Η επίθεση που δέχθηκαν Ελληνες εκδρομείς στην Αχρίδα της ΠΓΔΜ πριν από ακριβώς μία εβδομάδα, εισάγει ένα νέο, άκρως ανησυχητικό δεδομένο στη διαμάχη Αθηνών και Σκοπίων για το θέμα της ονομασίας: τη διάχυση της ακραίας εθνικιστικής και αλυτρωτικής λογικής, που έχει υιοθετήσει η πολιτική ηγεσία της γειτονικής χώρας, σε επίπεδο πολιτών. Μάλιστα, η καθυστερημένη αντίδραση του πρωθυπουργού, Νίκολα Γκρούεφσκι, ο οποίος καταδίκασε το επεισόδιο τρεις μέρες μετά, καταδεικνύει, όπως αναφέρουν έμπειροι διπλωμάτες, ότι δεν υπάρχει ουσιαστική βούληση για πάταξη του φανατισμού που ανάλογες ενέργειες δείχνουν. Αντίθετα, καθώς η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο για την ανάδειξη προέδρου, ο φανατισμός αναμένεται να κλιμακωθεί.
Η αντίδραση της Αθήνας με έκδοση ταξιδιωτικής οδηγίας, με την οποία συνιστάται σε όσους επιθυμούν να ταξιδέψουν στην ΠΓΔΜ να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, σηματοδοτεί μια καταρχήν μεταστροφή της ελληνικής στάσης έναντι των σκοπιανών προκλήσεων. Μάλιστα, το υπουργείο Εξωτερικών φρόντισε να αναδείξει μια σειρά από περιστατικά κατάχρησης εξουσίας σε βάρος Ελλήνων, που επισκέπτονται την ΠΓΔΜ ή διέρχονται από αυτή, κυρίως οδηγών φορτηγών αυτοκινήτων, που υφίστανται εξαντλητικούς ελέγχους, συχνά στα όρια μιας ασαφούς νομιμότητας, καθώς, όπως επισημαίνεται, οι αρχές της γειτονικής χώρας φροντίζουν να «αιφνιδιάζουν» προβάλλοντας διαρκώς νέους κανονισμούς ή διοικητικές αποφάσεις της τελευταίας στιγμής, προκειμένου να δικαιολογήσουν τους ελέγχους και να πιστοποιήσουν παραβάσεις. Η απόφαση να προβληθούν αυτά τα περιστατικά, τα οποία μέχρι πρότινος η ελληνική πλευρά επέλεγε να υποβαθμίζει, είναι το δεύτερο στοιχείο που δείχνει την μεταστροφή στη στάση του ελληνικού ΥΠ.ΕΞ. έναντι των προκλήσεων των Σκοπίων.
Η Αθήνα ανησυχεί, μετά και την ανάληψη ευθύνης για την επίθεση της περασμένης Κυριακής εναντίον των Ελλήνων στην Αχρίδα, από την οργάνωση «Ενωμένη Μακεδονία», ότι υπάρχει κίνδυνος όχι απλά επανάληψης ανάλογων περιστατικών, αλλά και κλιμάκωσής τους. Μεταβάλλοντας, έστω και κατά τι τη στάση της, προσδοκά στην αποτροπή μιας τέτοιας εξέλιξης. Ετσι, διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι με την έκδοση της ταξιδιωτικής οδηγίας θα υπάρξει αντίδραση της τοπικής κοινωνίας της ΠΓΔΜ για την απομόνωση ακραίων στοιχείων, λόγω του φόβου απώλειας εισοδήματος από το τουριστικό συνάλλαγμα που αφήνουν οι Ελληνες επισκέπτες. Ταυτόχρονα, η ευρεία δημοσιοποίηση ανάλογων περιστατικών, πιθανότατα θα θορυβήσει τις αρχές της γειτονικής χώρας για την εικόνα που βγαίνει προς τα έξω.
Χωρίς προοπτική για το όνομα
Και η κλιμάκωση της προκλητικότητας των Σκοπίων, που αναμένεται στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας να ενταθεί, αλλά και η απόφαση της Αθήνας να αντιδράσει περισσότερο «δυναμικά», καταδεικνύουν ότι και οι δύο πλευρές θεωρούν ότι μεσοπρόθεσμα δεν υπάρχει προοπτική προόδου στη διαπραγμάτευση για το όνομα. Ο ειδικός μεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών κ. Μάθιου Νίμιτς έχει ήδη διαμηνύσει ότι θα περιμένει και τη διενέργεια των ευρωεκλογών πριν προβεί σε κάποια ουσιαστική κίνηση επανέναρξης της διαδικασίας. Ακόμα και τότε όμως, το πλαίσιο δεν διαμορφώνεται ιδιαίτερα αισιόδοξο. Το κλίμα έχει επιβαρυνθεί από την απόφαση των Σκοπίων να προσφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης εναντίον της Ελλάδας.
