Το θέσφατο είναι γνωστό: «Οι εκλογές κρίνονται στο κέντρο». Και κατά κανόνα ισχύει. Η πλειοψηφία των μετακινούμενων ψηφοφόρων αυτοπροσδιορίζονται ως «κεντρώοι», είτε με χρήση του όρου είτε μέσω της παραδοσιακής (αν και κάπως ξεπερασμένης) κλίμακας «0 έως 10».
Να αποσαφηνίσουμε όμως κάτι: Ο χώρος αυτός, το «5άρι» της πολιτικής κλίμακας, δεν έχει ενιαία χαρακτηριστικά. Σε αυτόν συνωστίζονται ψηφοφόροι με ετερόκλητη πολιτική προέλευση και ετερόκλητες αντιλήψεις.
Ως «κεντρώοι» αυτοπροσδιορίζονται πολίτες με σχετικά «μετριοπαθείς» θέσεις που κινούνται ανάμεσα στην ήπια σοσιαλδημοκρατία και τη μετριοπαθή Κεντροδεξιά, χώρους που τις τελευταίες δεκαετίες έχουν συγκλίνει. Στο κέντρο τοποθετούνται πολλοί που αυτοπροσδιορίζονται ως «προοδευτικοί». Αλλά εκεί αυτοτοποθετούνται, στη χώρα μας τουλάχιστον, ψηφοφόροι του ιστορικού Κέντρου (π.χ. του παλαιού, «πατριωτικού», ΠΑΣΟΚ), αλλά και συντηρητικοί ψηφοφόροι μεγαλύτερης ηλικίας, με θέσεις (ειδικά σε κοινωνικά ζητήματα) συχνά στον αντίποδα των προοδευτικών. Εκεί αυτοτοποθετούνται θιασώτες του αποϊδεολογικοποιημένου ρεαλισμού, εκεί και πολλοί απολίτικοι ή «βιαίως πολιτικοποιημένοι», τα χρόνια της κρίσης, με αρκετά συγκεχυμένες και συχνά αντιφατικές αντιλήψεις.
Αν ένα στοιχείο φαίνεται να πλειοψηφεί σε όσους αυτοπροσδιορίζονται ως «κεντρώοι» είναι αυτό των χαμηλών πολιτικών και κομματικών ταυτίσεων. Που ακριβώς γι’ αυτό μπορούν εύκολα να αλλάξουν την ψήφο τους, με βάση τα συμφέροντά τους ή τη γενικότερη συγκυρία.
Η εισαγωγή αυτή ήταν αναγκαία για να απαντηθεί ένα ερώτημα που έχει ανακύψει στην πολιτική συζήτηση. Αν δηλαδή ο κ. Μητσοτάκης θα πρέπει να κινηθεί προς το Κέντρο ή προς τα Δεξιά, είτε για να αναζητήσει όσο το δυνατόν περισσότερους ψηφοφόρους προεκλογικά, είτε για να αναζητήσει συμμάχους μετεκλογικά, αν τους χρειαστεί.
Στην ουσία πρόκειται περί ψευτοδιλήμματος. Είναι μια προσέγγιση που υπηρετεί τους όρους της (παρα)πολιτικής συζήτησης, δεν αφορά όμως τις προτεραιότητες και τις αντιλήψεις του καθοριστικού εκλογικού σώματος.
Αν κάτι πρέπει να διαφυλάξει ως εκλογική στρατηγική η Ν.Δ. είναι η δυνατότητα να διαμορφώνει τριγωνικές συμμαχίες με πρωτοβουλίες που ακυρώνουν στατικές διαιρέσεις.
Ούτε προς το (ασαφές) Κέντρο πρέπει να πάει, ούτε να περιχαρακωθεί στα Δεξιά του. Αλλά –χωρίς φυσικά να αποποιείται την πολιτική ταυτότητά του– να κινηθεί τακτικά υπεράνω αυτών των διαιρέσεων.
