Πώς φτάσαμε στο σημείο η κρίση δημοσίου χρέους, που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2009 από τη μικρή Ελλάδα, τον Ιούλιο του 2011 να απειλεί πλέον ευθέως την Ιταλία, την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης;
Μια απάντηση θα μπορούσε να δοθεί αν κανείς «διάβαζε» προσεκτικά τα γεγονότα της εβδομάδας που πέρασε. Οταν, δηλαδή, η κρίση χρέους «χτύπησε» Ρώμη και Μαδρίτη και την ίδια στιγμή η ηγέτις της Ευρωζώνης, η κ. Αγκελα Μέρκελ, επέλεγε να περιοδεύσει σε τρεις… αφρικανικές χώρες.
«Δεν πειράζει», θα πουν ορισμένοι κακεντρεχείς, διότι η κ. Μέρκελ, μεγαλωμένη στην Ανατολική Γερμανία, έχει αποδείξει ότι δεν αντιλαμβάνεται πώς λειτουργούν οι αγορές. Οσο περίεργο και αν ακουστεί, σε σημαντικές φάσεις της κρίσης της Ευρωζώνης αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες πραγματικά δεν είχαν συναίσθηση του κινδύνου. Η κατηγορία έχει διατυπωθεί τον Μάιο του 2010 από κορυφαίο Ευρωπαίο πολιτικό σε άτυπη ενημέρωση.
Ομως, η τελευταία φάση της κρίσης ξεκινάει τον περασμένο Απρίλιο, όταν ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είπε για πρώτη φορά δημοσίως ότι και οι ιδιώτες επενδυτές θα πρέπει να επωμιστούν ένα μέρος της οικονομικής διάσωσης της Ελλάδας. Από τον Απρίλιο μέχρι σήμερα, τα επιτόκια δανεισμού Ελλάδας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας ακολουθούν σταθερά ανοδική πορεία, σπάζοντας το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.
Η κακοφωνία στην Ευρωζώνη, σταθερό χαρακτηριστικό από την αρχή της κρίσης, έφτασε σε νέο κρεσέντο, γεγονός που ανάγκασε ακόμη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να επικρίνει δημοσίως τους Ευρωπαίους. Η δημόσια αντιπαράθεση μεταξύ Γερμανίας και Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την εμπλοκή των ιδιωτών επενδυτών στο δεύτερο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα επιδείνωσε κι άλλο την κατάσταση.
Λίγο νωρίτερα, τον Μάρτιο, η Ευρωζώνη ενίσχυσε, όχι όμως όσο θα έπρεπε, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και τους δύο (προσωρινό και μόνιμο) μηχανισμούς βοήθειας της Ευρωζώνης, ενώ, κατ’ απαίτησιν της Γερμανίας, υιοθέτησε το νέο Σύμφωνο για το Ευρώ προκειμένου να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα. Η όλη προσπάθεια βαφτίστηκε από τους Ευρωπαίους «συνολική απάντηση στην κρίση».
Από τις αρχές του χρόνου, η κρίση είχε κάπως κοπάσει, καθώς όλοι περίμεναν να δουν την απάντηση της Ευρωζώνης στην κρίση. Παρ’ όλο που είχε πολλά θετικά στοιχεία, πολύ γρήγορα αποδείχθηκε ότι δεν άξιζε αυτόν τον χαρακτηρισμό.
Ισως ο κρισιμότερος σταθμός της κρίσης ήταν στις 18 Οκτωβρίου του 2010 στην παραθεριστική πόλη Ντοβίλ της Γαλλίας. Στο περιθώριο της συνάντησης με τον Ρώσο πρόεδρο κ. Μεντβέντεφ, η κ. Μέρκελ έκανε έναν απογευματινό περίπατο στην παραλία με τον Γάλλο πρόεδρο κ. Νικολά Σαρκοζί. Οταν επέστρεψαν, ανακοίνωσαν στους έκπληκτους δημοσιογράφους ότι είχαν συλλάβει ένα νέο σχέδιο. Ο μηχανισμός βοήθειας που θα ισχύσει από το 2013 θα χορηγεί οικονομική βοήθεια σε κράτη-μέλη που έχουν ανάγκη μόνον αφότου τα εξαναγκάσει να αναδιαρθρώσουν τα χρέη τους.
Εκεί ξεκινάει επισήμως η προσπάθεια της Γερμανίας, ορθή οικονομικά και πολιτικά, αλλά με σοβαρές συνέπειες, να αναγκάσει ιδιωτικές τράπεζες και επενδυτικά κεφάλαια να πληρώσουν πρακτικά για το ρίσκο που έχει κάθε επένδυση αντί να περιμένουν ότι θα διασωθούν από τους Ευρωπαίους φορολογούμενους.
Στο τέλος Νοεμβρίου, η Γερμανία αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να δεχθεί ότι η αναδιάρθρωση χρέους δεν θα είναι προληπτική, όπως ήθελε, αλλά θα γίνεται σύμφωνα με τις αρχές του ΔΝΤ, όταν δηλαδή η εφαρμογή ενός Μνημονίου δεν θα έχει επιτύχει να καταστήσει βιώσιμο το χρέος. Βεβαίως, η περιπέτεια αρχίζει τον Δεκέμβριο του 2009, όταν η κ. Μέρκελ αντί να σταματήσει τη χιονοστιβάδα, λέγοντας ότι η Ευρωζώνη θα καλύψει σε κάθε περίπτωση την Ελλάδα, καθυστέρησε πέντε μήνες, εκθέτοντας σε κίνδυνο αρχικά την Ελλάδα και στη συνέχεια όλους τους άλλους.