Αν τα στερνά τιμούν τα πρώτα, τότε ο επίλογος του Γιώργου Παπανδρέου ως πρωθυπουργού ήταν μια μελαγχολική υπόθεση. Το γενναίο βήμα, να θέσει αξίωμα και ισχύ στη διάθεση της χώρας, έμεινε μετέωρο. Στο τέλος, ως άλλος Τσάμπερλεν, επιχείρησε να επενδύσει στους πολιτικούς του φίλους, πυροδοτώντας όπως εκείνος μια κοινοβουλευτική ανταρσία, που τον συμπαρέσυρε μακριά από την εξουσία.
Χωρίς να υποτιμά κανείς τη δυσκολία της αποστολής που ανέλαβε, παραμένει απορίας άξιον πώς ένας άνθρωπος, ο οποίος αναδείχτηκε σε φορέα ελπίδας το 2009, κατάφερε τόσο σύντομα να αντιστρέψει τις προσδοκίες, κυρίως χάρη στις δικές του επιλογές.
Γιατί, κακά τα ψέματα, η αχίλλειος πτέρνα του κ. Παπανδρέου δεν ήταν οι «αποκλίνουσες» συμπεριφορές και απόψεις του, οι οποίες στο αποστεωμένο πολιτικό περιβάλλον εκλήφθησαν ως όαση φρεσκάδας που δημιουργούσε συσπειρώσεις υπέρ του. Ούτε καν η όποια ρητορική του ανεπάρκεια, που κατάφερε να ξεπεράσει: η τελευταία του ομιλία ήταν υπόδειγμα κοινοβουλευτικής ρητορείας και στην εκφορά της δεν έκανε ούτε ένα σαρδάμ. Η αχίλλειος πτέρνα του υπήρξε ο χαοτικός τρόπος με τον οποίο ασκούσε την εξουσία, με μικρές συνέπειες όσο ήταν κομματικός ηγέτης, με μεγάλες για τον ίδιο και τη χώρα όταν ανέλαβε πρωθυπουργός στην πιο δύσκολη συγκυρία της μεταπολίτευσης.
Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν προσπάθησε, με αστείρευτη ενέργεια, να αποτρέψει τα χειρότερα για τη χώρα. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης, όσο αμφιλεγόμενος και αν είναι, έχει αναμφίβολα καταφέρει να αποτρέψει ώς τώρα την ελληνική χρεοκοπία. Υπήρξε σε μεγάλο βαθμό και δικό του έργο. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δείλιασε μπροστά στις απαραίτητες συγκρούσεις ή επιδίωξε να προστατέψει το προφίλ του. Στη διάρκεια της θητείας της, η κυβέρνηση Παπανδρέου ανέλαβε τεράστιο πολιτικό κόστος. Ωστόσο, από σταθμό σε σταθμό σε αυτή την ταραχώδη πορεία, από το Μνημόνιο στην επιμήκυνση και από το Μεσοπρόθεσμο στην 26η Οκτωβρίου, ουδέποτε δημιουργήθηκε η αίσθηση, στους εταίρους αλλά και στον λαό ότι υπήρξε συνέχεια και συνέπεια στην προσπάθεια.
Το χαοτικό «σύστημα εξουσίας» του πρωθυπουργού φέρει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης γι’ αυτήν την εξέλιξη. Οι δεδηλωμένες προθέσεις του πρωθυπουργού να μετατρέψει το Μαξίμου σε Οβάλ Γραφείο δεν προχώρησαν πέρα από το επίπεδο εκπόνησης μελετών. Η παρακολούθηση και αξιολόγηση του κυβερνητικού έργου παρέμειναν τραγικά ανεπαρκείς.
Οι μυημένοι στα άδυτα του κυβερνητικού ρεπορτάζ υποστηρίζουν ότι από κάποια στιγμή κι έπειτα εξέλιπε και ο στοιχειώδης συντονισμός λόγω της αποστροφής που έτρεφε για τις ιεραρχικές δομές ο κ. Παπανδρέου. Το αποτέλεσμα ήταν ένας πρωθυπουργός που απεχθανόταν τους υψηλούς τόνους να μην μπορεί να «περάσει» στο περιβάλλον του ούτε καν την απαγόρευση του καπνίσματος, όχι την πειθαρχία και εγρήγορση που ήταν απαραίτητες σε καιρό κρίσης.
Η σοβαρότερη συνέπεια ήταν ότι οι πολίτες αντιλήφθηκαν νωρίς την ανεπάρκεια του «κυβερνητικού κέντρου» και σε συνδυασμό με τις αποτυχίες στην εκτέλεση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής πίστεψαν ότι οι θυσίες τους δεν πιάνουν τόπο. Οι ιδεολογικές εμμονές του κ. Παπανδρέου και η προσωπική του διαφωνία με τις πολιτικές που έπρεπε να εφαρμόσει, που προκάλεσαν, στην αρχή της θητείας του, τις τραγικές καθυστερήσεις που επιτάχυναν τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό, νομιμοποίησαν στη συνέχεια τις αντιδράσεις στη δημοσιονομική προσαρμογή με δηλώσεις του τύπου «και εγώ θα ήμουν στους δρόμους» και οδήγησαν τον πρωθυπουργό όταν απώλεσε τη λαϊκή στήριξη σε εσφαλμένα συμπεράσματα. Αντί να συνειδητοποιήσει ότι αυτό που εναγωνίως ζητούσαν οι πολίτες ως αντάλλαγμα για τις θυσίες ήταν η αίσθηση στιβαρής διακυβέρνησης, ο κ. Παπανδρέου αναζήτησε εναλλακτικούς τρόπους ανάκτησης της πολιτικής του νομιμοποίησης. Εδώ βρίσκεται το κλειδί για την επιλογή του δημοψηφίσματος, που σφράγισε την πτώση του. Η Ιστορία θα δείξει, αν στη δύσκολη περίοδο που έχει εισέλθει η χώρα η κυβέρνησή του θα καταγραφεί ως η πλέον βραχύβια της μεταπολίτευσης ή ως πρότυπο αντοχής σε μια νέα περίοδο.