Μετά την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης, εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ προχώρησαν σε εκτίμηση (plum analysis) των συνεπειών μιας ενδεχόμενης τρομοκρατικής ενέργειας με εκρηκτικό μηχανισμό ραδιολογικής διασποράς (βρώμικη βόμβα) στο κέντρο του Μανχάταν. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Μεταξύ των άλλων η μελέτη κατέδειξε ότι οι υποδομές υγείας της μητροπολιτικής Νέας Υόρκης δεν επαρκούσαν για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του εμπλεκόμενου πληθυσμού.
Παρόμοιες μελέτες αποτελούν μέρος μιας συνεχούς επικαιροποίησης του Στρατηγικού Σχεδιασμού Εθνικής Ασφάλειας κάθε σύγχρονου κράτους λαμβάνοντας υπόψη τις δυναμικές πολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Ο σχεδιασμός αυτός αποτελεί τη βάση στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της χώρας και συγχρόνως το ισχυρότερο όπλο της στην αντιμετώπιση εθνικών απειλών. Εντούτοις, η επιτυχής αντιμετώπιση μεγάλων απειλών παραμένει μια τεράστια πρόκληση ακόμη και για χώρες ισχυρές και ανεπτυγμένες. Πρόσφατα παραδείγματα αποτελούν η πλημμελής αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού και της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής. Βασικές αιτίες: Ελλειμμα ικανής πολιτικής ηγεσίας, διακρατικοί ανταγωνισμοί και ανυπακοή στους διεθνείς θεσμούς. Εύλογα διερωτάται κανείς: Οταν αυτά συμβαίνουν σε χώρες ισχυρές με ενεργό Στρατηγικό Σχεδιασμό Εθνικής Ασφάλειας, τι θα πρέπει να αναμένουν οι λαοί των χωρών που δεν τον διαθέτουν; Μοιραία, η χώρα που δεν διαθέτει το πολύτιμο αυτό εργαλείο αυτοάμυνας θα καταφύγει σε post factum αυτοσχεδιασμό. Μια προσπάθεια όμως εκ των προτέρων καταδικασμένη σε ουσιαστική αποτυχία. Θα περισώσει μόνον… ό,τι τύχει. Κανένας αυτοσχεδιασμός δεν μπορεί να υποκαταστήσει τα προμελετημένα μέτρα πρόληψης, ανίχνευσης και διαχείρισης μιας εθνικής κρίσης. Απλώς θα κάνει τον σκύλο να κυνηγάει την ουρά του – αφού όμως κάτι τον έχει ήδη τσιμπήσει.
Πριν από δύο χρόνια ο Ελληνας πρωθυπουργός δημιούργησε τον θεσμό του Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας. Μια απόφαση ιστορική και απαραίτητη, η οποία απέβλεπε στο να καλύψει ένα διαχρονικό και επικίνδυνο κενό στη χώρα. Σύντομα όμως γεννήθηκε το ερώτημα εάν τελικά βάλαμε το κάρο –ανύπαρκτο βέβαια– μπροστά από το άλογο. Οι βασικοί λόγοι ήταν δύο:
1. Η χώρα δεν διέθετε έναν Στρατηγικό Σχεδιασμό Εθνικής Ασφάλειας, δηλαδή την ολιστική και συνεκτική στρατηγική που αντίστοιχα καλύπτει όλες τις εθνικές απειλές και συμπεριλαμβάνει διαδραστικά όλα τα αρμόδια θεσμικά όργανα, όπως ΚΥΣΕΑ, ΕΣΕΠ, ΕΥΠ κ.ά.
2. Επίσης, δεν διέθετε Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, που είναι το αρμόδιο θεσμικό όργανο για την κατάστρωση του Στρατηγικού Σχεδιασμού Εθνικής Ασφάλειας, υπό την εποπτεία του Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας.
Με ποια λοιπόν θεσμικά όργανα θα συνεκτιμήσει ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας δρ Θάνος Ντόκος, καθ’ όλα ικανός και βαθύς γνώστης του αντικειμένου, την εκάστοτε εθνικά κρίσιμη κατάσταση και με βάση ποιον φάκελο θα διαμορφώσει την πρότασή του προς την ηγεσία της χώρας; Σημειωτέον ότι, στις πολύ κρίσιμες στιγμές, η πολιτική απόφαση πρέπει να παρθεί σε χρόνο μηδέν, χωρίς επιπλέον συσκέψεις και διαβουλεύσεις.
Πιστεύω ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός δεν έβαλε το άλογο πίσω από το κάρο. Για έναν προσεκτικό και σχετικό στον χώρο παρατηρητή, είναι πολλές οι ενδείξεις πως αυτή τη φορά συντελείται σοβαρό έργο πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας. Ισως όχι με τον κλασικό και ευνόητο τρόπο, λόγω κάποιων ελληνικών συστημικών ιδιαιτεροτήτων. Ας μου επιτραπεί όμως η παρατήρηση: Αυτό το πολύ σημαντικό έργο προχωράει τόσο αργά και προφανώς δύσκολα, ώστε ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει να χαθεί μέσα σε απρόβλεπτες εξελίξεις.
Ο πρωθυπουργός θα πρέπει άμεσα να επέμβει για να ισοπεδώσει υπάρχοντα εμπόδια. Με όποιο κόστος. Το όφελος θα είναι μεγαλύτερο και μακροπρόθεσμο. Κρατικές αδράνειες, μικροπολιτικές αντιθέσεις και ματαιόδοξοι ανταγωνισμοί θεσμών δεν έχουν θέση σε μια κρίσιμη και επιτακτική πορεία αναβάθμισης της ελληνικής εθνικής ασφάλειας.
Η ιστορική απόφαση του πρωθυπουργού για την καθιέρωση Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας δεν πρέπει να χαθεί. Είναι αδήριτη ανάγκη να έχει γρήγορα τη δέουσα συνέχεια.
* Ο δρ Παντελής Οικονόμου είναι πρώην πυρηνικός επιθεωρητής και σύμβουλος πυρηνικής ασφάλειας του ΙΑΕΑ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.