Τους δυο-τρεις τελευταίους μήνες, 13 δικαστές απολύθηκαν με απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου. Κοινός παρονομαστής όλων των απολύσεων, η ανεπάρκεια. Το γεγονός, δηλαδή, ότι οι δικαστές αυτοί δεν είχαν εκδώσει αποφάσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ είχαν ήδη πολλές πειθαρχικές καταδίκες για τον ίδιο λόγο.
Οι απολύσεις δικαστών από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου αποτελεί σαφή ένδειξη ότι η ηγεσία της Δικαιοσύνης έχει αλλάξει πλέον ρότα και έχει αντιληφθεί ότι για τη βραδύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης, μερίδιο –έστω και μειοψηφικό– έχουν και οι δικαστές εκείνοι που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους, ταλαιπωρώντας διαδίκους και προκαλώντας ζημιά στους πολίτες που πήγαν στη Δικαιοσύνη για να βρουν το δίκιο τους. Οι δικαστές που τώρα απολύθηκαν, για χρόνια παρουσίαζαν προβλήματα και δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν. Ωστόσο, οι αρμόδιοι στη Δικαιοσύνη δεν έκαναν κάτι για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, που έχει θεσμικές –και όχι μόνον– διαστάσεις.
Η σημερινή πρόεδρος του Αρείου Πάγου, Μαρία Γεωργίου, από το καλοκαίρι που ανέλαβε καθήκοντα, αμέσως διείδε την ανάγκη να απομακρυνθούν από τη Δικαιοσύνη εκείνοι που δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τα αιτήματα των πολιτών για έννομη προστασία, προκαλώντας πρώτα απ’ όλα τη συντριπτική πλειονότητα των δικαστών και εισαγγελέων, που υπό αντίξοες συνθήκες καθημερινά εργάζονται με ήθος και ευσυνειδησία.
Για να πάρουμε μια ιδέα για το πρόβλημα των δικαστών που είναι ανεπαρκείς και τι αυτό σημαίνει για την απονομή της δικαιοσύνης, ας δούμε ορισμένες ενδεικτικές περιπτώσεις δικαστών, που πρόσφατα απασχόλησαν την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου και τελικά απολύθηκαν.
Πρωτοδίκης που τώρα απολύθηκε, είχε πέντε πειθαρχικές καταδίκες (προσωρινή παύση κ.λπ.) για καθυστερήσεις στην έκδοση αποφάσεων, ενώ της αφαιρέθηκαν 400 υποθέσεις που είχε ακόμα στα χέρια της και δεν είχε εκδώσει απόφαση εδώ και δέκα χρόνια. Από το 2012!
Αλλη δικαστικός είχε 86 δικογραφίες για τις οποίες δεν είχε βγάλει απόφαση εδώ και τέσσερα χρόνια, από το 2018, ενώ κρίθηκε και περίπτωση δικαστικού στην επαρχία (δικαστήριο στην Πελοπόννησο) που είχε δικογραφίες στο συρτάρι της για χρόνια και μάλιστα δεν τις παρέδιδε για να τις χειριστεί κάποιος άλλος δικαστής και να βγάλει, έστω και έπειτα από χρόνια, αποφάσεις. Στην περίπτωσή της η προϊσταμένη της, όπως ακούστηκε στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, αναγκάστηκε να υποβάλει μήνυση για υπεξαγωγή εγγράφων κατά της δικαστικού που κρατούσε τις δικογραφίες, προκειμένου να αναγκαστεί να τις παραδώσει, ενώ για την ποιότητα του έργου της ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Βασίλειος Πλιώτας –που έχει στηρίξει την απομάκρυνση των ανεπαρκών δικαστικών, προτείνοντας την απόλυσή τους στην Ολομέλεια του ανωτάτου δικαστηρίου– σημείωσε πως η συγκεκριμένη δικαστικός όλα τα χρόνια της δικαστικής διαδρομής είχε προβλήματα απόδοσης, αλλά παρέμενε στο δικαστικό σώμα, χωρίς η περίπτωσή της να έχει αντιμετωπιστεί.
Δεκατρείς δικαστικοί λειτουργοί είδαν την πόρτα της εξόδου τους τελευταίους μήνες επειδή δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους.
Αίσθηση ωστόσο προκάλεσε στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου και η υπόθεση δικαστικού, που πέραν της μεγάλης καθυστέρησης που παρουσίαζε στην έκδοση των αποφάσεων, η ποιότητα του δικαστικού του έργου άφησε άφωνο τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Βασίλειο Πλιώτα, που προτείνοντας στην Ολομέλεια μέτρα εις βάρος του, μεταξύ άλλων είπε: «Οι αποφάσεις του δεν διαβάζονται», ενώ πρόσθεσε πως υπάρχουν και πολλές αποφάσεις που έχει εκδώσει ο εν λόγω δικαστής, οι οποίες είναι χωρίς υπερβολή «τηλεγραφήματα» και χωρίς καμία τεκμηρίωση. «Οι αποφάσεις του», υπογράμμισε ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, «είναι πρόχειρες, επιγραμματικές, χωρίς αιτιολογία. Υπάρχουν αποφάσεις που έχει εκδώσει που είναι μόλις τρεις σειρές».
Οι δικαστικοί που απολύονται, σύμφωνα με τον νόμο που ισχύει, όταν θέλουν δεν πάνε στο σπίτι τους, αλλά διορίζονται σε θέσεις στο Δημόσιο. Ομως σε ορισμένες περιπτώσεις η ανεπάρκειά τους είναι τέτοια που ούτε για το Δημόσιο κάνουν. Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου στην πρόσφατη Ολομέλεια για τις απολύσεις δικαστικών, αναφερόμενος σε συγκεκριμένη δικαστικό είπε πως βρίσκεται «στα ακραία όρια της αμέλειας και δεν επαρκεί ούτε για τον δημόσιο τομέα». Η δικαστικός είχε επτά πειθαρχικές καταδίκες για καθυστέρηση στην έκδοση αποφάσεων, είχε κατ’ επανάληψη τιμωρηθεί με προσωρινές παύσεις και χρηματικά πρόστιμα, όμως έως τώρα υπηρετούσε κανονικά και ταλαιπωρούσε κόσμο και κοσμάκη, εκθέτοντας τη Δικαιοσύνη και προσβάλλοντας το λειτούργημα του δικαστικού.
Η «άρρωστη μάνα»
Την απαξία της άλλωστε για δικαιολογίες του τύπου «είναι άρρωστη η μάνα μου», που προβλήθηκαν στην πρόσφατη Ολομέλεια του Αρείου Πάγου από δικαστικούς για να αιτιολογήσουν πως εξέδιδαν αποφάσεις με μεγάλη καθυστέρηση, εξέφρασε με σαφήνεια η πρόεδρος του Αρείου Πάγου Μαρία Γεωργίου, δηλώνοντας πως πολλοί έχουν προβλήματα οικογενειακά, υγείας κ.λπ., αλλά αυτά δεν είναι λόγος για να μην ανταποκρίνονται οι δικαστές στα καθήκοντά τους.
«Εχετε φανταστεί», υπογράμμισε η πρόεδρος του Αρείου Πάγου στη δικαστικό που τελικά απολύθηκε, «πόσες εκατοντάδες άτομα, όπως δικηγόροι, διάδικοι, μέλη πειθαρχικών συμβουλίων και άλλοι, ταλαιπωρήθηκαν επί σειρά ετών, όταν κάνετε 4 χρόνια να εκδώσετε μια απόφαση;».
Για τους δικαστικούς που δεν μπορούν –και είναι αρκετοί– να ανταποκριθούν στις συνθήκες απονομής της δικαιοσύνης, δεν κάνουν με άλλα λόγια για δικαστές, η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου θα συγκληθεί εκ νέου, καθώς η πρόεδρος του Δικαστηρίου είναι αποφασισμένη να ξεκαθαρίσει το δικαστικό σώμα από εκείνους που προσβάλλουν το δικαστικό λειτούργημα και προκαλούν τη συντριπτική πλειονότητα των δικαστών και εισαγγελέων, που εργάζονται με κόπο και θεσμική προσήλωση. Στην επόμενη Ολομέλεια θα κριθούν και άλλες περιπτώσεις δικαστικών, με το ερώτημα (όπως λέγεται νομικά) της απόλυσης, ενώ ανάμεσα σε αυτούς που ήδη απασχόλησαν την Ολομέλεια, αλλά δεν απολύθηκε, ήταν και δικαστικός που ζούσε μόνιμα στην Αμβέρσα και η καθυστέρησή της στην έκδοση αποφάσεων ήταν πολύ μεγάλη. Τώρα γύρισε εδώ και της δόθηκε μια ευκαιρία να παραμείνει στο δικαστικό σώμα…
Νέο σύστημα αξιολόγησης δικαστών και εισαγγελέων
Εκτός από την προσπάθεια της ίδιας της Δικαιοσύνης να νοικοκυρέψει τα του οίκου της και να συμβάλει και αυτή στη βελτίωση της απονομής της δικαιοσύνης στο μερίδιο που της αναλογεί, η κυβέρνηση ετοίμασε νομοθέτημα που συζητήθηκε εκτενώς στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο για ένα νέο σύστημα αξιολόγησης στο δικαστικό σώμα. Το νομοσχέδιο, αναγκαίο όσο ποτέ, εισηγήθηκε στο υπουργικό συμβούλιο ο υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Τσιάρας και έτυχε της εγκρίσεως των υπολοίπων μελών του υπουργικού συμβουλίου. Τι προβλέπει; Νέες ρυθμίσεις, που για πρώτη φορά επιβάλλουν ουσιαστική και πραγματική αξιολόγηση των δικαστών και εισαγγελέων.
