ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Αμηχανία έχουν προκαλέσει στους υποστηρικτές της ήπιας γραμμής απέναντι στην Αγκυρα οι εξελίξεις του περασμένου Σαββατοκύριακου, όπως φάνηκε χθες στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ) της Ε.Ε. Ιδιαίτερα η απόσυρση της Τουρκίας από τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας εις βάρος των γυναικών κρίνεται ότι «δεν βοήθησε καθόλου» την προώθηση της θετικής ατζέντας – και αναμενόταν να τεθεί από τον ύπατο εκπρόσωπο της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική Ζοσέπ Μπορέλ στο δείπνο εργασίας του με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Ο κ. Μπορέλ, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε, αναφέρθηκε στις κινήσεις αποκλιμάκωσης των τελευταίων μηνών εκ μέρους της Τουρκίας. Χαρακτήρισε την ύφεση αυτή «εύθραυστη», ωστόσο, και τόνισε ότι η υπόθεση της σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, αλλά και η απόπειρα απαγόρευσης του φιλοκουρδικού HDP, «εκτρέπουν την Τουρκία από το ευρωπαϊκό μονοπάτι».
Στην ατζέντα του ΣΕΥ χθες περιλαμβανόταν, μεταξύ άλλων, η έκθεση Μπορέλ για τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Στην έκθεση περιγράφονται πτυχές της θετικής ατζέντας (εμπόριο, τελωνειακή ένωση, μεταφορές, ενέργεια, μεταναστευτικό), αλλά και οι «πολιτικές και οικονομικές συνέπειες» που θα υποστεί η Τουρκία εάν διολισθήσει εκ νέου σε «μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο» και πλήττουν τα συμφέροντα κρατών-μελών της Ε.Ε., «ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο».
Στις συνέπειες αυτές συγκαταλέγεται «η έγκριση των πρόσθετων καταχωρίσεων που έχουν ήδη συμφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου» και η διεύρυνσή τους και σε νομικά πρόσωπα (όχι μόνο άτομα). Επιπλέον, όπως σημειώνεται, θα εξεταστούν «περαιτέρω περιορισμοί στην οικονομική συνεργασία Ε.Ε. – Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων»· μέτρα που «στοχεύουν άλλους τομείς σημαντικούς για την τουρκική οικονομία, όπως απαγόρευση παροχής τουριστικών υπηρεσιών, αρνητικές ταξιδιωτικές συμβουλές από τα κράτη-μέλη κ.λπ.»· και πρόσθετα μέτρα της Ε.Ε. στον τομέα της ενέργειας και σε συναφείς τομείς (απαγορεύσεις εισαγωγής και εξαγωγής ορισμένων αγαθών και τεχνολογιών).
Το πολιτικό πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων «έχει προοδευτικά επιδεινωθεί» τα τελευταία χρόνια, σημειώνεται στην έκθεση, «κυρίως λόγω των τουρκικών ενεργειών στην Ανατολική Μεσόγειο»: η «άμεση αμφισβήτηση» των δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας στις θαλάσσιες ζώνες της και η «οξεία αύξηση των προκλητικών ενεργειών κατά της Ελλάδας».
Επιπλέον, γίνεται αναφορά στην αποτυχία επίλυσης του Κυπριακού, που συνδυάζεται «με απειλητικές ενέργειες και υποτιμητική ρητορική» από την πλευρά της Αγκυρας. Η έκθεση σημειώνει επίσης την εμπλοκή της Τουρκίας σε σειρά περιφερειακών συγκρούσεων, «με τρόπο που συχνά εναντιώνεται στα ευρύτερα συμφέροντα της Ε.Ε.», ενώ στέκεται και στην επιδεινούμενη κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας, όσον αφορά ιδίως τα θεμελιώδη δικαιώματα αλλά και την οικονομική διακυβέρνηση.
Σχετικά με τα περυσινά γεγονότα στον Εβρο, αναφέρεται ότι η Τουρκία, «κατά παράβαση της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε.-Τουρκίας του 2016, ενθάρρυνε ενεργά μετανάστες και πρόσφυγες να εισέλθουν διά τη βίας στην Ε.Ε.». Σχετικά με το «Oruç Reis», τονίζεται ότι η δραστηριότητά του τον Αύγουστο και τον Οκτώβριο κοντά στο Καστελλόριζο «οδήγησε σε κλιμάκωση των εντάσεων στα όρια μιας πιθανής σύρραξης μεταξύ των δύο νατοϊκών συμμάχων».
Αναφορά γίνεται και στο τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο «αγνόησε τα δικαιώματα των ελληνικών νησιών στις σχετικές περιοχές», αλλά και στην «περαιτέρω απότομη αύξηση σε άλλες προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας προς την Ελλάδα». Μεταξύ αυτών αναφέρονται οι τουρκικές υπερπτήσεις επί ελληνικών κατοικημένων περιοχών, καθώς και η διενέργεια «απειλητικών ναυτικών ασκήσεων», που συνοδεύονται από την αντίστοιχη ρητορική.
Δένδιας: Θετικά σημεία και ελλείψεις
«Κατ’ αρχήν θετική» χαρακτήρισε την έκθεση Μπορέλ σε δηλώσεις του πριν από την έναρξη του ΣΕΥ ο Νίκος Δένδιας. «Προσλαμβάνει σωστά την Τουρκία ως πρόβλημα που αφορά το σύνολο της Ευρώπης και υπογραμμίζει τα προβλήματα τα οποία η τουρκική συμπεριφορά δημιουργεί για την Ε.Ε.», τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών. Σημείωσε, ωστόσο, ότι «υπάρχουν και ελλείψεις», π.χ. δεν αναφέρεται το casus belli ή το ζήτημα των Βαρωσίων, ούτε οι «ευθείες παραβιάσεις» της UNCLOS (σύμβαση ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας). Για το casus belli, πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, ο κ. Δένδιας απέσπασε τη δέσμευση του κ. Μπορέλ ότι θα το θέσει στην τηλεδιάσκεψη κορυφής την Πέμπτη.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, θεωρείται θετική η διττή προσέγγιση απέναντι στην Αγκυρα, περιλαμβάνοντας το περίγραμμα μιας θετικής ατζέντας, αλλά και την –ρητή και αναλυτική– προοπτική λήψης περιοριστικών μέτρων. Οσον αφορά τη θετική ατζέντα, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, αναφέρεται ότι θα μπορούσε να εφαρμοστεί κατά τρόπο τμηματικό και κυρίως αναστρέψιμο, και ότι θα εξαρτηθεί από το κατά πόσον η Τουρκία θα δείξει εποικοδομητική συμπεριφορά τους επόμενους μήνες. Ικανοποίηση στην Αθήνα προκάλεσε επίσης το γεγονός ότι η έκθεση είναι ξεκάθαρη αναφορικά με το ζήτημα της οριοθέτησης της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας: θα πρέπει να αντιμετωπισθεί μέσω διαλόγου στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, με προσφυγή στη Χάγη εάν δεν βρεθεί λύση στο πλαίσιο του διαλόγου αυτού.
Ικανοποίηση υπάρχει και για τις διατυπώσεις για το μεταναστευτικό-προσφυγικό (αναφορά στα γεγονότα του Εβρου και στη διακοπή των επιστροφών προς την Τουρκία από τα ελληνικά νησιά). Η ελληνική πλευρά σημειώνει, ωστόσο, ότι δεν αναφέρεται πως η Τουρκία έχει σταματήσει μονομερώς, εδώ και χρόνια, να εφαρμόζει τη συμφωνία επανεισδοχής Ε.Ε. – Τουρκίας.