Αν κάτι μοιάζει να επιστρέφει ως αναγκαίο από τα παλιά, είναι το πολιτικό στρατήγημα της λεγόμενης «τριγωνοποίησης». Η στρατηγική με την οποία ο Μπιλ Κλίντον κυριάρχησε τη 10ετία του ’90 και η οποία συνοπτικά υπαγόρευε ότι ο Κλίντον, ως πρόσωπο και ως πρόεδρος, θα έπρεπε να κινείται πάνω από τον άξονα Δεξιάς και Αριστεράς και παίρνοντας στοιχεία πολιτικής ατζέντας και από τις δύο να δημιουργεί ουσιαστικά ένα δικό του χώρο πολιτικής επιρροής στην κορυφή ενός σχηματιζόμενου τριγώνου.
Ο κ. Μητσοτάκης σήμερα μοιάζει να εφαρμόζει, de facto, μια ανάλογη πολιτική στρατηγική. Οι βασικοί λόγοι που τρία και πλέον χρόνια μετά τη νίκη του στις εκλογές του 2019 εξακολουθεί να έχει δημοσκοπικό προβάδισμα είναι: α) ότι (ιδίως σε περιόδους κρίσεων) κινήθηκε περισσότερο ως πρωθυπουργός και λιγότερο ως αρχηγός κόμματος, και β) η ατζέντα του περιλαμβάνει στοιχεία που ικανοποιούν ακροατήρια και στα δεξιά και στα αριστερά του δικού του χώρου. Μειώσεις φόρων, μαζί με επιδόματα. Επενδύσεις, με μείωση ανεργίας και αύξηση κατώτατου μισθού. Ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων, με προσλήψεις σε Εκπαίδευση και Υγεία. Ψηφιοποίηση κράτους, δημόσια έργα, εξοπλιστικά αλλά και επίλυση των εκκρεμών συντάξεων. «Ανάλαφρες» δημόσιες εμφανίσεις, αλλά και «σκληρή» γραμμή στα ελληνοτουρκικά. Καταφέρνει έτσι ο κ. Μητσοτάκης να συνομιλεί ανά περίσταση με ευρύτερα ακροατήρια, χωρίς δογματικό ιδεολογικό πρόσημο. Την ώρα μάλιστα που οι αντίπαλοί του μοιάζουν να απευθύνονται σε ένα ολοένα και πιο φανατισμένο, αλλά μονίμως εσωστρεφές (και δεδομένο) εκλογικό κοινό.
Αν κάτι λοιπόν πρέπει να διαφυλάξει ως εκλογική στρατηγική η Ν.Δ. και προσωπικά ο πρωθυπουργός είναι η δυνατότητα να διαμορφώνουν «τριγωνικές» συμμαχίες με πρωτοβουλίες που υπερβαίνουν και ακυρώνουν στατικές διαιρέσεις. Να εντάσσουν στις συμμαχίες αυτές όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες που θα νιώθουν ότι τους αφορούν. Να επιλέγουν ένα ύφος που μπορεί να πείσει όσους θεωρούν ότι «κάτι γίνεται», όχι όσους τα βρίσκουν όλα τέλεια ή όλα λάθος. Και φυσικά να υπενθυμίζουν ποιος είναι ο «εχθρός», καθώς στο τέλος της ημέρας οι εκλογικές επιλογές είναι συγκεκριμένες.
Ολα αυτά δεν είναι εύκολα. Και θα γίνουν δυσκολότερα σε μια συγκυρία όπου τα προβλήματα καθημερινότητας (όπως αυτά που από όλους αναμένονται τους προσεχείς μήνες) θα πιέζουν πολιτικά την κυβέρνηση. Αν όμως το πετύχει, θα μπει στην τελική ευθεία των εκλογών έχοντας ισχυρό πολιτικό πλεονέκτημα, ιδίως στο στρατηγικό πεδίο. Θα απομένει απλώς να θέσει στο τακτικό πεδίο τα κατάλληλα διλήμματα με τον σωστό τόνο και ύφος.
* Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας.