Τι πυροδότησε την ακραία αντίδραση του Ρίσι Σούνακ και την ακύρωση της συνάντησής του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, λίγες ώρες πριν από την προγραμματισμένη διεξαγωγή της και με τον Ελληνα πρωθυπουργό ήδη στο Λονδίνο; Η ελληνική πλευρά –και πολλοί Βρετανοί σχολιαστές– σημείωσε ότι οι δηλώσεις Μητσοτάκη για τα Γλυπτά του Παρθενώνα (την Κυριακή στο BBC) εξέφραζαν απλώς την πάγια ελληνική θέση περί επιστροφής και επανένωσης, και δεν δικαιολογούσαν τo ξέσπασμα της Ντάουνινγκ Στριτ. Ρεπορτάζ τους τελευταίους μήνες στον ελληνικό και τον βρετανικό Τύπο, άλλωστε, εξέπεμπαν ένα θετικό κλίμα στις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Βρετανικού Μουσείου και της ελληνικής κυβέρνησης, καθιστώντας ακόμη πιο απροσδόκητο το διπλωματικό επεισόδιο.
Η πρώτη εξήγηση που δόθηκε, από «υψηλόβαθμη πηγή των Συντηρητικών», ήταν ότι τα σχόλια του Μητσοτάκη στο BBC ήταν αυτά που τίναξαν στον αέρα τη συνάντηση. Σε δεύτερο χρόνο, μεταδιδόταν ο ισχυρισμός ότι η Αθήνα είχε διαβεβαιώσει το Λονδίνο ότι δεν θα γινόταν δημόσια τοποθέτηση από τον Ελληνα πρωθυπουργό για τα Γλυπτά κατά την επίσκεψή του.
Στη συνέχεια, η εξήγηση αυτή συμπληρώθηκε από αναφορές στη συνάντηση που είχε ο Μητσοτάκης με τον Κιρ Στάρμερ, τον αρχηγό των Εργατικών και μεγάλο φαβορί για να διαδεχθεί τον Σούνακ. Αλλος ένας «υψηλόβαθμος Συντηρητικός» προέβη στην εκτίμηση, μιλώντας στους Financial Times, πως ο Σούνακ εξοργίστηκε που ο Μητσοτάκης είδε τον Στάρμερ πριν από αυτόν.
Η ανακοίνωση της ακύρωσης της συνάντησης των δύο ηγετών έγινε την ώρα της συνάντησης Μητσοτάκη – Στάρμερ. «Αν ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου δεν μπορεί να συναντήσει έναν Ευρωπαίο σύμμαχο με τον οποίο η Βρετανία έχει σημαντικούς οικονομικούς δεσμούς, αυτό επιβεβαιώνει ότι δεν μπορεί να παράσχει τη σοβαρή ηγεσία σε οικονομικά θέματα που η χώρα μας χρειάζεται», τόνισε επί του θέματος στην «Κ» ανώτερος αξιωματούχος των Εργατικών. «Το Εργατικό Κόμμα του Κιρ Στάρμερ είναι έτοιμο να το κάνει».
Οι συχνές αναφορές της κυβέρνησης Σούνακ στην ανάγκη ελέγχου της παράνομης μετανάστευσης και η συνεργασία στο πεδίο αυτό με την Ελλάδα (η τότε υπουργός Εσωτερικών Σουέλα Μπράβερμαν επισκέφθηκε τη χώρα μας προ εβδομάδων για να αντλήσει σχετική τεχνογνωσία) επιδείνωσαν περαιτέρω τη θέση του Βρετανού πρωθυπουργού. Ο Σούνακ παραδέχθηκε στις αρχές της εβδομάδας ότι οι εισροές εξακολουθούν να είναι υπερβολικά μεγάλες και σκοπεύει να αναδείξει τη σκληρή στάση του στο ζήτημα κατά την επερχόμενη προεκλογική περίοδο. Η άρνησή του να συναντήσει τον ηγέτη μιας χώρας που έχει εφαρμόσει επιτυχώς μια τέτοια αυστηρή πολιτική ήταν δύσκολο να εξηγηθεί.
«Διπλωματικό ατόπημα»
Στο editorial τους για το θέμα την Τετάρτη, οι Financial Times έκαναν αναφορά σε «διπλωματικό ατόπημα άνευ νοήματος» και σημείωναν ότι «τέτοιες ενέργειες υποβαθμίζουν τη Βρετανία στα μάτια των Ευρωπαίων εταίρων της, αλλά και του κόσμου». «Η αποξένωση του Μητσοτάκη δεν είχε κάποια λογική», έγραφε στο κύριο άρθρο της η βρετανική οικονομική εφημερίδα. «Είναι και αυτός ένας κεντροδεξιός ηγέτης μιας ευρωπαϊκής δημοκρατίας και μέλους του ΝΑΤΟ». Το κυοφορούμενο κοινό σχέδιο δράσης των δύο χωρών για το μεταναστευτικό έμεινε στο συρτάρι, θύμα και αυτό της ξαφνικής αντιπαράθεσης. «Η δουλειά της βρετανικής διπλωματίας είναι να κερδίζει φίλους, όχι να τους χάνει», κατέληγε το άρθρο.
«Αν ο πρωθυπουργός δεν μπορεί να συναντήσει έναν Ευρωπαίο σύμμαχο, αυτό επιβεβαιώνει ότι δεν μπορεί να παράσχει σοβαρή ηγεσία», δήλωσε στην «Κ» ανώτερος αξιωματούχος των Εργατικών.
