Ο νόμος για την ψήφο των αποδήμων (νόμος 4648) που ψηφίστηκε από την Βουλή το 2019, αποτέλεσε ένα ιστορικό πρώτο βήμα για την διευκόλυνση του εκλογικού δικαιώματος των Ελλήνων του εξωτερικού. Αν και η αρχική η εκτίμηση ήταν ότι 300,000 Έλληνες θα ενδιαφερόντουσαν να ψηφίσουν, περίπου 30.000 έκαναν χρήση του δικαιώματος στις τελευταίες εκλογές. Ένας από τους λόγους που οι εγγραφές ήταν λιγότερες από το αναμενόμενο, ήταν οι περιοριστικές προβλέψεις του νόμου που καθιστούν την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος δύσκολη ή στις πλείστες των περιπτώσεων αδύνατη.
Τις πολύ περιοριστικές προβλέψεις του νόμου, έρχεται να άρει η νέα νομοθετική πρωτοβουλία που προαναγγέλθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση από το Υπουργείο Εσωτερικών στις 10 Ιουλίου διευρύνοντας την δυνητική δεξαμενή ψηφοφόρων σε όλους τους απόδημους Έλληνες πολίτες που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους.
Αυτή η πολύ σημαντική πρωτοβουλία πρέπει να συνοδευτεί από ένα μακρόπνοο σχέδιο που θα αγκαλιάζει την παγκόσμια Ελληνική ομογένεια, δηλαδή τους απόδημους Έλληνες όχι μόνο της πρώτης αλλά και της δεύτερης και τρίτης γενιάς, συνδέοντας τους άρρηκτα με την πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας. Παρακάτω παραθέτουμε κάποιες προτάσεις για την ουσιαστική αναβάθμιση του ρόλου της Ελληνικής ομογένειας.
Ένα από τα πρώτα και πιο ουσιαστικά βήματα που πρέπει να γίνουν για την διασύνδεση της Ελληνικής ομογένειας με την Ελλάδα είναι η ταυτοποίησή της δηλαδή η κατάρτιση λίστας όλων των Ελλήνων ομογενών, ανεξαρτήτως εκλογικού δικαιώματος. Είναι ενδεικτικό ότι σήμερα, οι πρεσβείες και τα προξενεία της Ελλάδος δεν έχουν τρόπο να γνωρίζουν με ακρίβεια ούτε πόσοι είναι οι Έλληνες πολίτες στις περιοχές ευθύνης τους ούτε, πολύ περισσότερο, πόσοι είναι οι Έλληνες ομογενείς. Τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να αποδειχθούν ο πιο πολύτιμος σύμμαχος σε αυτήν την προσπάθεια. Αυτή η καταγραφή είναι απαραίτητη όχι μόνο γιατί μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια σε περίπτωση σοβαρών τοπικών και παγκόσμιων κρίσεων, όπως π.χ. η πρόσφατη μερική εκκένωση της Μαριούπολης από Έλληνες ομογενείς κατά την διάρκεια της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά κυρίως γιατί με αυτόν τον τρόπο η Ελληνική ομογένεια μπορεί να μετατραπεί σε κρίσιμο παράγοντα επιρροής και άσκησης ήπιας ισχύος του Ελληνικού κράτους μέσω της πολιτιστικής διπλωματίας.
Για την ουσιαστική διασύνδεση της πολιτείας με την ομογένεια είναι απαραίτητη η ενίσχυση της Ελληνικής παρουσίας στο εξωτερικό. Η επαρκής στελέχωση των προξενικών αρχών με διπλωματικό αλλά και διοικητικό προσωπικό είναι ένα κρίσιμο πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Οι γράφοντες είναι σε θέση να γνωρίζουν ότι τουλάχιστον στις ΗΠΑ, οι προξενικές αρχές είναι υποστελεχωμένες, με αποτέλεσμα το προξενικό προσωπικό να καταβάλει υπεράνθρωπες προσπάθειες για την εκτέλεση διαφόρων υπηρεσιών χωρίς να αποφεύγονται οι καθυστερήσεις. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε αποθάρρυνση των Ελλήνων της διασποράς να ξεκινήσουν χρονοβόρες διαδικασίες όπως η διαπίστωση ιθαγένειας των τέκνων, εγγραφή στα δημοτολόγια κ.α. οδηγώντας τελικά σε ουσιαστική αποξένωση της δεύτερης γενιάς των Ελλήνων από την Ελλάδα. Παράλληλα, η οικονομική διπλωματία μέσα από τις προξενικές αρχές πρέπει να ενισχυθεί με έμπειρους οικονομικούς διπλωμάτες που θα μπορούν να εκμεταλλευτούν όχι μόνο τα ειδικά χαρακτηριστικά των κατά τόπους οικονομιών αλλά και την επιρροή της Ελληνικής επιχειρηματικής διασποράς στις τοπικές κοινωνίες.