Παράλληλα, δύο νέα στοιχεία έχουν προστεθεί, τα οποία δεν υπήρχαν πριν από ένα χρόνο, όταν η διαπραγμάτευση βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, με διαδοχικές συναντήσεις, προτάσεις και αντιπροτάσεις. Τότε, η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ και η προσδοκία της ΠΓΔΜ να λάβει πρόσκληση για ένταξη στη Συμμαχία, ήταν το «καύσιμο» της κινητικότητας. Το προσεχές διάστημα δεν διακυβεύεται κάποια επιδίωξη των Σκοπίων, όσον αφορά τις προοπτικές της χώρας. Παράλληλα, το έντονο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, δεν υπάρχει ως παράγοντας πίεσης. Η νέα κυβέρνηση της Ουάσιγκτον δεν έχει δώσει δείγμα γραφής στα Βαλκάνια, έχοντας στρέψει το ενδιαφέρον της στην αντιμετώπιση περισσότερο επιτακτικών θεμάτων σε άλλες γωνιές του πλανήτη. Δεν είναι τυχαίο ότι το θέμα της ονομασίας της ΠΓΔΜ δεν βρήκε θέση στην ατζέντα της συνάντησης που είχε την περασμένη εβδομάδα στην Ουάσιγκτον η υπουργός Εξωτερικών κ. Ντόρα Μπακογιάννη με την Αμερικανίδα ομόλογό της κ. Χίλαρι Κλίντον. Βεβαίως, οι ΗΠΑ θα επανέλθουν κάποια στιγμή και στα Βαλκάνια, ωστόσο είναι άδηλο πότε θα γίνει αυτό.
Η προοπτική, λοιπόν, δεν διαγράφεται ευοίωνη για εξελίξεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επίλυση του θέματος της ονομασίας. Ιδιαίτερα εάν επιβεβαιωθεί η αναμενόμενη επικράτηση του υποψηφίου που το κόμμα του κ. Γκρούεφσκι υποστηρίζει για τη θέση του προέδρου. Πρακτικά, αυτό θα σημάνει ότι στο εσωτερικό της ΠΓΔΜ δεν θα υπάρχει ισχυρή φωνή – αντίλογος στις επιλογές του πρωθυπουργού, ρόλο που μέχρι τώρα έπαιζε ο μετριοπαθής πρόεδρος, Μπράνκο Τσερβενκόφσκι. Ετσι, ως περισσότερο πιθανό θεωρείται το σενάριο ο κ. Γκρούεφσκι να σκληρύνει περαιτέρω τις θέσεις του, αναμένοντας ότι κάποια στιγμή θα αυξηθεί η διεθνής πίεση προς την Ελλάδα, που θα αναγκαστεί να υποχωρήσει. Αλλωστε, όπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές, ο πρωθυπουργός των Σκοπίων επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία ότι ενδεχόμενη πρόταση λύσης θα τεθεί σε δημοψήφισμα. Ταυτόχρονα, φροντίζει να καλλιεργεί κλίμα ακραίου εθνικισμού, καλλιεργώντας προς συγκεκριμένη κατεύθυνση το έδαφος για τα αποτελέσματα ενός τέτοιου δημοψηφίσματος.
Απάντηση στην έκθεση περί μειονοτήτων
Το θέμα ύπαρξης «μακεδονικής» μειονότητας στην Ελλάδα, που η σκοπιανή ηγεσία προβάλλει διαρκώς και έχει εντάξει στην εθνικιστική ρητορεία της, ήρθε στην επικαιρότητα με δυσμενή τρόπο, καθώς η ανεξάρτητη εμπειρογνώμων του ΟΗΕ για θέματα μειονοτήτων, Γκέι Μακ Ντούγκαλ, σε έκθεση που συνέταξε, κάνει σαφή αναφορά σε «μακεδονική» μειονότητα στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία. Μάλιστα, η κ. Μακ Ντούγκαλ, υιοθετεί την επιχειρηματολογία των Σκοπίων και για «μακεδονική» γλώσσα, ενώ εγκαλεί τις ελληνικές αρχές για διακρίσεις και καταπίεση, καλώντας τη χώρα μας να προστατεύσει το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Η Αθήνα θα αντικρούσει τις σχετικές αναφορές της έκθεσης, καθώς και εκείνες σε «τουρκική» μειονότητα, μεθαύριο, Τρίτη, στη διάρκεια της επίσημης παρουσίασης της έκθεσης στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη, διά του μονίμου αντιπροσώπου, πρέσβη Φραγκίσκου Βέρρου. Διπλωματικές πηγές, πάντως, εκτιμούν ότι ανάλογες αναφορές ενισχύουν τον αλυτρωτισμό των Σκοπίων, που «βλέπουν» ότι μέσω αυτών, οι εθνικιστικές θέσεις τους δικαιώνονται. Η Αθήνα θεωρεί βέβαιο ότι η πολιτική ηγεσία της γειτονικής χώρας θα επιχειρήσει να αξιοποιήσει στο μέγιστο τη συγκεκριμένη έκθεση και, συγκεκριμένα, να την παρουσιάσει ως επιβεβαιωτική των θέσεών της για ύπαρξη «μακεδονικής» εθνότητας και γλώσσας. Αλλωστε, ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ, Νίκολα Γκρούεφσκι, δεν έκρυψε την ικανοποίησή του για το περιεχόμενο της έκθεσης, αλλά και για το γεγονός ότι, όπως είπε, μέσω αυτής καταγράφεται διεθνής στήριξη στο θέμα. Παράλληλα, οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι ενδεχομένως η δημοσιοποίηση της έκθεσης να προκαλέσει νέο γύρο εκδήλωσης αλυτρωτικών διαθέσεων από άτομα, κυρίως στην περιοχή της Φλώρινας, που αυτοπροσδιορίζονται ως μέλη της «μακεδονικής» μειονότητας.