Αρνητικά αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης τα τρία κόμματα που βρίσκονται δεξιότερα της Νέας Δημοκρατίας. Αυτό κατέστη σαφές κατά τη συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβερνήσεως. Πρόκειται για μία εκτός διεθνούς πραγματικότητας αντίληψη των πραγμάτων, αντίστοιχη με τα όσα ακούγαμε από τους ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για τη διαπραγμάτευση του χρέους μας το 2015. Αυτό δεν σημαίνει ότι η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο είναι απλή και εύκολη.
Eνα βασικό ζήτημα αφορά στο τι αποδεχόμαστε να παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η Τουρκία έχει εφεύρει (κατά κυριολεξία) ένα πλήθος θεμάτων. Αμφισβητούν ζώνες με διοικητικές αρμοδιότητες (ζώνες FIR και έρευνας – διασώσεως) και το δικαίωμα εφαρμογής κανόνων διεθνούς δικαίου (αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν. μίλια) που τελεί μάλιστα υπό απειλή πολέμου. Θέτουν θέμα αποστρατιωτικοποιήσεως των ανατολικών νησιών του Αιγαίου και της διαφοράς του εύρους μεταξύ χωρικών υδάτων και εναερίου χώρου. Συνεχίζουν με θαλάσσιες ζώνες ασκήσεως κυριαρχικών δικαιωμάτων (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) και καταλήγουν σε ευθεία αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας αγνώστου αριθμού ελληνικών νησιών.
Είναι άλλο να διαφιλονικείς με τον γείτονά σου για τα όρια των οικοπέδων σας και άλλο να συζητάς σοβαρά μαζί του εάν σου ανήκει ο καναπές, η τηλεόραση και το ψυγείο που βρίσκονται μέσα στο σπίτι σου. Προφανώς και είναι δικά σου και δεν έχεις καμιά υποχρέωση να φέρεις τις αποδείξεις που τα αγόρασες. Γι’ αυτόν τον λόγο η Ελλάδα με δήλωση από τον Ιανουάριο του 2015 έχει εξαιρέσει ρητώς από την αρμοδιότητα του δικαστηρίου οποιαδήποτε διαφορά σχετική:
– «Με στρατιωτικές δραστηριότητες και μέτρα που λαμβάνονται από την Ελλάδα για την προστασία της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας, για σκοπούς εθνικής άμυνας».
– «Με τα σύνορα της Ελλάδας ή εδαφικής κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένων των διαφορών για το εύρος και τα όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εθνικού εναερίου χώρου».
Είναι άλλο να διαφιλονικείς με τον γείτονά σου για τα όρια των οικοπέδων σας και άλλο να συζητάς σοβαρά μαζί του εάν σου ανήκει η τηλεόραση και το ψυγείο που βρίσκονται στο σπίτι σου.
Επομένως δεν δεχόμαστε να πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο ούτε την αποστρατιωτικοποίηση ούτε την αιγιαλίτιδα ζώνη και τον εναέριο χώρο ούτε την εδαφική κυριαρχία μας επί νησιών. Γι’ αυτόν τον λόγο επανέλαβε πολλές φορές ο πρωθυπουργός ότι η μόνη μας διαφορά που μπορεί να αχθεί και στο Δικαστήριο είναι η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο. Εδώ υπάρχει όμως άλλο πρόβλημα.
Μετά το 1975 η Ελλάδα έλεγε σε κάθε τόνο ότι πρέπει να προσφύγουμε στο Διεθνές Δικαστήριο για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Η ελληνική πρόταση ακουγόταν με ιδιαίτερα θετικό τρόπο από τη διεθνή κοινότητα. Για να το αντιμετωπίσει η Τουρκία προχώρησε σε μία στρατηγική κίνηση. Αμφισβήτησε την ελληνική κυριαρχία σε μικρά νησιά του ανατολικού Αιγαίου που απελευθερώθηκαν από τον ελληνικό στόλο κατά τους βαλκανικούς πολέμους. Ολες οι οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών βασίζονται στην ακτογραμμή των ηπειρωτικών και νησιωτικών εδαφών. Εάν η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ αχθεί στο Διεθνές Δικαστήριο, τότε η Τουρκία θα ζητήσει πρώτα να διευκρινιστεί σε ποιον ανήκει κάθε νησί, διότι αλλιώς είναι αδύνατον να χαραχθούν οι θαλάσσιες ζώνες. Η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ θα ακολουθήσει ως δεύτερο θέμα. Παλαιότερα πιστεύαμε ότι η αμφισβήτηση των νησιών –μέσω ακραίων και εξόφθαλμων ερμηνειών του διεθνούς δικαίου– ήταν διαπραγματευτική κίνηση των Τούρκων που θα την απέσυραν όταν περνούσαμε στην ουσία της συζητήσεως. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί κάτι τέτοιο. Επομένως, εάν οι Τούρκοι επιμείνουν στην αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας, δεν πρόκειται να καταλήξουμε σε συμφωνία για να πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο.
Ενα άλλο ζήτημα είναι ποιο δίκαιο θα εφαρμοστεί από το Διεθνές Δικαστήριο. Η Ελλάδα δεσμεύεται από τη σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982). Η Τουρκία έχει αρνηθεί να υπογράψει το σχετικό κείμενο. Σε αυτή την περίπτωση το δικαστήριο θα εφαρμόσει το εθιμικό διεθνές δίκαιο που δεσμεύει και τις δύο χώρες. Αυτό δεν δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα στην ελληνική πλευρά. Αφενός οι κανόνες του εθιμικού διεθνούς δικαίου αποδίδουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ και σε ηπειρωτικά και σε νησιωτικά εδάφη, εν αντιθέσει προς αυτά που ισχυρίζεται η Τουρκία. Αφετέρου οι περισσότεροι από τους κανόνες του εθιμικού διεθνούς δικαίου περιλαμβάνονται στη Σύμβαση του 1982.
Εδώ και έναν αιώνα τα κράτη έχουν επιλέξει να προσφεύγουν στη διεθνή δικαιοσύνη αντί να λύνουν τις διαφορές τους με πολέμους. Τι θα προκύψει από την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ μας βάσει αποφάσεως της διεθνούς δικαιοσύνης; Θα μπορέσουμε επιτέλους να ασκήσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα πέραν των χωρικών μας υδάτων. Μέχρι σήμερα στις περιοχές που υπάρχει τουρκική αμφισβήτηση είμαστε μόνον κατ’ όνομα υπεύθυνοι των θαλασσίων ζωνών. Μετά την απόφαση του δικαστηρίου, θα γίνουμε και στην πράξη.
Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, βουλευτής Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.