«Αυτά αποκτήθηκαν νόμιμα εκείνη την εποχή». Από όλα τα ηχητικά αποσπάσματα που ακούστηκαν κατά τη διάρκεια του σάλου αυτής της εβδομάδας για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, αυτό (που αποδίδεται σε εκπρόσωπο του Ρίσι Σούνακ) είναι από τα πιο θλιβερά. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να αντιδράσει κανείς.
Πρώτον, υπάρχουν μερικά ενδιαφέροντα επιχειρήματα σχετικά με τα διάφορα, άκρως αντιφατικά έγγραφα που εκδόθηκαν από τους Οθωμανούς αξιωματούχους κατά την περίοδο που τα Μάρμαρα αποσπάστηκαν και μεταφέρθηκαν στην Αγγλία.
Ενα από αυτά τα έγγραφα, γραμμένο τον Ιούνιο του 1801, φαίνεται ότι εξουσιοδοτούσε τους συνεργάτες του λόρδου Ελγιν να συλλέξουν «μερικά κομμάτια πέτρας» που βρίσκονταν γύρω από την Ακρόπολη. Οπως όμως παραδέχτηκαν, εκμεταλλεύτηκαν μια γλυκιά στιγμή στις αγγλο-οθωμανικές σχέσεις για να τραβήξουν εξωφρενικά το νόημα αυτού του κειμένου – και να απογυμνώσουν συστηματικά τον Παρθενώνα, χρησιμοποιώντας απειλές και δωροδοκίες για να φιμώσουν τους αντιδρώντες. Υπάρχει ωστόσο ένα βαθύτερο ζήτημα αρχής, το οποίο φτάνει στην καρδιά του λόγου για τον οποίο οι φιλελεύθερα σκεπτόμενοι άνθρωποι αποκαλούν τα Γλυπτά του Φειδία ζωτικό κομμάτι της κληρονομιάς της ανθρωπότητας.
Φαίνεται τόσο περίεργο για μια βρετανική κυβέρνηση να επικαλείται τα διατάγματα μιας θεοκρατικής αυτοκρατορίας ως λόγο απόρριψης των νόμιμων προσδοκιών μιας άλλης δημοκρατίας.
Οι πολίτες των σημερινών φιλελεύθερων δημοκρατιών θαυμάζουν την εποχή του Περικλή ακριβώς επειδή προμηνύει το ιδεώδες του κράτους δικαίου. Ενα κράτος όπου οι νόμοι συζητούνται και εγκρίνονται ελεύθερα με τη συμμετοχή όλων των πολιτών και στη συνέχεια εφαρμόζονται αμερόληπτα. Ενα κράτος όπου οι αξιωματούχοι είναι υπόλογοι σε κάθε πολίτη και μπορούν να απομακρυνθούν αν παραβιάζουν τον νόμο. Η Αρχαία Αθήνα είχε τα ελαττώματά της, αλλά το ίδιο ισχύει και για τις σύγχρονες δημοκρατίες. Σε κάθε περίπτωση, το αρχαίο αθηναϊκό ιδεώδες μπορούμε να το αναγνωρίσουμε και να το θαυμάσουμε. Τα παραπάνω σημεία έχουν υποστηριχτεί επαρκώς από τον καθηγητή Πολ Κάρτλετζ, αντιπρόεδρο της βρετανικής επιτροπής για την επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή του Ελγιν δεν ήταν ένα κράτος δικαίου με τη σύγχρονη έννοια. Ηταν ένα είδος θεοκρατίας, όπου η εξουσία προερχόταν από τον σουλτάνο, ο οποίος με τη σειρά του αντλούσε την εξουσία του από τον Θεό. Αναμφισβήτητα, η σύγχρονη Βρετανία διαθέτει ακόμα απομεινάρια θεοκρατίας, υπό την έννοια ότι έχει μοναρχία και επίσημη εκκλησία. Ομως πρόκειται μόνο για απομεινάρια: η θεμελιώδης αρχή της βρετανικής δημοκρατίας είναι ότι οι νόμοι θεσπίζονται από τους εκπροσώπους του λαού και ότι οι κάτοχοι υψηλών αξιωμάτων υπόκεινται στους νόμους που θεσπίζονται από τον άνθρωπο.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο φαίνεται τόσο περίεργο για μια βρετανική κυβέρνηση να επικαλείται τα διατάγματα μιας θεοκρατικής αυτοκρατορίας ως λόγο απόρριψης των νόμιμων προσδοκιών μιας άλλης δημοκρατίας – και να αρνείται να συναντήσει τον ηγέτη μιας δεόντως εκλεγμένης κυβέρνησης.
*Ο κ. Μπρους Κλαρκ είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και μέλος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα (BCRPM).