«Είναι δίκαιον εκάστη χώρα να ανήκη εις τα τέκνα της*», δήλωνε η Εθναρχία στην Κύπρο το 1946, όταν οι Αγγλοι αποφάσιζαν τη μεταφορά στο νησί Εβραίων προσφύγων και την κράτησή τους σε στρατόπεδα στα περίχωρα της Αμμοχώστου. Αντίστοιχες οι ανακοινώσεις κομμάτων, οργανώσεων, εφημερίδων: «Αυτό μας έλειπε τώρα», «Ξυπνάτε όσοι κοιμάσθε», «Ο κίνδυνος είναι πραγματικός», «Η Κύπρος κατακλύζεται» και επικαλούνταν την «επισιτιστική κρίση», τον «βιοτικό τιμάριθμο», την «υπονόμευση του εθνικού ζητήματος», το «ενδεχόμενο αλλοίωσης της εθνολογικής ημών σύστασης», τον «εγγλέζικο ιμπεριαλισμό». Αν λησμονήσουμε πότε και για ποιους ειπώθηκαν τα παραπάνω, τότε εύκολα μπορούμε να μεταφερθούμε στην κυπριακή πραγματικότητα του σήμερα.
Ως «έναν χειρότερο και πιο επικίνδυνο Αττίλα» χαρακτήρισε πριν από περίπου έναν χρόνο ο τέως υπουργός Εσωτερικών της Κύπρου τη συστηματική, όπως υποστήριξε, διοχέτευση παράτυπων μεταναστών μέσω της πράσινης γραμμής. «Θα πρέπει να αντιληφθούμε τον σοβαρότατο κίνδυνο που προέρχεται από την είσοδο στο έδαφός μας των παράνομων μουσουλμάνων μεταναστών που διοχετεύει σκόπιμα η Τουρκία, με σκοπό την αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα», κήρυσσε στη φετινή πασχαλινή εγκύκλιό του ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου. «Υπάρχει ένα μεγάλο κόστος για τα έξοδα παιδείας των παιδιών των αιτούντων άσυλο και παράνομων μεταναστών και ένα τεράστιο κονδύλι του υφυπουργείου Πρόνοιας πάει σ’ αυτούς τους ανθρώπους», δήλωνε βουλευτής στα πλαίσια συνεδρίασης της ad hoc κοινοβουλευτικής επιτροπής για τη μελέτη του δημογραφικού προβλήματος, η οποία δημιουργήθηκε το 2021, με την προεδρία της να δίνεται στο ακροδεξιό ΕΛΑΜ, αφότου το συγκεκριμένο κόμμα στήριξε με τις ψήφους του για πρόεδρο της Βουλής τη νυν πρόεδρο του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗΣΥ). «Θα πρέπει να διασφαλιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα όσων δικαιούνται», ανέφερε πριν από μερικές μέρες σε δημόσια τοποθέτησή του ο πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΔΕΚ, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα ένας εκ των αντιπροέδρων του ΔΗΣΥ τουίταρε πως «αρκετά ανεχτήκαμε το παραμύθι περί ενσωμάτωσης» και «άμεση απέλαση τώρα».
Οι πιο πάνω απόψεις, ατεκμηρίωτες και δυνάμει εγκληματικές, περιθωριοποιούν, διακρίνουν και στοχοποιούν κατά τρόπο ασύμβατο με το διεθνές και εγχώριο δίκαιο τον μεταναστευτικό πληθυσμό. Συνοδευόμενες ταυτόχρονα από σωρεία fake news (για τζιχαντιστές τρομοκράτες που διαμένουν σε χώρους κράτησης μεταναστών, για υπέρογκα ποσά επιδομάτων στους αιτούντες άσυλο, για διογκωμένους αριθμούς αφίξεων, για επιθέσεις αλλοδαπών μαθητών στα σχολεία, για απαγωγές εθνοφρουρών από αλλοδαπούς κ.λπ.) επαναλαμβάνονται με απογοητευτική συχνότητα, τόσο από κρατικούς αξιωματούχους και πολιτικούς όσο και από τη συντριπτική μερίδα των συστημικών μέσων μαζικής ενημέρωσης και των ανέλεγκτων μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθορίζοντας την ατζέντα της δημόσιας συζήτησης και επηρεάζοντας οριζόντια τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος.
