Η καθιέρωση προσωπικού γιατρού, δωρεάν, για κάθε ελληνική οικογένεια με το νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας, που ψηφίστηκε προ ημερών στη Βουλή, σηματοδοτεί το πέρασμα από μια υπερδιετή περίοδο σχεδόν μονοθεματικής διαχείρισης κρίσης στο Εθνικό Σύστημα Υγείας σε μια νέα φάση σχετικής κανονικότητας που μας επιτρέπει πλέον να εφαρμόσουμε τον φιλόδοξο σχεδιασμό μας για τη δημόσια υγεία. Σηματοδοτεί ταυτόχρονα την ενσωμάτωση των διδαγμάτων της πανδημίας και την αυτονόητη έμφαση που πρέπει να δοθεί στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ) ως βασικότατου εργαλείου θωράκισης της δημόσιας υγείας συνολικά και της υγείας κάθε πολίτη ατομικά.
Η διαχρονική έλλειψη της ΠΦΥ μάς κόστισε πολύ τα τελευταία δύο χρόνια. Σε ανθρώπινες ζωές που θα μπορούσαν να είχαν σωθεί αν λάμβαναν εγκαίρως τη σωστή καθοδήγηση από τον προσωπικό τους γιατρό (σήμερα μόνο ένα εκατ. πολίτες διαθέτουν). Και βεβαίως σε υπερφόρτωση των νοσοκομείων ως πρώτης αντί δεύτερης γραμμής άμυνας – όπως θα έπρεπε να είναι κανονικά απέναντι σε μια οξεία μεταδοτική νόσο.
Πολύ πριν ενσκήψει η πανδημία ήταν προφανές ότι το Εθνικό Σύστημα Υγείας αποτελούσε τον «μεγάλο ασθενή» που υποτροπίασε λόγω των δραστικών, στις περισσότερες περιπτώσεις «τυφλών», περικοπών στη διάρκεια των μνημονιακών χρόνων.
Η κορωνο-λαίλαπα απλώς κατέδειξε όλα τα δομικά του προβλήματα:
• Υποχρηματοδότηση (είμαστε 22η χώρα στην Ε.Ε. σε δαπάνες για την υγεία ως ποσοστό του ΑΕΠ) και εξαιρετικά χαμηλές αμοιβές ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού.
• Απουσία συστημάτων μέτρησης και αξιολόγησης και επομένως άνιση χρήση των διαθέσιμων πόρων.
• Ελλειψη επαρκούς δικτύου πρωτοβάθμιας φροντίδας που οδηγεί σε επιβάρυνση των νοσοκομείων μας ακόμη και με ήσσονος σημασίας περιστατικά.
• Απουσία ενιαίων πρωτοκόλλων και διαδικασιών διαχείρισης κρίσιμων ασθενειών, με αποτέλεσμα Κέντρα Υγείας και νοσοκομεία διαφορετικών ταχυτήτων και δυνατοτήτων ανά περιφέρεια.
• Ελλειψη ψηφιοποίησης και ενός οργανωμένου και πλήρους ψηφιακού φακέλου ασθενούς που να συνδέει την παρακολούθηση της υγείας με την ευζωία κάθε πολίτη.
• Σοβαρή αδυναμία σε εξειδικευμένες μονάδες εντατικής θεραπείας με επαρκές αριθμητικά και καλά εκπαιδευμένο προσωπικό.
• Κατατεμαχισμένες και μη ψηφιοποιημένες διαδικασίες προμήθειας ιατρικών υλικών από κάθε δομή υγείας χωριστά, με αποτέλεσμα τη σπατάλη.
• Αισθητά λιγότεροι νοσηλευτές σε σχέση με γιατρούς.
• Διπλάσια ιδιωτική δαπάνη των πολιτών, το λεγόμενο out-of-pocket-spending, από την υπόλοιπη Ευρώπη, περίπου 35% επί της συνολικής εθνικής δαπάνης υγείας.
Είναι ασφαλώς σημαντικό ότι αυτό το σύστημα άντεξε στην πρωτοφανή πίεση εξαιτίας της πανδημίας χάρη στην υπερπροσπάθεια των ανθρώπων του, γιατρών, νοσηλευτικού, διοικητικού και τεχνικού προσωπικού – και όλοι μας τους ευχαριστουμε γι’ αυτό. Αλλά και χάρη στην ενίσχυσή του σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό τα τελευταία 2,5 χρόνια: υπερδιπλασιάσαμε τις κλίνες ΜΕΘ, προσλάβαμε τουλάχιστον 18.500 άτομα, ψηφιοποιήσαμε υπηρεσίες που επέτρεψαν πρωτίστως τον έγκαιρο μαζικό και σωτήριο εμβολιασμό των πολιτών, εγκαινιάσαμε συνέργειες με τον ιδιωτικό τομέα για την καλύτερη/ταχύτερη κάλυψη των πιεστικών αναγκών.
Προβλέπεται σύσταση και λειτουργία 110 Μονάδων Ψυχικής Υγείας, αναβάθμιση 80 νοσοκομείων και ανακαίνιση των 156 Κέντρων Υγείας.
