Λίγους μήνες μετά την εκλογική μάχη του Ιουνίου 2012 και την αρχική είσοδο της Χρυσής Αυγής στη βουλή με 18 έδρες, ο τοπικός της σύνδεσμος στη Νίκαια διοργάνωνε ένα από τα πρώτα μεγάλα πογκρόμ εναντίον μεταναστών στην Αθήνα.
Βίντεο-υλικό της προετοιμασίας για τη συγκεκριμένη επιχείρηση διέρρεε διαδικτυακώς: «δεν θα μείνει τίποτα όρθιο», «ό,τι κινείται σφάζεται» ωρύεται ο τομεάρχης Γιώργος Πατέλης, ενώ μαυροφορεμένα μέλη επιδοκιμάζουν με δυνατά χειροκροτήματα.
31 ακόμα καταγεγραμμένες εγκληματικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων των δολοφονιών των Παύλου Φύσσα και Σαχζάτ Λουκμάν, συμπληρώνουν το παζλ δράσεων της ΧΑ από το 2011 έως σήμερα.
Στις 7 Οκτωβρίου 2020 πέφτει οριστικά η αυλαία για την πενταετή δίκη της οργάνωσης με 68 κατηγορούμενους, που άφησαν πίσω τους δεκάδες θύματα νεοναζιστικής βίας. Οι μαζικές προσπάθειες της υπερασπιστικής γραμμής σε συνδυασμό με απεργίες και διαπληκτισμούς, καθυστέρησαν σημαντικά την ολοκλήρωσή της, επιτρέποντας στη ΧΑ να συνεχίσει την πολιτική της σταδιοδρομία υπό μία μορφή ασυλίας, και συνάμα να εφαρμόζει πράξεις αυτοδικίας ως κράτος εν κράτει. Το τίμημα για τη δημοκρατία; Ανυπολόγιστο.
Η αναζήτηση δικαιοσύνης εξελίχθηκε σε Οδύσσεια, ενώ οι συγγενείς των θυμάτων εξαναγκάστηκαν να αναβιώνουν επί μία πενταετία τις φρικιαστικές λεπτομέρειες των γεγονότων μέσα στις δικαστικές αίθουσες. Τα κρυφά γέλια, οι απαντήσεις γεμάτες ειρωνεία, η ασεβής και αμετανόητη στάση των κατηγορουμένων αποτελούσαν συχνά φαινόμενα στο Α’ Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων.
Δυστυχώς, έως και σήμερα τα ηθικά ζητήματα που συνόδευσαν τη χρονική διάρκεια της δίκης, δεν έχουν λάβει τη δέουσα προσοχή. Παράλληλα, η οργάνωση ακόμα και με υπόδικο χαρακτήρα, συνέχισε να εκμεταλλεύεται κατ’ εξακολούθηση τις δημοκρατικές ανέσεις που της δόθηκαν από το 2012, με πολλές από τις δράσεις της να αποκτούν διαστάσεις εξτρεμιστικού χαρακτήρα.
Το κόμμα δεν φάνηκε να υποχωρεί – αντιθέτως, επιβραβεύτηκε από μισό εκατομμύριο ψηφοφόρους, καθώς μόλις οκτώ μήνες μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα λάμβανε 9,39% της ψήφου στις Ευρωεκλογές του Μαΐου 2014. Αντίστοιχα, κέρδισε ξανά 18 έδρες στις Εθνικές εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015.
Με δηλώσεις του λίγο μετά το αποτέλεσμα, ο αρχηγός Νίκος Μιχαλολιάκος δεν δίστασε να πλέξει το εγκώμιο της «κυριαρχίας» της ΧΑ στην Ελληνική πολιτική σκηνή, και να κάνει λόγο για μελλοντικά όνειρα σχηματισμού κυβέρνησης, που σύμφωνα με τον ίδιο δεν απείχαν και πολύ από την πραγμάτωση τους. Η δυναμική της οργάνωσης είχε ήδη ξεπεράσει κατά πολύ ακόμα και αυτή του ΠΑΣΟΚ, θέτοντας ισχυρά θεμέλια εδραίωσης στη 3η θέση.
