Οταν η Πρωσία δημιούργησε τη γερμανική τελωνειακή ένωση, το 1830, παραιτήθηκε συνειδητά από τελωνειακά έσοδα υπέρ των μικρότερων κρατιδίων για να δώσει ώθηση στη γερμανική ενοποίηση. Τέτοια συμπεριφορά θα αναζητήσει κανείς μάταια στη σημερινή γερμανική ηγεσία. Το δε ερώτημα που εύλογα τίθεται, είναι: τι τελικά έχουν στο μυαλό τους οι Γερμανοί για την επόμενη μέρα της Ευρωζώνης; Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θέλουν να διαλυθεί. Ωστόσο, όταν έρχεται η ώρα να κάνουν κάτι, η συμπεριφορά τους φαντάζει αντιφατική και αμήχανη μαζί.
Ως η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, η Γερμανία έχει εκ των πραγμάτων ηγετικό ρόλο στη διευθέτηση των προβλημάτων της. Τον ασκεί όμως εξαιρετικά απρόθυμα, με προτεραιότητα να μη χρειαστεί να βάλει το χέρι στην τσέπη.
Ενας λόγος είναι ότι το ευρώ ουδέποτε ενθουσίασε ως ιδέα τους Γερμανούς. Η εισαγωγή του συνέπεσε με μια δύσκολη οικονομική περίοδο, στη διάρκεια της οποίας το βιοτικό επίπεδο των περισσότερων Γερμανών έμεινε στάσιμο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι νοσταλγοί του μάρκου καταγράφουν στις δημοσκοπήσεις το σεβαστό ποσοστό του 40%.
Σε όλη τη διάρκεια της κρίσης χρέους μια σημαντική μερίδα της γερμανικής ηγεσίας εμφανιζόταν απόλυτα αρνητική στο ενδεχόμενο να γίνει η Ευρωζώνη μια «ένωση μεταβιβάσεων». Οι Γερμανοί έχουν αρνητική εμπειρία από αυτό. Η ίδια η Ομοσπονδιακή Γερμανία είναι μια ένωση μεταβιβάσεων, κάτι που ακόμα επί Δυτικής Γερμανίας προκαλούσε τριβές ανάμεσα στα δημοσιονομικά πειθαρχημένα κρατίδια (όπως η Βάδη-Βυρτεμβέργη) και τα «σπάταλα» όπως η Βρέμη.
Μεταβίβαση πλούτου
Τη δεκαετία του ’90 έγινε μια τεράστια μεταβίβαση πλούτου (περίπου το 50% των καταθέσεων) από την πρώην Δυτική στην πρώην Ανατολική Γερμανία, η οποία ωστόσο δεν εξίσωσε το οικονομικό δυναμικό σε όλη τη χώρα. Η εμπειρία αυτή απαξίωσε για τους Γερμανούς δύο πράγματα: τις μεταβιβάσεις και τα κεϊνσιανής κοπής προγράμματα ανάταξης της οικονομίας. Είναι ενδεικτικό ότι το φρένο χρέους υιοθετήθηκε από τη γερμανική Βουλή το 2009, δηλαδή καταμεσής της κρίσης και όταν όλες οι άλλες χώρες προσπαθούσαν να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη με προγράμματα δημοσιονομικής επέκτασης.
Από το τέλος της δεκαετίας του ’90 η Γερμανία υποβλήθηκε σε ένα οδυνηρό πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης για να αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητά της. Τα κατάφερε, αλλά αυτό είναι ο πυρήνας του προβλήματος της Ευρώπης σήμερα. Οι Γερμανοί -αλλά και οι Φινλανδοί και οι Σλοβάκοι που είχαν ανάλογη εμπειρία- δεν καταλαβαίνουν γιατί οι Ελληνες και οι Ιταλοί δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο.
Αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά την κυρία Μέρκελ, διαπιστώνει ότι το πρότυπο που έχει στο μυαλό της για να ξεπεραστεί η ευρωπαϊκή χρήση χρέους είναι η Ατζέντα 2010 του καγκελάριου Σρέντερ. Επιδιώκει να δεσμεύσει όλους τους εταίρους -τουλάχιστον αυτούς που θα ακολουθήσουν- σε μια αυστηρή δημοσιονομική διαχείριση, που θα διασφαλίζει πως, όταν θα χρησιμοποιηθούν άλλα εργαλεία όπως τα ευρωομόλογα, δεν θα υπάρχουν εκπλήξεις. Δεν υπάρχει τίποτε που να απεχθάνονται περισσότερο οι Γερμανοί από την ανάγκη να αυτοσχεδιάσουν, όπως έκαναν με τον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης. Παρεμπιπτόντως, γνωρίζουν ότι το ευρωομόλογο δεν θα επιβαρύνει τον δανεισμό τους, μπορεί μάλιστα να τον καταστήσει και φθηνότερο, λόγω του όγκου που θα αποκτήσει η ευρωαγορά. Δεν θέλουν όμως σε καμία περίπτωση να φανεί ότι στέλνουν το μήνυμα και «τώρα δανειστείτε ελεύθερα». Αυτό δεν περνάει στη γερμανική κοινή γνώμη…