Τον παλιό καιρό, όταν οι πρώτοι Ελληνες ευρωβουλευτές έψαχναν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού το check in για Βρυξέλλες, όλα ήταν απλά. Βλέπετε, τον Ιανουάριο του 1981, οι 24 εκπρόσωποί μας στην Ευρωβουλή ήταν διορισμένοι απ’ τους αρχηγούς των κομμάτων, χωρίς να προηγηθούν εκλογές και λοιπές ενοχλητικές διαδικασίες. Κι έτσι, την αθώα εκείνη εποχή, ουδείς ενδιαφερόταν ποιος είναι πρώτος στο ψηφοδέλτιο και αν θα εκλεγούν οι τελευταίοι. Ακόμη και στις πρώτες ευρωεκλογές, τον Οκτώβριο του ’81, κανέναν δεν απασχολούσε η σειρά των ευρωβουλευτών. Τις κάλπες της Ευρώπης τις είχε παρασύρει ο ελληνικός άνεμος του σοσιαλισμού: ακόμη κι αν τις αφαιρούσε κάποιος απ’ τα εκλογικά τμήματα, το πιθανότερο είναι πως κανείς δεν θα τις αναζητούσε – γιατί τον Οκτώβριο του 1981, μαζί με τις ευρωεκλογές έγιναν και οι βουλευτικές εκλογές. Και μες στο παραλήρημα της «Αλλαγής» όλα τ’ άλλα δεν είχαν καμία σημασία.
Ο Αβέρωφ επικεφαλής
Οπότε, πρώτη φορά το ζήτημα ετέθη το 1984: ποιος θα είναι ο κορυφαίος του ευρωβουλευτικού χορού; Ή, αν προτιμάτε, ποιανού το όνομα θα μπει πρώτο στο ευρωψηφοδέλτιο; Οπως θα μπορούσαν εύκολα να προβλέψουν όσοι τον πρόλαβαν αρχηγό της Ν.Δ., ο Ευάγγελος Αβέρωφ δεν θ’ άφηνε την ευκαιρία να πάει χαμένη: θέλοντας να πάρει εκδίκηση για την πανωλεθρία που υπέστη ο προκάτοχός του, ο Γ. Ράλλης, απ’ τη στρατιά των ζιβάγκο, ο Αβέρωφ μπήκε ο ίδιος επικεφαλής της γαλάζιας ευρωπαϊκής αρμάδας. Ηλπιζε πως έτσι θα κατατροπώσει την πασοκική ευρωφρουρά, που είχε αρχηγό τον Γεώργιο Μαύρο. Και μ’ αυτόν τον τρόπο, δημιούργησε σχολή. Γιατί από τότε μέχρι σήμερα, με το που πλησιάζουν ευρωεκλογές το σύμπαν των Ελλήνων ασχολείται με το… πάνω μέρος του ψηφοδελτίου: στη συνείδηση των ψηφοφόρων, το πρώτο όνομα της λίστας είναι αυτό που μετράει.
Κάπως έτσι, στα προεόρτια των ευρωεκλογών του 2004, μάθαμε ποια είναι η… «λάθος Ματσούκα». Ο Γ. Παπανδρέου, στο τέμπο τού «Γιώργο, άλλαξέ τα όλα» που του τραγουδούσε στα συνέδρια σύσσωμη η ΠΑΣΠ, έβαλε την πανελληνίως άγνωστη Μ. Ματσούκα στον «αφρό» της λίστας. Δεν είναι μόνο που ο Ν. Σηφουνάκης, ο όγδοος στη σειρά, αναρωτιόταν τι σοσιαλιστικές αμαρτίες έπρεπε να πληρώσει και βρέθηκε καταποντισμένος σ’ ένα ψηφοδέλτιο αγνώστων. Ούτε που οι άρρενες ψηφοφόροι απογοητεύονταν με το που διαπίστωναν πως η κυρία Ματσούκα του πράσινου ψηφοδελτίου λέγεται Μαίρη και όχι Δήμητρα.
