Πώς εξηγείται η μειωμένη συμμετοχή των εκλογέων στις αυτοδιοικητικές εκλογές –51% έναντι 58,28% το 2019; Πόσο «ανεξάρτητες» είναι πια οι αυτοδιοικητικές εκλογές από τα κόμματα και την κεντρική πολιτική σκηνή; Ποιο είναι το αποτύπωμα των φυσικών καταστροφών στο εκλογικό αποτέλεσμα; Εχουν πραγματικό λόγο να θεωρούν θετικά τα αποτέλεσματά τους κάποια από τα κόμματα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και πώς θα κινηθούν οι ψηφοφόροι στις μάχες του Β’ γύρου, όπου υποψηφίοι της Νέας Δημοκρατίας θα κονταροχτυπηθούν με «αντάρτες»;
Τρεις ειδικοί απαντούν στην «Κ» με δεδομένο, όπως τονίζουν όλοι, τα απολύτως ξεκάθαρα αποτελέσματα του Α’ γύρου, στο ίδιο μοτίβο που είδαμε και στις εθνικές εκλογές.
Σημειώνεται πως σε 246 δήμους της χώρας εκλέχθηκε δήμαρχος από τον Α’ γύρο, ενώ σε άλλους 86 ο τοπικός «άρχοντας» θα προκύψει την ερχόμενη Κυριακή. Πέντε υποψήφιοι δεν κατάφεραν για λίγες ψήφους να πιάσουν το όριο του 43% και έτσι θα χρειαστεί να αναμετρηθούν στον Β’ γύρο με τον δεύτερο σε εκλογική δύναμη συνυποψήφιό τους.
Η Νέα Δημοκρατία κατάφερε από την πρώτη Κυριακή να δει τους υποψηφίους που υποστήριξε σε επτά περιφέρειες να κερδίζουν (Κεντρική Μακεδονία, Ηπειρο, Δυτική Ελλάδα, Στερεά Ελλάδα, Αττική, Νότιο Αιγαίο, Κρήτη), ενώ σε πέντε περιφέρειες (Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Δυτικής Μακεδονίας, Ιονίων Νήσων, Πελοποννήσου, Βορείου Αιγαίου) η μάχη του δεύτερου γύρου θα δοθεί ανάμεσα στους επίσημους υποψηφίους του κόμματος και σε «αντάρτες».
Εξηγώντας την αποχή
Για τον Ευτύχη Βαρδουλάκη, σύμβουλο στρατηγικής και επικοινωνίας, το γεγονός πως είχε προηγηθεί μια μακρά προεκλογική περίοδος και δύο βουλευτικές εκλογές, οδήγησε σε μία φυσιολογική αποφόρτιση. Οπως σημειώνει: «Οι αυτοδιοικητικές το 2019 είχαν πραγματοποιηθεί παραμονή βουλευτικών εκλογών και τότε το στιλ ήταν διαφορετικό μιας και είχαν διεξαχθεί ταυτόχρονα με τις ευρωεκλογές».
Μάλιστα ο κ. Βαρδουλάκης τονίζει πως «οι εκλογές τότε είχαν πολύ μεγαλύτερη πολιτική σημασία σε σχέση με τώρα. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος που αυτή τη φορά είδαμε μεγαλύτερη αποχή. Δεν ασχολήθηκαν οι πολίτες με τις εκλογές στην αυτοδιοίκηση. Αυτό φάνηκε και από το γεγονός ότι ο προεκλογικός αγώνας έκανε αίσθηση μόλις είκοσι μέρες πριν από τις εκλογές. Όλα αυτά όμως δεν είναι πρωτοφανή- και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες είναι πολύ χαμηλά τα ποσοστά συμμετοχής στις τοπικές εκλογές».
Σύμφωνα με τον Βασίλη Βαμβακά, αναπληρωτή καθηγητή Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, «αν ο κόσμος δεν έχει μεγάλη σύνδεση με τους υποψηφίους, αδιαφορεί σε μεγάλο ποσοστό». Παρόλα αυτά, σημειώνει ότι η συζήτηση για την αποχή είναι υπερεκτιμημένη, καθώς «στην πραγματικότητα, έχει ξεκινήσει την αυξητική πορεία της από το 2015 και μάλιστα είναι εμφανής σε όλες τις εκλογές και όχι μόνο στις αυτοδιοικητικές».
«Για μεγάλο τμήμα του πληθυσμού δεν είναι ακόμα αρκούντως διακριτή ή αναγνωρίσιμη η καθαυτό ικανότητα διακυβέρνησης των αυτοδιοικητικών θεσμών».
Από την πλευρά του ο Δημήτρης Χρυσοχόου, καθηγητής Θεωρίας και Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, θίγει το ζήτημα της διάκρισης αρμοδιοτήτων και συναρμοδιοτήτων.
«Το ερώτημα είναι κρίσιμο, όχι μόνο για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, αλλά εν γένει για τις εκλογές, τις οποίες διόλου τυχαία αποκαλούμε –γιατί είναι!– “γιορτή της δημοκρατίας”. Δεν υπάρχει, ωστόσο, μία μόνον αιτία, ούτε κρίνεται από μόνη της επαρκής η απάντηση ότι επήλθε κόπωση στο εκλογικό σώμα επειδή προηγήθηκαν προσφάτως οι εθνικές εκλογές. Μία ανάμεσα σε άλλες εύλογες αιτίες είναι ότι για μεγάλο τμήμα του πληθυσμού δεν είναι ακόμα αρκούντως διακριτή ή αναγνωρίσιμη η καθαυτό ικανότητα διακυβέρνησης των αυτοδιοικητικών θεσμών, κατ’ επέκταση δε, το διακύβευμα των αυτοδιοικητικών εκλογών. Η διάκριση αυτοδιοικητικών αρμοδιοτήτων από άλλους δημόσιους θεσμούς ή το ζήτημα των συναρμοδιοτήτων, μάλλον συνηγορούν προς αυτό. Ας σκεφτούμε, λόγου χάριν, καθημερινά διερωτήματα ως προς το εάν ένας δρόμος ή ένα πεζοδρόμιο ή ένα πάρκο ή κάποιος άλλος δημόσιος χώρος ή δημόσια υποδομή εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Δήμου ή της Περιφέρειας ή ενδεχομένως της κεντρικής διοίκησης», λέει ο κ. Χρυσοχόου.
Συμπληρώνει δε ότι «είναι σημαντικό η τοπική αυτοδιοίκηση να αναδεικνύει τα επιτεύγματά της, τα οποία είναι πολλά και άξια λόγου, πολλώ μάλλον μιας που υφίστανται ή αναδύονται πολλαπλές, συχνά αλληλεπικαλυπτόμενες, σφαίρες δημόσιας συμμετοχής και εξουσίας, όπου εύλογα ανακύπτουν διερωτήματα τύπου “ποιος κάνει τι” ή “ποιος λογοδοτεί που”. Εν κατακλείδι, πάντως, οι αυτοδιοικητικοί θεσμοί συνιστούν αναπόσπαστο, ενεργό και ουσιώδες μέρος της σύγχρονης δημοκρατικής πολιτείας».
Ειχαν εκλογικό αποτύπωμα οι φυσικές καταστροφές;
Σύμφωνα με τον κ. Βαμβακά, τα γεγονότα δεν εκφράστηκαν στις κάλπες, καθώς στο μυαλό μεγάλου μέρους της κοινωνίας οι καταστροφές νοούνται ως «φυσικές».
«Οι φυσικές καταστροφές δεν έχουν εκλογικό αποτύπωμα, τουλάχιστον όχι άμεσο. Η ίδια η ιστορία μας δείχνει ότι δεν υπάρχει κάποιο τέτοιο προηγούμενο».
«Στην κοινωνία δεν καταγράφεται αυτή τη στιγμή κάποια διαφαίνουσα τάση διαμαρτυρίας και αυτό φάνηκε και στις δημοσκοπήσεις. Δεν εκφράστηκαν λοιπόν τα γεγονότα των τελευταίων μηνών στις κάλπες. Πολλοί πολίτες θεωρούν ότι η εμπλοκή των εκλεγμένων προσώπων στις φυσικές καταστροφές, είναι μικρή. Αυτό είναι πρόβλημα, γιατί ευθύνη υπάρχει», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Βαμβακάς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα κατά τον κ. Βαμβακά, η επανεκλογή του Αχιλλέα Μπέου στη δημαρχία του Βόλου και μάλιστα με ποσοστό 55,02%, παρά τις μεγάλες, απανωτές καταστροφές που υπέστη η πόλη στις πρόσφατες πλημμύρες.
