«Θα ήταν καταστροφικό να φύγει η Ελλάδα από την Ευρωζώνη. Η χώρα θα γυρνούσε 20 με 50 χρόνια πίσω. Θα ήταν πολύ δύσκολο να επανακάμψει, τόσο από πολιτικής όσο και από οικονομικής απόψεως. Δεν υπάρχει γρήγορη λύση του προβλήματος. Ο,τι και να γίνει, ό,τι και να κάνει η Ελλάδα, θα είναι καλύτερα να παραμείνει εντός του ευρώ, να λαμβάνει μέρος στη διαδικασία», είναι τα τελευταία λόγια του καθηγητή Ρόμπερτ Μαντέλ καθώς χάνεται μέσα στο πλήθος που έχει έρθει να παρακολουθήσει τη διάλεξή του, στο Ζάππειο Μέγαρο.
Ο καθηγητής Μαντέλ, γνωστός και ως «πατέρας του ευρώ», βραβεύτηκε το 1999 με Νομπέλ για την οικονομία χάρη στο πρωτοποριακό του έργο σχετικά με τις βέλτιστες νομισματικές περιοχές και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Η δημιουργία της Ευρωζώνης βασίστηκε σε σημαντικό βαθμό πάνω στο θεωρητικό έργο του Μαντέλ.
Μοιραία, η σύντομη συζήτησή μας περιστράφηκε γύρω από τη θέση της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, αλλά και γύρω από την τύχη της ίδιας της Ευρωζώνης. Με αφορμή τα πρόσφατα δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, σύμφωνα με τα οποία το ΔΝΤ είναι έτοιμο να αποσυρθεί από το ελληνικό πρόγραμμα, το ερώτημα είναι τι πρέπει να γίνει προκειμένου η Ελλάδα να παραμείνει στο ευρώ. «Πρώτον, το ΔΝΤ πρέπει να παραμείνει στο παιχνίδι, γιατί νομίζω ότι το Ταμείο διαδραμάτισε θετικό, εξισορροπητικό ρόλο. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν έχουν πάντοτε αντικειμενική προσέγγιση», παρατηρεί ο καθηγητής. «Παράλληλα, θα πρέπει να συνεχιστεί η διαδικασία εξυγίανσης της ελληνικής οικονομίας και περιορισμού των δημοσιονομικών ελλειμμάτων», προσθέτει, εξηγώντας πως αν δεν υπήρχε η Ευρωζώνη, χώρες με πολύ υψηλά ελλείμματα και δημόσιο χρέος, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, θα έπρεπε να τα περιορίσουν προχωρώντας σε δραστικές περικοπές ή σε υποτίμηση του νομίσματός τους.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνει ο νομπελίστας καθηγητής στις ιδιωτικοποιήσεις: «Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης το πρώτο που κοιτάζεις δεν είναι το χρέος σου, αλλά τα περιουσιακά σου στοιχεία. Η Ελλάδα διαθέτει πολύ σημαντικά περιουσιακά στοιχεία, τα οποία μπορεί να κεφαλαιοποιήσει προκειμένου να μειώσει το χρέος της», τονίζει. Επιμένει ιδιαίτερα στο ότι βρισκόμαστε σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης. «Αν η Ελλάδα βρισκόταν σε πόλεμο, αμέσως θα άλλαζε η συμπεριφορά των Ελλήνων. Θα ενώνονταν και θα έκαναν ό,τι είναι απαραίτητο προκειμένου να σωθεί η πατρίδα τους. Προς το παρόν, όμως, δεν υπάρχει πίεση από τα κόμματα, τα μικρότερα από τα οποία ενεργούν με βασικό γνώμονα το δικό τους συμφέρον».
Τον ρωτάω αν θεωρεί βιώσιμο το ελληνικό δημόσιο χρέος ή αν είναι αναγκαία μια δεύτερη αναδιάρθρωσή του. Δεν δυσκολεύεται να απαντήσει. «Νομίζω ότι πρέπει να γίνει ό,τι έγινε και στη δεκαετία του 1920 με τις πολεμικές αποζημιώσεις που πλήρωνε η Γερμανία. Δύο φορές χρειάστηκε να αναδιαρθρώσουν το γερμανικό χρέος μεταθέτοντας τις πληρωμές στο απώτερο μέλλον. Αυτό νομίζω ότι πρέπει να γίνει και στην περίπτωση της Ελλάδας, προκειμένου να γίνει διαχειρίσιμο το ελληνικό χρέος. Σε αντάλλαγμα, οι Ελληνες πολιτικοί πρέπει να δεσμευτούν ότι δεν θα επιστρέψουν στο πελατειακό σύστημα», είναι η απάντηση του καθηγητή Μαντέλ. Παρατηρεί δε ότι, προκειμένου να ενισχυθεί η πολιτική σταθερότητα, θα ήταν προτιμότερο η Ελλάδα να υιοθετήσει ένα προεδρικό σύστημα όπως της Γαλλίας. Οσον αφορά την τύχη της Ευρωζώνης, ο καθηγητής Μαντέλ κατηγορεί σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ότι συμπεριφέρθηκαν ανεύθυνα συσσωρεύοντας ελλείμματα και χρέη. Εχουμε τον χρόνο και την πολιτική βούληση, προκειμένου να αποτρέψουμε την κατάρρευση της Ευρωζώνης; «Ξέρετε, αυτό είναι το πρόβλημα, ότι ίσως δεν υπάρχει», απαντάει. «Η Ευρωζώνη μπορεί να επιβιώσει αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανεβάσει το παιχνίδι της. Η ΕΚΤ πρέπει να δράσει, γιατί είναι ο μόνος οργανισμός που δεν μπορεί να χρεοκοπήσει. Προτείνω να εκδώσει δικά της ομόλογα, τα οποία θα έχουν χαμηλότερο επιτόκιο ακόμη και από αυτό των γερμανικών, διότι απλώς δεν υπάρχει το ρίσκο χρεοκοπίας με αυτά τα ομόλογα».