Με βάση τις νέες διατάξεις, μετά ουσιαστική αξιολόγηση που θα περιλαμβάνει δεκάδες παραμέτρους, ταχύτητα έκδοσης αποφάσεων, ποιότητα αποφάσεων, δυσκολία υποθέσεων κ.λπ., ένας δικαστής θα μπορεί να προχωράει στη δικαστική ιεραρχία και να προάγεται. Το νομοθέτημα μόλις ψηφιστεί, υπολογίζεται μετά το Πάσχα, θα ισχύσει από το νέο δικαστικό έτος, τον Σεπτέμβριο και θα συμβάλει, όπως τόνισε ο υπουργός Δικαιοσύνης στο υπουργικό συμβούλιο, στη «διαμόρφωση μιας δικαιοσύνης ικανής να ανταποκριθεί στις σύγχρονες συνθήκες».
Η κυβέρνηση με το νέο νομοθέτημα (Οργανισμός Δικαστικών Λειτουργών και Δικαστηρίων, έτσι τιτλοφορείται) επιχειρεί να αφήσει στο παρελθόν τη συντεχνιακή λογική που έχει επικρατήσει από χρόνια μέσα στο δικαστικό σώμα, που έχει ως αποτέλεσμα όλοι σχεδόν να προάγονται, ικανοί και μη. Και όλοι να εξελίσσονται μέχρι τα ανώτατα κλιμάκια της Δικαιοσύνης ανεξάρτητα από πραγματικές ικανότητες και προσόντα. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την απονομή της δικαιοσύνης στις απαιτητικές σημερινές συνθήκες.
Με τις νέες διατάξεις, λοιπόν, οι δικαστές που θα αναλαμβάνουν το δύσκολο και σύνθετο έργο να επιθεωρούν, δηλαδή να αξιολογούν τους συναδέλφους τους, δεν θα κληρώνονται απλά, όπως γίνεται μέχρι σήμερα. Από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου θα επιλέγεται με βάση κριτήρια ικανότητας ένας ικανός αριθμός δικαστικών, από τους οποίους στη συνέχεια με κλήρωση θα επιλέγονται εκείνοι που θα αξιολογούν τους υπόλοιπους δικαστικούς. Η θητεία τους θα είναι διετής, σε αντίθεση με σήμερα που είναι μόνο ένας χρόνος, και πριν ξεκινήσουν την επιθεώρηση θα εκπαιδεύονται γι’ αυτόν τον σκοπό. Επίσης, θα είναι αποκλειστικής απασχόλησης, δηλαδή δεν θα έχουν άλλα δικαστικά καθήκοντα για να μπορούν με άνεση και απερίσπαστοι να προχωρούν στην αξιολόγηση του δικαστικού σώματος.
Τα εφετεία
Σε κάθε εφετείο της χώρας (μεγάλα αστικά κέντρα και επαρχιακά) θα υπάρχει έδρα όπου ο επιθεωρητής θα είναι εγκατεστημένος και θα ασκεί τα καθήκοντά του. Για τις προαγωγές των δικαστών, που θα περνούν από το κόσκινο της αξιολόγησης, θα λαμβάνονται υπόψη η ουσιαστική τους απόδοση, το σύνολο του έργου τους, η δυσκολία των υποθέσεων που χειρίστηκαν, η συμπεριφορά τους κυρίως στο ακροατήριο, οι δυνατότητές τους να επιλύουν σύνθετα προβλήματα και βέβαια η παρακολούθηση επιμορφωτικών σεμιναρίων. Ολα αυτά θα αξιολογούνται από τον επιθεωρητή, και όχι όπως γίνεται μέχρι σήμερα, που ο ελεγχόμενος δικαστής προσκομίζει εκείνος δύο τρεις αποφάσεις, που κρίνει ως καλύτερες, και έτσι «βαθμολογείται». Δεν είναι τυχαίο πως από χρόνια όλοι παίρνουν άριστα ή πολύ καλά.
Επίσης, προβλέπεται σειρά διατάξεων που δίδουν νέες δυνατότητες και καθήκοντα στις ολομέλειες των δικαστηρίων, ενώ αξιολόγηση προβλέπεται για κάθε δικαστή και εισαγγελέα χωριστά, για εκείνους που μετέχουν στις διοικήσεις των δικαστηρίων και των εισαγγελιών, για τους προέδρους των δικαστικών σχηματισμών, με κριτήρια πολύ περισσότερα από τους απλούς δικαστές, αλλά και για τους ανώτατους δικαστικούς, που μέχρι σήμερα ήταν εκτός αξιολόγησης.
Ακόμη, προβλέπεται ότι εκείνος που χρεώνει τις υποθέσεις στους δικαστές και τους εισαγγελείς, θα υποχρεούται να τις χρεώνει με βάση τη σοβαρότητα, τη δυσκολία και άλλα στοιχεία, έτσι ώστε να μη χειρίζονται μόνο κάποιοι δικαστικοί τα δύσκολα και άλλοι υποθέσεις απλές και τυπικού χαρακτήρα. Επιπλέον, προβλέπεται σειρά μέτρων για ουσιαστικό πειθαρχικό έλεγχο των δικαστών και εισαγγελέων που παραβιάζουν τους κανόνες του λειτουργήματός τους, έτσι ώστε να αποτελέσει παρελθόν η νοοτροπία και η πρακτική που ακολουθείται χρόνια, όπου ελάχιστοι τιμωρούνται και λιγότεροι απολύονται, παρά το γεγονός ότι δεν μπορούν για χρόνια να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους.
Πάντως, απαραίτητη προϋπόθεση για να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις στη Δικαιοσύνη, να εφαρμοστούν και να βελτιώσουν την απονομή της, αποτελεί η αποδοχή τους από το δικαστικό σώμα, καθώς σε επίπεδο συνδικαλιστικών εκπροσωπήσεων των δικαστών και των εισαγγελέων τα θέματα των μεταρρυθμίσεων προς κάθε κατεύθυνση συνήθως αντιμετωπίζονται με αρνήσεις και δαιμονοποίηση… Σε κάθε περίπτωση, όσον αφορά την κατάσταση της Δικαιοσύνης σήμερα με τις παθογένειες, τα προβλήματα και την απόδοσή της που ελέγχεται πολλές φορές στα όρια της αρνησιδικίας, οι μεταρρυθμίσεις που τώρα φέρνει η κυβέρνηση, θα ήταν χρήσιμο να είχαν γίνει από χθες.
Παραπομπή στα πειθαρχικά συμβούλια
Eκτός από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου όπου τελευταία εκδικάζονται υποθέσεις δικαστών για απόλυση, πολλοί είναι εκείνοι που παραπέμπονται στα πειθαρχικά συμβούλια για καθυστέρηση στην έκδοση των αποφάσεων ή για άλλα θέματα. Οι ποινές που επιβάλλονται είναι προσωρινές παύσεις, κάποιων μηνών, τρεις, έξι μήνες κ.λπ., περικοπή μισθών και χρηματικά πρόστιμα. Σε κάθε περίπτωση, η ηγεσία της Δικαιοσύνης έχει πάρει στα σοβαρά το θέμα να απαλλαγεί το δικαστικό σώμα από εκείνους που είναι ανεπαρκείς, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στον περιορισμό των αιτιών, που προκαλούν μεγάλα εμπόδια στην απονομή της δικαιοσύνης. Η βραδύτητα της δικαιοσύνης, το σοβαρότερο πρόβλημά της, χρόνιο με πολλές παθογένειες, έχει βέβαια κατά κύριο λόγο άλλα αίτια, εκτός των ανίκανων δικαστικών. Αλλά αυτά είναι θέματα της κυβέρνησης να τα λύσει.