Είναι καιρός η επιτυχημένη ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του Ελληνικού κράτους να βγει και εκτός συνόρων. Η ουσιαστική απλοποίηση χρονοβόρων και κοστοβόρων διαδικασιών, όπως η απόκτηση της Ελληνικής ιθαγένειας από τους Έλληνες ομογενείς δεύτερης και τρίτης γενιάς, γίνεται σήμερα ιδιαιτέρως σημαντική. Η απλοποίηση της απόκτησης ιθαγένειας, τα φορολογικά οικονομικά κίνητρα, η ενημέρωση της Ελληνικής ομογενειακής νεολαίας για την χωρίς δίδακτρα φοίτηση στα Ελληνικά δημόσια ΑΕΙ κ.α. είναι λίγα μόνο από τα μέτρα που δυνητικά μπορούν να οδηγήσουν σε ένα μαζικό κύμα επαναπατρισμού των Ελλήνων της διασποράς. Ένα τέτοιο κύμα όχι μόνο θα ενισχύσει την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα αλλά θα συνεισφέρει και στην μερική αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος.
Τέλος, όσον αφορά τις εκλογικές διαδικασίες, μια εκστρατεία ενημέρωσης των Ελλήνων της διασποράς μέσω των πολιτιστικών, ακαδημαϊκών και φοιτητικών συλλόγων, των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων και των Ελληνικών σχολείων όπου γης θα βοηθούσε στην έγκαιρη και άμεση ενημέρωση των απόδημων Ελλήνων σχετικά με την διευκόλυνση του εκλογικού δικαιώματος και τις λεπτομέρειές του. Ακόμα και σήμερα πολλοί Έλληνες πολίτες αποθαρρύνονται να εγγραφούν στους ειδικούς καταλόγους του εξωτερικού καθώς πιστεύουν ότι μπορούν να ψηφίσουν μόνο στις κατά τόπους προξενικές αρχές (οι οποίες π.χ. σε μια αχανή χώρα σαν τις ΗΠΑ είναι συνήθως πολύ μακριά) ακόμα κι αν ο νόμος προβλέπει την διενέργεια εκλογών όπου υπάρχουν πάνω από 40 εκλογείς. Η καλύτερη ενημέρωση της Ελληνικής διασποράς σχετικά με την διευκόλυνση του εκλογικού δικαιώματος από τον τόπο κατοικίας τους πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα των κρατικών αρχών.
Είναι βέβαιο ότι η κατάργηση των περιορισμών για την ψήφο των αποδήμων θα αυξήσει τις εγγραφές απόδημων Ελλήνων στους εκλογικούς καταλόγου του εξωτερικού. Αυτή η νομοθετική παρέμβαση που ενισχύει θεσμικά την Ελληνική διασπορά είναι καλοδεχούμενη αλλά είναι μόνο η αρχή. Υπάρχει μια ακόμα Ελλάδα έξω από την Ελλάδα που πρέπει να συνδεθεί με άρρηκτους οργανικούς δεσμούς με την Ελληνική πολιτεία.
*Η Αφροδίτη Ξύδη είναι μηχανικός. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, απέκτησε μεταπτυχιακό από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) και ΜΒΑ από το Πανεπιστήμιο Harvard. Σήμερα είναι η εκτελεστική διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικής “Δεσμός” www.desmospolicy.org με έδρα την Βοστώνη των ΗΠΑ.
*O Γεώργιος Λάσκαρης είναι πυρηνικός φυσικός. Απέκτησε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο Duke και πραγματοποίησε τις μεταδιδακτορικές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο Stanford και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ). Σήμερα εργάζεται ως σύμβουλος επιχειρήσεων και είναι ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Πολιτικής “Δεσμός” www.desmospolicy.org με έδρα την Βοστώνη των ΗΠΑ.