Την ημέρα της Παναγίας, στον κήπο μιας αγροικίας σε ένα χωριό της Μεσσηνίας. Το τραπέζι είναι γεμάτο με όλα τα καλά του Θεού, όπως προστάζει η παράδοση για την ημέρα. Τα δύο ταψιά αρνί έφτασαν από τον φούρνο αχνιστά, ανοίχτηκε και το καλό κρασί. «Είναι του γείτονα, εξαιρετικό», λέει ο κυρ Θανάσης, συνταξιούχος και αρχηγός της οικογένειας. «Κάθε χρόνο μου φυλάει καμιά τριανταριά φιάλες – σε αντάλλαγμα, τον τροφοδοτώ με λαχανικά, ό, τι βγάζω κάθε εποχή. Δόξα τω Θεώ, το μποστάνι είναι καλό, δεν με έχει προδώσει ποτέ. Α, κατά φωνή!», συμπληρώνει. Ακούγονται φρένα να στριγγλίζουν. Ενα κατακόκκινο γυαλιστερό διθέσιο αυτοκίνητο εμφανίζεται πίσω από την καγκελόπορτα. «Ο γείτονας που λέγαμε. Μια ζωή υπάλληλος στην τράπεζα, πώς αγόρασε αυτό το αμάξι ένας Θεός το ξέρει».
Για κάποιον ανίδεο, η παραπάνω σκηνή δεν προδίδει σε καμία περίπτωση την οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα. Ούτε η πληθωρικότητα του τραπεζιού ούτε τα χαμόγελα ούτε η πολυτέλεια «λένε» Δεκαπενταύγουστος του ’11. Οσοι όμως βρέθηκαν φέτος το καλοκαίρι στην ελληνική επαρχία επέστρεψαν με την ίδια διαπίστωση. Η οικονομική κρίση μοιάζει να φτάνει εκεί εξασθενημένη, η καθημερινότητα δεν φαίνεται αλλαγμένη, ενώ οι σχετικές συζητήσεις είναι περιορισμένες. «Μα, τι γίνεται;», σκεφτόμασταν. Η ίδια σκηνή της Μεσσηνίας δίνει κάποιες απαντήσεις.
Στα χωριά και τις κωμοπόλεις έχουν αναπτυχθεί ιδιότυπες τοπικές οικονομίες, με πολύ μεγαλύτερες αντοχές στα μποφόρ των διεθνών αγορών. «Ο, τι χρειάζομαι για να ζήσω το παράγω ο ίδιος ή μπορώ να το βρω στο ίδιο το χωριό», λέει χαρακτηριστικά ο κυρ Θανάσης. Η οικιακή οικονομία, δε, βρίσκει την καλύτερη εφαρμογή: στην επαρχία, οι κουζίνες απογειώνονται με ελάχιστα υλικά. Πέραν τούτων των προφανών, σε πολλές περιοχές η αυστηρότητα των μέτρων είναι έννοια σχετική – ποιος να τα επιβάλει στον συγχωριανό του (ξάδερφο, κουμπάρο, αδερφικό φίλο); Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε πριν από λίγες ημέρες η «Κ», από ελέγχους του ΣΔΟΕ Αττικής σε 700 τουριστικές επιχειρήσεις σε τουριστικές περιοχές της χώρας από τις 30 Απριλίου ώς τις 8 Αυγούστου του 2011, η φοροδιαφυγή χτυπάει κόκκινο, φτάνοντας έως και το 100% του δείγματος. Σε αρκετές περιπτώσεις, μάλιστα, επρόκειτο για υποτροπή, καθώς στους παραβάτες είχαν καταλογισθεί πρόστιμα από το ΣΔΟΕ και στο παρελθόν. Ομως, οι αρχές έρχονται να επιβεβαιώσουν αυτό που όλοι βλέπουμε: στη συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων της επαρχίας που μας εξυπηρέτησαν φέτος, το κόψιμο της απόδειξης γινόταν μόνον έπειτα από απαίτηση. (Εκτυλίχθηκαν και σκηνές απείρου κάλλους: Σε γραφικό ταβερνάκι της Σερίφου, ο ιδιοκτήτης του οποίου «παραδοσιακά» αντί για απόδειξη, έφερνε μαζί με το καρπούζι το δελτίο παραγγελίας με το συνολικό ποσό του λογαριασμού, αναγκάστηκε φέτος να κατευνάσει εξαγριωμένα πλήθη Αθηναίων πελατών. «Αυτά που ήξερες να τα ξεχάσεις», ακούστηκε από κάποιον.)
Λίγο οι «άλλοι» νόμοι που ισχύουν στην επαρχία, λίγο το χαμηλότερο κόστος ζωής, πολύ πιο κοντά στις δυνατότητες της κάθε τσέπης, αυτό το καλοκαίρι, οι διακοπές στα νησιά, αλλά και στα χωριά της ηπειρωτικής χώρας, ήταν και διακοπές από τις φουρτούνες της χώρας. «Μην ξεχνάς όμως και το εξής», βιάζεται να συμπληρώσει ο κυρ Θανάσης. «Ολα αυτά που εσάς εκεί πάνω (σ. σ. στην Αθήνα) σας ταλαιπωρούν, εμείς τα ‘χουμε περάσει εδώ και χρόνια». Η ανεργία και η μείωση των αποδοχών έχουν χτυπήσει την επαρχία σφοδρά πριν από μία δεκαετία, οδηγώντας πολλούς σε εσωτερική μετανάστευση. «Είμαστε συνηθισμένοι – άλλωστε τώρα ανακάμπτουμε».
Πράγματι, ο αγροτικός τομέας γνωρίζει σήμερα νέα άνθηση. Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Αρχή, ο αριθμός των απασχολουμένων με τις αγροτικές εργασίες αυξήθηκε κατά 8% σε ένα χρόνο, γεγονός που αποτυπώνει και το κύμα φυγής από τα αστικά κέντρα προς την επαρχία. «Απλώς, καλό είναι κανείς να ξεχάσει αυτά που ήξερε για τα μέρη μας. Δεν μπορείς πια να πιάσεις την καλή. Πρέπει να λερώσεις χέρια».