Το χειρότερο ήταν που στην αντίπερα όχθη ο γαλάζιος βαρώνος, ο Ιω. Βαρβιτσιώτης, πανηγύριζε εκ των προτέρων για τη νίκη του στη μάχη της Ευρώπης. Γιατί μπορεί ο Κ. Καραμανλής να τον έστειλε στην Ευρωβουλή στα 74 χρόνια του, κυρίως για να μην του τρώει το χώρο στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας, αλλά όταν η εκλογική μάχη μαίνεται ισχύει το «ο παλιός είναι αλλιώς», όσο ωραία κι αν είναι η νέα. Εξ ου και ο κ. Γ. Παναγιωτακόπουλος με το οργίλο ύφος του παλαιού σοσιαλιστή έβγαλε τις γνωστές κορόνες: «Διακυβεύεται το μέλλον της δημοκρατικής παράταξης», και άλλα εξίσου καταστροφολογικά. Η ιστορία απέδειξε πως πρόκειται για υπερβολές. Μπορεί η Ν.Δ. να κέρδισε την αναμέτρηση, αλλά όσοι έτυχε να ταξιδέψουν για Βρυξέλλες τους επόμενους μήνες, είδαν τον κ. Βαρβιτσιώτη, τον κ. Σηφουνάκη και την κυρία Ματσούκα με τη Luis Vuitton της ανά χείρας να συγκροτούν μια υπέροχη τριάδα ταξιδιωτών στην πρώτη θέση του αεροπλάνου.
Είναι κοινό μυστικό, άλλωστε: όταν σβήσουν οι προβολείς των εκλογών, τα ίχνη των ευρωβουλευτών χάνονται στην πυκνή ομίχλη του Στρασβούργου, και πια μόνο οι συνάδελφοί τους μαθαίνουν πώς ακριβώς διάγουν τον βίο τους στα πέριξ των Βρυξελλών. Κι αυτό, βέβαια, ισχύει και για τους κορυφαίους των ευρωψηφοδελτίων. Που θα πει πως τελικά το σημαντικότερο είναι, την ώρα των εκλογών, να διαλέξεις το σωστό πρόσωπο. Αλλά αυτό μόνο εύκολο δεν είναι.
Στις εκλογές του ’99, ας πούμε, ο κ. Κ. Σημίτης αφού πρώτα πολιόρκησε ανεπιτυχώς τον κ. Σπύρο Βούγια, τελικά διάλεξε για «πρώτο ευρωβιολί» τον Δημήτρη Τσάτσο, σίγουρος πως ο καθηγητής που στην προηγούμενη θητεία του είχε πάρει και «βραβείο Ευρωπαϊκού Πολιτισμού» θα θέλξει το σύμπαν των πράσινων ψηφοφόρων. Πόσο λάθος έκανε… Η γκρίνια ξεκίνησε με την ανακοίνωση του ονόματος. Και τι δεν άκουσε ο κ. Σημίτης! «Ελλειψη πρωτοτυπίας» – διότι ο κ. Τσάτσος ήταν δεύτερη φορά επικεφαλής ευρωψηφοδελτίου. «Παραμερισμός πρωτοκλασάτων στελεχών» – διότι ουδείς της παλαιάς σοσιαλιστικής σχολής δεν προτιμήθηκε. Ακόμα και… «λάθος φύλο!» – διότι, όπως έλεγαν οι δημοσκοπήσεις, στο αντίπαλο στρατόπεδο η επιλογή του Κ. Καραμανλή, η κυρία Μαριέττα Γιαννάκου, έκανε πολύ περισσότερους αναποφάσιστους να πάρουν σιγά σιγά τον γαλάζιο δρόμο προς την κάλπη. Κι αν τελικά η κυρία Γιαννάκου έμεινε μόλις 15 μήνες στην Ευρωβουλή, και ύστερα άφησε το έδρανό της στην… καλλιτεχνική επιμέλεια του Στ. Ξαρχάκου, τι σημασία έχει; Τώρα που οι ευρωκάλπες ετοιμάζονται ξανά και τ’ όνομα της κυρίας Γιαννάκου επανήλθε στην επικαιρότητα, οι ψηφοφόροι τις παλιές ιστορίες τις έχουν προ πολλού ξεχάσει. Γιατί, όπως γνωρίζουν καλά βουλευτές κι ευρωβουλευτές, στην πολιτική ισχύει παραφρασμένο το κλασικό ρητό: μετά την απομάκρυνση απ’ την κάλπη, ουδέν αναγνωρίζεται – ούτε λάθος ούτε σωστό…