Ολα τα παραπάνω, σε συνδυασμό, αφενός με την απονεύρωση των μηχανισμών που είναι επιφορτισμένοι με την ευθύνη θεσμικού ελέγχου και, αφετέρου, με τον αποκλεισμό των βολικά αδύνατων και ευάλωτων «εχθρών» από τη δυνατότητα αντιλόγου, οδήγησαν σε ένα γενικευμένο αίσθημα απειλής και ξενοφοβίας, μέσα στο οποίο καλλιεργήθηκε και κλιμακώθηκε μια σειρά από επιθετικές αντιδράσεις (στοχοποίηση προασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διαδηλώσεις κατοίκων κατά της δημιουργίας χώρων φιλοξενίας ανηλίκων προσφυγόπουλων, επιθέσεις εναντίον αλλοδαπών διανομέων φαγητών, εμπρησμοί και βεβηλώσεις τζαμιών κ.λπ.), με αποκορύφωμα τα οργανωμένα πογκρόμ που διαπράχθηκαν στην Πάφο και τη Λεμεσό.
Ωστόσο, ακόμη και μέχρι αυτή τη στιγμή, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απορρίπτει τη θέση ότι στην Κύπρο υπάρχει «ρατσιστικό παραλήρημα ή ζήτημα πογκρόμ», παρόλο που είναι γενικώς αποδεκτό πως για την αποτροπή και αντιμετώπιση των ρατσιστικών εγκλημάτων προϋποτίθεται η παραδοχή, κατ’ αρχάς, ότι αυτά συμβαίνουν και κατά δεύτερο ότι δεν συμβαίνουν στο κενό. Απαιτείται συνεπώς να αναγνωρίζεται, χωρίς αμηχανία, υπεκφυγές και συγκαλύψεις, πως υπάρχουν απόψεις και ιδεολογίες που παράγουν πράξεις βίας, διαμορφώνοντας σταδιακά απειλητικό κλίμα για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες, καθώς και ότι στις ιδιάζουσες πολιτικές συνθήκες της Κύπρου τέτοιες ιδεολογίες, που άμεσα ή έμμεσα θέτουν στο στόχαστρο και τους Τουρκοκυπρίους, θέτουν επιπλέον σε διακινδύνευση την ίδια τη δημοκρατία και υπονομεύουν τις προοπτικές συμφιλίωσης και ειρηνικής συνύπαρξης. Τέτοιες ιδεολογίες θα πρέπει απαρεγκλίτως να απαξιώνονται και να απομονώνονται, θεσμικά, πολιτικά και κοινωνικά, και όχι να κανονικοποιούνται με οποιονδήποτε τρόπο.
Τις νύχτες των φασιστικών πογκρόμ, όσοι πιστεύουμε στις αξίες της ισότητας και της αλληλεγγύης κι όσοι ταχθήκαμε, ο καθένας από το μετερίζι του, στη μεριά της ανθρωπιάς, αισθανθήκαμε ολοκληρωτικά ηττημένοι. Παρόλο που ξέραμε πως το κακό δεν αργεί να πάρει το πάνω χέρι και βλέπαμε πως ήδη είχε αρχίσει να εξαπλώνεται μέσα από τα χνώτα σαν πανούκλα, η τυφλή βία που εξαπολύθηκε πέτυχε και τον δικό μας υπαρξιακό πυρήνα και μας έκανε να θυμηθούμε πως ο άνθρωπος βρίσκεται πάντα απροετοίμαστος και τρωτός απέναντι στην επέλαση της βαρβαρότητας. Ταυτόχρονα, όμως, μας υποχρέωσε να ξαναδούμε γύρω μας, να ξαναμετρηθούμε μεταξύ μας, να αναγνωρίσουμε τους οικείους μας –τους μεταξένιους ανθρώπους και τις μέλισσες–, να ξαναβρούμε τη μνήμη, τη φωνή και το κουράγιο μας και να ξαναπορευτούμε. Γιατί η πορεία του ανθρώπου και της ανθρωπότητας δεν μπορεί παρά να είναι η πορεία από το σκοτάδι προς το φως, από τα ένστικτα προς την καλοσύνη και ποτέ αντίστροφα. Τούτη είναι και η μοναδική μάχη την οποία αξίζει να δίνει κανείς.
Η Νάσια Διονυσίου είναι συγγραφέας.