Οι σκηνές βίας έξω από σχολεία της Θεσσαλονίκης, σε ακροδεξιό φόντο, προκάλεσαν έκπληξη. Ενα χρόνο μετά την καταδίκη του ηγετικού πυρήνα της Χρυσής Αυγής, πολλοί θεώρησαν πως είχαμε τελειώσει με τον ακροδεξιό εξτρεμισμό. Τα σημάδια όμως ήταν εδώ. Η ενεργός συμμετοχή ακροδεξιών ομάδων σε κινητοποιήσεις κατά του εμβολιασμού και των περιοριστικών μέτρων για την προστασία από την πανδημία ήταν τα πρώτα καμπανάκια. Η Ελλάδα όμως δεν είναι η εξαίρεση στον κανόνα, μια και ο αντισυστημισμός, με αρκετά βίαιη έκφραση, είναι η βασική αντιδραστική κινηματική μορφή στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ.
Είναι μία από τις σημαντικότερες επιπτώσεις της πανδημίας. Οι σκηνές από την εισβολή στο Καπιτώλιο, η οποία από πολλούς διακωμωδήθηκε ως ένα γεγονός κιτς χαβαλέ στο οποίο δεν πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία, ήταν η συμβολική ανάδειξη του ακροδεξιού βίαιου εξτρεμισμού που μπορεί να φτάσει έως την τρομοκρατία, ως σημαντική απειλή ασφάλειας για τη χώρα. Δεν είναι τυχαίο πως μετά πολλά χρόνια κυριαρχίας της απειλής από την ισλαμιστική τρομοκρατία, ο ακροδεξιός βίαιος εξτρεμισμός αντιμετωπίζεται ως σοβαρή απειλή εσωτερικής ασφάλειας για τις ΗΠΑ. Στην ίδια κατεύθυνση, σε επίπεδο εκτίμησης απειλής, κινείται και η Europol, επισημαίνοντας την αύξηση της επικινδυνότητας από τον ακροδεξιό βίαιο εξτρεμισμό και την τρομοκρατία. Αλλωστε, πέραν της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, είναι η μορφή βίαιου εξτρεμισμού που απειλεί τις περισσότερες χώρες της Ε.Ε.
Η πανδημία αποτέλεσε τον σημαντικό καταλύτη για τη νέα αυτή έξαρση του ακροδεξιού εξτρεμισμού. Ολες οι εξτρεμιστικές ομάδες ενσωμάτωσαν την πανδημία στην προπαγάνδα τους και προσάρμοσαν αντίστοιχα όλη τη δραστηριότητά τους (κινητοποίηση, στρατολόγηση, στοχοποίηση), αλλά οι ακροδεξιές ομάδες ήταν κατά κάποιον τρόπο οι νικητές σε αυτή την ιδιότυπη αντιπαράθεση. Η πανδημία και η ανάγκη πολλών ανθρώπων να αναζητήσουν εξηγήσεις για μια τόσο μεγάλη απειλή και κρίση είχαν τρεις σημαντικές επιπτώσεις: α) διάχυση θεωριών συνωμοσίας, β) διεύρυνση του ελλείμματος εμπιστοσύνης και της αμφισβήτησης των πολιτικών ελίτ, γ) αντιδραστική κινητοποίηση στο Διαδίκτυο αλλά και στους δρόμους. Αυτό το τρίπτυχο είναι συστατικό στοιχείο της ακροδεξιάς ριζοσπαστικοποίησης. Γι’ αυτόν τον λόγο οι εξτρεμιστικές ομάδες αξιοποίησαν αυτές τις τρεις ευκαιρίες για να προσαρμόσουν την προπαγάνδα τους (τον ιό τον έφτιαξαν οι Κινέζοι, οι Ισραηλινοί, οι καπιταλιστικές ελίτ κ.τ.λ.), να κινητοποιήσουν ριζοσπαστικοποιημένους ανθρώπους στην ακροδεξιά σκηνή και να προσεγγίσουν νέες ομάδες αντίδρασης. Η τελευταία διάσταση είναι ιδιαιτέρως σημαντική, καθώς είδαμε πως η ακροδεξιά προσέγγισε με ιδιαιτέρως αποτελεσματικό τρόπο μονοθεματικές μορφές αντιδραστικής ριζοσπαστικοποίησης, όπως οι αντεμβολιαστές ή οι τεχνοφοβικοί. Ομάδες που σε χώρες της Ε.Ε. ήταν και ιδιαιτέρως βίαιες, προκαλώντας επεισόδια και πραγματοποιώντας επιθέσεις.
Ολες οι εξτρεμιστικές ομάδες ενσωμάτωσαν την επιδημία του κορωνοϊού στην προπαγάνδα τους και προσάρμοσαν αντίστοιχα όλη τη δραστηριότητά τους.
Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει λοιπόν να ξαναδούμε πώς αντιμετωπίζουμε τον ακροδεξιό βίαιο εξτρεμισμό. Γενικότερα ο βίαιος εξτρεμισμός αλλά και η τρομοκρατία δεν τελειώνουν με τις συλλήψεις και τις καταδίκες μελών ή ακόμη και με τον θάνατο των ηγετών (χαρακτηριστική περίπτωση η ισλαμιστική τρομοκρατία μετά τον θάνατο του Μπιν Λάντεν). Ο ακροδεξιός βίαιος εξτρεμισμός έχει δύο χαρακτηριστικά που καθιστούν την αντιμετώπισή του μια δύσκολη άσκηση: α) περίπλοκη και ανομοιογενή γεωγραφία ομάδων και ανθρώπων, και β) τις θεωρίες συνωμοσίας. Σε περίοδο κρίσεων, όπως η πανδημία, οι θεωρίες συνωμοσίας βρίσκουν μεγαλύτερη απήχηση. Εξίσου ανησυχητική είναι και η δραστηριοποίηση πολύ νέων ανθρώπων σε αυτές τις ομάδες.
Υπάρχουν πολλές επιλογές για μια συστηματική και ολιστική αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού. Σε αυτές όμως δεν περιλαμβάνεται η λεγόμενη «αντιμετώπιση στον δρόμο». Δεν αντιμετωπίζεις έναν εξτρεμισμό με έναν άλλον, γιατί πολύ απλά ο ένας τρέφει και συντηρεί τον άλλον. Η δημοκρατία δεν έχει τίποτε να κερδίσει από την αλληλεξάρτηση των εξτρεμισμών.
* Ο κ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι διδάκτωρ ευρωπαϊκής ασφάλειας και νέων απειλών, επιστημονικός συνεργάτης ΕΛΙΑΜΕΠ.