Φυσικά, ανεξάρτητα από τα ήθη της διπλωματίας, το στρατόπεδο των Συντηρητικών μοιάζει αποφασισμένο να παραμείνει αμετακίνητο στη σκληρή γραμμή περί μη μετακίνησης των Γλυπτών. Η υπουργός Πολιτισμού του Σούνακ, Μισέλ Ντόνελαν, ήταν σαφής σε δηλώσεις της τον περασμένο Ιανουάριο. «Δεν πιστεύω ότι πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα», είχε πει στο ραδιόφωνο του BBC, καθώς αυτό «θα ήταν μια επικίνδυνη οδός», που θα οδηγούσε και σε άλλα αιτήματα επαναπατρισμού.
Η στάση του Σούνακ συνδέεται άμεσα με τη δεινή θέση στην οποία βρίσκεται ενόψει των εκλογών του επόμενου έτους. Ο μέσος όρος των δημοσκοπήσεων (σύμφωνα με το Politico Europe) δίνει προβάδισμα 20 μονάδων στους Εργατικούς (44%-24%). «Αφήνοντας στην άκρη τις αλληλοκατηγορίες περί του αν υπήρχε ή όχι συμφωνία να μην τεθεί το θέμα δημοσίως, η χρονική συγκυρία της συνάντησης ήταν κακή», επισημαίνει στην «Κ» ο Βολφάνγκο Πικολί, συμπρόεδρος της εταιρείας πολιτικής συμβουλευτικής Teneo. «Ο Βρετανός πρωθυπουργός δεν είναι σε θέση να δείξει ότι υποχωρεί σε οτιδήποτε, συμπεριλαμβανομένων των Γλυπτών, δεδομένης της χαμηλής του δημοτικότητας ενόψει των εκλογών που θα γίνουν στα τέλη του 2024. Εχοντας εξοργίσει τη δεξιά πτέρυγα του κόμματός του αποπέμποντας τη Σουέλα Μπράβερμαν από τη θέση της υπουργού Εσωτερικών, ο Σούνακ δεν έχει το περιθώριο να εμφανιστεί ενδοτικός σε θέματα για τα οποία ενδιαφέρονται σκληροπυρηνικοί ψηφοφόροι του Συντηρητικού Κόμματος».
Από αυτήν την άποψη, «η εξαιρετικά προβεβλημένη συνέντευξη που παραχώρησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο BBC πιθανότατα περιέπλεξε τα πράγματα».
«Τρεις είναι οι βεβαιότητες στη ζωή: ο θάνατος, οι φόροι και η ελληνική κυβέρνηση να ζητάει την επιστροφή των Ελγίνειων Μαρμάρων σε οποιαδήποτε αλληλεπίδραση με τη βρετανική κυβέρνηση», υπογραμμίζει από την πλευρά του ο Ντάνκαν Ρόμπινσον, αρθρογράφος της στήλης Bagehot του Economist, σε σχόλιό του για την «Κ». «Και όμως ο Ρίσι Σούνακ, ο Βρετανός πρωθυπουργός, φάνηκε να εκπλήσσεται που ο Ελληνας ομόλογός του ανέφερε το θέμα» στη συνέντευξή του στο BBC.
Χαρακτηρίζοντας «απότομη» την αντίδραση του Βρετανού πρωθυπουργού, ο Ρόμπινσον συνεχίζει: «Οι τριβές με τους Ευρωπαίους συμμάχους για ασήμαντα (τουλάχιστον από τη σκοπιά της Βρετανίας) θέματα ήταν το αντίθετο από αυτό που υποσχέθηκε ο κ. Σούνακ όταν ανήλθε στην εξουσία, το 2022. Μετά την παράσταση στομφώδους παντομίμας από τον Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος απολάμβανε να εκνευρίζει στενούς συμμάχους (ιδίως τη Γαλλία), ο κ. Σούνακ ξεκίνησε να αποκαθιστά τη ζημία στις σχέσεις με τις πρωτεύουσες των ευρωπαϊκών, καθώς και την ίδια την Ε.Ε. Τώρα, επιδίδεται ακριβώς στο είδος του αντιευρωπαϊκού λαϊκισμού τον οποίο υποτίθεται ότι απέρριπτε».
«Οι τριβές με τους Ευρωπαίους συμμάχους για ασήμαντα (τουλάχιστον από τη σκοπιά της Βρετανίας) θέματα ήταν το αντίθετο από αυτό που υποσχέθηκε ο κ. Σούνακ όταν ανήλθε στην εξουσία, το 2022».
Η ακύρωση της συνάντησης δεν ήταν κάτι μη αναμενόμενο δεδομένου του χαρακτήρα του Σούνακ, σύμφωνα με τον αρθρογράφο του Economist. «Αν και συνήθως ευπροσήγορος, ο πρωθυπουργός μπορεί να γίνει ευέξαπτος όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως θα ήθελε. Και αυτή τη στιγμή τίποτα δεν πηγαίνει όπως θα ήθελε. Το Συντηρητικό Κόμμα οδεύει προς τη βαρύτερη ήττα του τουλάχιστον από το 2005 (και πιθανώς τη βαρύτερη όλων των εποχών). Οι δημόσιες υπηρεσίες της Βρετανίας νοσούν. Οι φόροι αυξάνονται και η οικονομία επιβραδύνεται. Ελάχιστοι Βρετανοί ψηφοφόροι ενδιαφέρονται για τα Ελγίνεια. Από αυτούς που έχουν άποψη, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι τα Μάρμαρα πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα, με διαφορά τριών προς έναν. Ενας καβγάς για εκθέματα στο Βρετανικό Μουσείο δεν θα σώσει τον κύριο Σούνακ».