Χάρη σε αυτές τις επεμβάσεις και τη συνολικότερη δυναμική διαχείριση της υγειονομικής κρίσης καταφέραμε, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, να έχουμε τη 12η καλύτερη επίδοση στην Ε.Ε. των 27 στη συνολική υπερβάλλουσα θνησιμότητα κατά τα δύο έτη της πανδημίας. Η υπερβάλλουσα θνησιμότητα αποτελεί τον πλέον έγκυρο δείκτη των επιπτώσεων της πανδημίας που μετράει και συγκρίνει τον συνολικό πρόσθετο αριθμό θανάτων από κάθε αιτία σε κάθε χώρα παγκοσμίως. Για μια χώρα με τον δεύτερο πιο γηρασμένο πληθυσμό στην Ευρώπη και ένα «προβληματικό» σύστημα υγείας όπως το περιγράψαμε, αυτή είναι μια σημαντικά καλύτερη του αναμενομένου επίδοση.
Η μεγαλύτερη πρόκληση πλέον της επόμενης μέρας είναι ο ανασχεδιασμός του δημόσιου υγειονομικού χάρτη λαμβάνοντας υπόψη το υγειονομικό προφίλ σε κάθε περιφέρεια, ώστε να επιτελεί τον σκοπό του, να παρέχει ποιοτική δωρεάν πρόληψη και περίθαλψη σε όλους τους πολίτες, που άλλωστε είναι βασική υποχρέωση του κράτους.
Αυτός ο σχεδιασμός είναι κομμάτι του «Ελλάδα 2.0» και η υλοποίησή του θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης με 1,5 δισ. ευρώ δημοσίων επενδύσεων έως το 2026. Ο μετασχηματισμός του συστήματος υγείας θα πραγματοποιηθεί με συγκεκριμένο και επιτεύξιμο χρονοδιάγραμμα πενταετίας που έχει αρχίσει ήδη να υλοποιείται:
• με την άυλη συνταγογράφηση και την ηλεκτρονική διακίνηση παραπεμπτικών για εξετάσεις,
• με την καθιέρωση –δωρεάν– προσωπικού γιατρού ως πρώτη γραμμή άμυνας του ΕΣΥ,
• με τις δωρεάν μαστογραφίες για 1.300.00 γυναίκες 50-69 ετών του προγράμματος «Φώφη Γεννηματά» που ξεκινούν πριν από το τέλος Μαΐου και για άλλα τέσσερα χρόνια νοσήματα αμέσως μετά.
Μέσα στο επόμενο 12μηνο θα ξεκινήσει η ανακαίνιση των 156 Κέντρων Υγείας, αλλάζουμε το πλαίσιο λειτουργίας των νοσοκομείων και το πλαίσιο επιλογής και στοχοθεσίας των διοικήσεών τους, δημιουργούμε ψηφιακή πλατφόρμα συλλογής, αναλύσεων, ερμηνείας δεδομένων για την επιδημιολογική επιτήρηση, κεντρικοποιούμε τις προμήθειες για περιορισμό της σπατάλης, δημιουργούμε τον ηλεκτρονικό φάκελο κάθε ασθενούς.
Τα επόμενα τρία χρόνια θα είναι αφιερωμένα, μεταξύ άλλων, στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, στην εισαγωγή νέων ειδικοτήτων στο σύστημα της ΠΦΥ, στη σύσταση και πλήρη λειτουργία συνολικά 110 Μονάδων Ψυχικής Υγείας, στην αναβάθμιση 80 νοσοκομείων, στη δημιουργία νέων εργαστηρίων στο νοσοκομείο «Παπανικολάου» και κέντρου ακτινοθεραπείας στο «Σωτηρία», στην ανάπτυξη 315 νέων σταθμών τηλεϊατρικής για την εξυπηρέτηση απομακρυσμένων περιοχών και 3.500 νέων σημείων κατ’ οίκον φροντίδας.
Το σχέδιο «Υγεία 2.0» είναι κοστολογημένο και αρθρωμένο πάνω σε μετρήσιμους στόχους. Στοχεύει σε καλύτερους δείκτες ατομικής υγείας για τον καθέναν μας, αύξηση της δημόσιας δαπάνης στο σύστημα υγείας και μείωση των χρημάτων που δίνει κάθε πολίτης για να φροντίσει την υγεία του, αύξηση και καλύτερη εκπαίδευση του νοσηλευτικού προσωπικού.
Λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες και τις μελλοντικές υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού, η κυβέρνηση φιλοδοξεί να διαμορφώσει ένα νέο Εθνικό Σύστημα Υγείας με επίκεντρο τον πολίτη. Το θεωρούμε μείζονα επένδυση στην ευζωία της κοινωνίας. Το όραμά μας είναι να αυξηθεί η αναλογία των ανθρώπων που είναι υγιείς σε όλα τα στάδια της ζωής τους, να βελτιωθούν οι συνθήκες εργασίας και οι απολαβές για το ανθρώπινο δυναμικό του δημόσιου συστήματος υγείας, να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι πόροι από τα χρήματα των φορολογουμένων. Μια σκληρή μάχη που έχει ξεκινήσει με ορατά αποτελέσματα, αλλά ασφαλώς χρειάζεται να δίνεται κάθε μέρα.
* Ο κ. Ακης Σκέρτσος είναι υπουργός Επικρατείας, αρμόδιος για τον συντονισμό των κυβερνητικών πολιτικών.