«Μας εκπλήσσει ξανά αυτός ο θρίαμβος του. Εχει σημασία το ξανά. Πρόκειται για ένα θέμα παλιό, με το οποίο ασχολούμαστε όμως έντονα τον τελευταίο καιρό. Το αποτέλεσμα είναι να μην κατανοούμε γιατί θριαμβεύει. Εφόσον αυτή η περίπτωση έγινε τόσο σημαντική, θα έπρεπε ο δημοσιογραφικός κόσμος να έχει ερευνήσει σε βάθος αυτή την ιστορία. Θα έπρεπε να έχουμε μια απάντηση στο γιατί ένας άνθρωπος με αυτά τα χαρακτηριστικά, τα οποία τα γνωρίζαμε και δεν είναι καινούργια, έχει τόσο μεγάλη επιτυχία. Για την ώρα, μένουμε στο επίπεδο της καταγγελίας».
Και για τον Ευτύχη Βαρδουλάκη, τα γεγονότα των τελευταίων μηνών επηρέασαν σε πολύ μικρό βαθμό.
«Για παράδειγμα, τα αποτελέσματα στη Θεσσαλία, θα ήταν διαφορετικά αν δεν είχαν προηγηθεί οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες. Ο Κώστας Αγοραστός φαίνεται πως πλήρωσε ένα μικρό τίμημα. Στην περιφερειακή ενότητα Εβρου, επίσης υπήρξε κάποιο κόστος. Πρέπει να καταλάβουμε όμως πως κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή. Ο Αχιλλέας Μπέος βγήκε αλώβητος από τα γεγονότα. Στη Ρόδο, ο Αντώνης Καμπουράκης, για λίγες μόνο ψήφους δεν εκλέχθηκε από τον πρώτο γύρο».
Θέμα κόμματος ή προσώπου;
«Στην εκλογή προσώπου για την περιφέρεια, το θέμα είναι πιο πολύ πολιτικό. Στην εκλογή δημάρχου, παίζει βαρύνοντα ρόλο το πρόσωπο και η πολιτική ταυτότητα είναι δευτερεύουσα έως και αμελητέα σε αρκετές πια περιπτώσεις. Το ζήτημα παραμένει όμως πολιτικό στους μεγάλους δήμους, όπου η πολιτική παράταξη και το ιδεολογικό στίγμα έχουν σημαίνοντα ρόλο για τους ψηφοφόρους», υποστηρίζει ο κ. Βαμβακάς.
Αναφερόμενος στις περιπτώσεις όπου δήμαρχοι εκλέγονται για πολλοστή φορά με συντριπτικό ποσοστό, με την εξαίρεση του Αχιλλέα Μπέου, σημειώνει ότι «η επιλογή τους έχει να κάνει με το γεγονός πως ο κόσμος θεωρεί ότι αυτά τα πρόσωπα έχουν μια σοβαρότητα και ξέρουν να κάνουν τη δουλειά». Συμπληρώνει τέλος ότι η «μονοκομματική ηγεμονία» της Νέας Δημοκρατίας, όπως διαρθρώθηκε στις εθνικές εκλογές, επισφραγίστηκε και στις αυτοδιοικητικές.
«Σε αυτές τις πιο χαλαρές εκλογές, όπως είναι οι αυτοδιοικητικές, η αντιπολίτευση δεν βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί».
Για τον κ. Βαρδουλάκη, η αυτοδιοίκηση εδώ και δύο δεκαετίες ανεξαρτητοποιείται διαρκώς από τις κεντρικές πολιτικές τάσεις, κάτι που αποτυπώθηκε και στις χθεσινές εκλογές.
«Υπάρχουν μάλιστα πρόσωπα της αυτοδιοίκησης, τα οποία έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια και το πλαίσιο του κεντρικού πολιτικού ανταγωνισμού, έχοντας δημιουργήσει δικές τους τοπικές καταστάσεις. Η ψήφος με καθαρά τοπικά χαρακτηριστικά είναι αναμφίβολα μια θετική τάση».
Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο κ. Χρυσοχόου, ο οποίος κάνει αναφορά στη σημασία της ανάδειξης της διαρκούς και εξελικτικής συμβολής της τοπικής αυτοδιοίκησης στην καθημερινή ζωή.