Αναμφίβολα, η ΧΑ αποτέλεσε το πιο ακραίο δείγμα ακροδεξιάς ρητορικής, που έχει βιώσει Ευρωπαϊκό κράτος από την πτώση της Ναζιστικής Γερμανίας. Θέτοντας ιδεολογικά κριτήρια επί επτά συναπτά έτη, ώθησε την Ελληνική πολιτική στα άκρα και τάχθηκε κατά πάντων, απειλώντας με αντίποινα όσους στέκονταν στο δρόμο της.
Η λαϊκίστική της ρητορική συνέχισε να επενδύει έντονα σε μανιχαϊστικά διλήμματα, όπως «καλό» εναντίον «κακού», «αντιευρωπαϊστές» εναντίον «δανειστών», «Έλληνες» εναντίον «μεταναστών», στρέφοντας έτσι το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης σε άλλα ζητήματα, πλην της δίκης.
Τον Νοέμβριο του 2019, ο Νίκος Μιχαλολιάκος παρουσιάστηκε στο δικαστήριο για την απολογία του, αλλά δεν έδειξε ιδιαίτερα αποφασισμένος να υπερασπιστεί την οργάνωση, που με τόσο πάθος έχτιζε επί τρεις δεκαετίες. Ήταν μία διαφορετική προσέγγιση από τον αρχηγό της ΧΑ, που κρατούσε πλέον σημαντικές αποστάσεις από τους υπόλοιπους κατηγορούμενους. Αρκέστηκε όμως να κάνει λόγο για ψευδείς κατηγορίες, που αποσκοπούσαν σε άλλη μία «εξόντωσή» του.
Έναν μήνα πριν ο Ηλίας Κασιδιάρης, κατά τη διάρκεια της δικής του απολογίας, επιχείρησε με τον ίδιο τρόπο, να καταδικάσει πράξεις βίας της οργάνωσης, αρνούμενος την οποιαδήποτε συμμετοχή του.
Το πλοίο βουλιάζει. Πολλοί συνέδεσαν τις απολογίες των δύο βουλευτών με σημάδια αποσύνθεσης που εμφανίστηκαν στους κόλπους της ΧΑ, και εν έτει 2020 οδηγούν την οργάνωση σε οριστική διάλυση. Άλλωστε, η δημιουργία του νέου ακροδεξιού σχηματισμού «Έλληνες για τη Πατρίδα» από τον Ηλία Κασιδιάρη, δεν είναι παρά μία απόπειρα πλήρους αποσύνδεσης του ονόματός του από τη ΧΑ. Όμως, η δικαιοσύνη και τα θύματα δεν ξεχνούν.
Πέρα από το ζήτημα της αθώωσης ή καταδίκης των μελών της, αξίζει να αναφερθεί ότι σε περίπτωση που η ΧΑ απαλλαχθεί από τις κατηγορίες περί εγκληματικής οργάνωσης, θα λάβει αναδρομικά το υπέρογκο ποσό των 8 εκ. ευρώ. Όσα δηλαδή δεν εκταμιεύθηκαν ως κομμάτι της κρατικής αποζημίωσης μεταξύ 2013 και 2019. Για να συμβεί αυτό, πρέπει η απόφαση να τελεσιδικήσει.
Πάνω από πρόσωπα, γεγονότα και δεδομένα, που αφορούν τη πολύκροτη δίκη της Χρυσής Αυγής, βρίσκεται η δικαιοσύνη, και σε αυτήν η πίστη μας οφείλει να παραμείνει ακλόνητη μέχρι τέλους. Η τελική ανακοίνωση στις 7 Οκτωβρίου αναμένεται αναμφισβήτητα να χαράξει νέα πορεία στα πολιτικά δρώμενα της χώρας, αναλόγως με το τι θα αποφανθεί το δικαστήριο, που συγκεντρώνει στοιχεία για τη δράση της οργάνωσης εδώ και πέντε χρόνια.
Ταυτοχρόνως, η ελπίδα δικαίωσης που αναζητούν τα θύματα ακροδεξιάς βίας στην Ελλάδα, θα βρεθεί για άλλη μία φορά στο επίκεντρο συζητήσεων. Ίδωμεν.
*Ο Γιώργος Σαμαράς είναι υπότροφος διδακτορικός ερευνητής στο τμήμα Ευρωπαϊκών Σπουδών του King’s College του Λονδίνου, και διδάσκων στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του UCL.