν, με εισαγγελική παρουσία πάντα, στις υπηρεσίες σήμανσης όπου περάσαν όλη την σχετική διαδικασία.
– Ηταν φοιτητές;
– Ηταν και φοιτητές, αλλά θα έλεγα ότι ήταν κάθε καρυδιάς καρύδι που είχε μαζευτεί για ένα τριήμερο εκεί σε συνθήκες κατάληψης και αξιοποίησης του ασύλου για σκοπούς που καμιά σχέση δεν είχαν με το άσυλο και τη φιλοσοφία του.
– Οταν μπήκε η αστυνομία, διαπίστωσε αξιόποινες πράξεις;
– Κατ’ αρχήν ήταν οι καταστροφές του χώρου. Αλλά και στις εξόδους αυτών των ταμπουρωμένων μέσα στο Πολυτεχνείο είχαμε σημαντικές καταστροφές σε αυτοκίνητα, αλλά και στα απέναντι καταστήματα, στα περίπτερα, δηλ. περιουσίες απλών ανθρώπων είχαν καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό. Εδώ πρέπει να σας πω ότι η πρόθεση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Δημόσιας Τάξης έγινε σαφής από νωρίς, δηλαδή να συλλαμβάνεται οποιοσδήποτε έβγαινε από το Πολυτεχνείο, ακόμα και οι τραυματίες. Και μεταφέρονταν στο νοσοκομείο με αστυνομική συνοδεία και αστυνομική φρουρά.
– H βούλησή σας αυτή είχε γίνει αντικείμενο συζήτησης;
– Οχι, αλλά ήξερα τις θέσεις του Α. Παπανδρέου γιατί μιλούσαμε πολύ συχνά. Ενημερωνόταν πολύ τακτικά και μάλιστα θα σας πω ότι μία μέρα προτού μπει στο Ωνάσειο, στην τελευταία φάση της περιπέτειας με την υγεία του, με πήρε το πρωί τηλέφωνο και με συνεχάρη για τη συμπεριφορά και τα αποτελέσματα που είχαν τα στελέχη της αστυνομίας. Μάλιστα, την περίοδο εκείνη είχαμε διπλή πρόκληση, είχαμε ταυτόχρονα τα έκτροπα στο Πολυτεχνείο και μία προσπάθεια μαζικής απόδρασης από τον Κορυδαλλό. Επομένως, οι δυνάμεις της αστυνομίας και το κέντρο επιχειρήσεων ήταν διασπασμένο και διχασμένο.
– Τα ΜΑΤ πολλές φορές δεν έχουν πολιτική κάλυψη.
– Αυτό είναι αλήθεια. Η αστυνομία πρέπει να έχει προσδιορισμένο το ρόλο και το καθήκον της και πλήρη την πολιτική κάλυψη όταν ακολουθεί αυτή την κατεύθυνση, εφόσον δηλ. η αστυνομία δεν παρανομεί. Πρέπει να είναι πολύ σαφές ότι δεν θα βρεθούν μπλεγμένοι. Αυτός που δίνει την εντολή πρέπει να αναλαμβάνει και την ευθύνη.
– Σας είπε κάποιος πολιτικός αρχηγός ή οποιοσδήποτε άλλος μπορούμε να μπούμε μέσα;
– Δεν θυμάμαι συγκεκριμένα, αλλά θυμάμαι το κλίμα, ήταν πολύ διστακτικοί. Τα ανώτατα στελέχη της αστυνομίας ήταν πολύ προβληματισμένα και διστακτικά, κυρίως φοβόντουσαν μια ενδεχόμενη ανεξέλεγκτη εξέλιξη της κατάστασης ή κάποια προβοκάτσια, φοβόντουσαν μήπως τραυματιστεί κανείς, μήπως ξεφύγει ο έλεγχος. Κάτι τέτοιο δεν έγινε.
– Οι αστυνομικές δυνάμεις είχαν εικόνα του χώρου;
– Βεβαίως. Το σχέδιο ήταν πολύ απλό. Οι δυνάμεις μπήκαν από τις δύο πόρτες, από τη Στουρνάρη και τις πλαϊνές πόρτες του Πολυτεχνείου. Μπήκαν ελεγχόμενα και συντεταγμένα σε πολύ αργή κίνηση, και σιγά σιγά οι καταληψίες βγήκαν από την πλευρά της Πατησίων όπου τους περίμεναν τα συνεργεία που έκαναν τις συλλήψεις, τα λεωφορεία. Ηταν πλήρως οργανωμένο σχέδιο και θα έλεγα ότι εξετελέσθη με μαθηματική ακρίβεια. Και ουδέποτε μέσα σε αυτή την πορεία αρκετών ωρών ξέφυγε ο έλεγχος.
– Μετά υπήρξε και μία δικαστική αποτίμηση της κατάστασης;
– Σε εκείνη την περίπτωση νομίζω υπήρξε πολύ καλή τεκμηρίωση. Λόγω της μαζικότητας και της ευρύτητας του χειρισμού και της μαζικότητας των συλληφθέντων δεν είχαμε προβλήματα σε σχέση με τις μαρτυρίες και την τεκμηρίωση. Υπήρξε εντονότατη παρουσία της εισαγγελικής αρχής σε όλες τις διαδικασίες, δηλ. η αστυνομία εκεί πράγματι ως όργανο της εισαγγελικής αρχής λειτουργεί και μόνον έτσι.