«Θα ήταν μάλλον υποκριτικό να υποστηρίξει κανείς ότι δεν υφίσταται, εμμέσως έστω, διασύνδεση ανάμεσα σε πολιτικά κόμματα και τοπική αυτοδιοίκηση. Αλλωστε, η τελευταία αντλεί σε κάποιον, πάντως βαθμό, το ανθρώπινο δυναμικό που θα κληθεί να την υπηρετήσει, από πρόσωπα που συχνά έχουν ήδη διαγράψει τη δική τους πολιτική διαδρομή, ενίοτε δε, αν όχι συχνότερα, και το αντίστροφο. Το σημαντικό είναι η ανάδειξη της διαρκούς και εξελικτικής συμβολής της τοπικής αυτοδιοίκησης στην καθημερινή ζωή. Η ίδια, εντέλει, η επιδραστικότητά της, άρα και η ικανότητά της να επιλύει ή, έστω, να αμβλύνει, προβλήματα άμεσης εγγύτητας προς τους πολίτες, κάτι που θεωρώ ότι επιδιώκεται και παρατηρείται πλέον πιο συστηματικά».
Μέλλον ΠΑΣΟΚ – ΣΥΡΙΖΑ
«Τα δύο βασικά κόμματα της αντιπολίτευσης παραμένουν σε κατάσταση μουδιάσματος και αμηχανίας μετά το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών. Ο ΣΥΡΙΖΑ βέβαια σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Ούτε όμως το ΠΑΣΟΚ έδειξε να έχει έναν ορατό τρόπο αντίδρασης και για αυτό δεν είναι και ρεαλιστικό να δηλώνουν τα στελέχη του κόμματος πολύ ικανοποιημένα με το αποτέλεσμα. Το ότι κράτησε τις δυνάμεις του δεν σημαίνει ότι έχουμε αλλαγή πολιτικού κλίματος. Στη Θεσσαλονίκη μάλιστα, φάνηκε πως υπάρχει ανοιχτή διαμαρτυρία στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ», σημειώνει ο κ. Βαμβακάς.
Κατά τον ίδιο, ακόμα και σε αυτές τις πιο χαλαρές εκλογές, η αντιπολίτευση δεν βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί. «Καθώς η απουσία του δικομματισμού συμβαίνει για πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας, με διπλή μάλιστα επιβεβαίωση, παρακολουθούμε με μεγάλο ενδιαφέρον πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση» σχολιάζει ο κ. Βαμβακάς.
Ο κ.Βαρδουλάκης, επισημαίνει πάντως, πως η σύμπραξη ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ απέδωσε καρπούς μόνο στη Θεσσαλία (υποψηφιότητα Κουρέτα), ενώ δεν επικροτήθηκε από τους πολίτες στη Θεσσαλονίκη (υποψηφιότητα Σπύρου Πέγκα), ούτε και ανέκοψε τον θρίαμβο του Αχιλλέα Μπέου, στον Βόλο (υποψηφιότητα Νίκου Παπαπέτρου).
Νεοδημοκράτες εναντίον «ανταρτών» της Νέας Δημοκρατίας
Ο κίνδυνος πια για το κυβερνών κόμμα δεν προέρχεται, όπως σχολιάζει ο κ. Βαρδουλάκης, από την αντιπολίτευση αλλά από αυτονομημένα δικά της στελέχη.
«Σε πέντε περιφέρειες που πηγαίνουν στο Β’ γύρο, πραγματικά πολιτικός αντίπαλος της Νέας Δημοκρατίας, υπάρχει μόνο στη Θεσσαλία (Κουρέτας). Οι ψηφοφόροι της Νέας Δημοκρατίας κινήθηκαν με σαφή τρόπο στον Α’ γύρο, επιλέγοντας σε μεγάλο βαθμό τα πρόσωπα που πρότεινε το κυβερνών κόμμα. Στον Β’ γύρο το αποτέλεσμα θα κρίνουν οι ψηφοφόροι των άλλων κομμάτων».
Από την πλευρά του, ο κ. Βαμβακάς θεωρεί ότι οι αντάρτες είναι ικανοί να προκαλέσουν ανατροπές.
«Σε κάθε περίπτωση, το ερώτημα γιατί στον Β’ γύρο, τα μεγάλα ντέρμπι θα καθοριστούν από ανθρώπους που προέρχονται από την ίδια κομματική μήτρα, χωρίς να υπάρχει η παρουσία κανενός άλλους κόμματος, πρέπει να μας απασχολήσει» καταλήγει ο κ. Βαμβακάς.