Πρόσφατες ανακοινώσεις στα ΜΜΕ αναφέρουν ότι κατατίθεται στη Βουλή σχέδιο νόμου με το οποίο το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, το παλαιότερο και το πρώτο ερευνητικό κέντρο στην Ελλάδα, θα φύγει από τον ιστό των ερευνητικών κέντρων της χώρας που υπάγονται στη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας, για να υπαχθεί στο υπ. Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Αυτό είναι κάτι όμως που δεν στέκει επιστημονικά και είναι μια επιζήμια κίνηση σε πολλά επίπεδα, ακόμη και εάν προσπαθούμε να ενισχύσουμε επιστημονικά την Πολιτική Προστασία.
Η αποστολή του Αστεροσκοπείου είναι η εκπόνηση βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας, για την οποία δεν είναι αρμόδιο το υπουργείο. Εχει, δε, ερευνητική δραστηριότητα που απαιτεί ακαδημαϊκό περιβάλλον και ακαδημαϊκές διαδικασίες αξιολόγησης. Η αποκοπή του από τα ερευνητικά κέντρα που εποπτεύονται από τη ΓΓΕΚ θα του στερήσει το ακαδημαϊκό περιβάλλον του εθνικού ερευνητικού οικοσυστήματος και τις διαδικασίες αξιολόγησης του έργου του. Σημαντικό είναι, δε, το γεγονός ότι οι συντριπτικά περισσότερες επιστημονικές δραστηριότητες και θεματικές που υπηρετεί το Εθνικό Αστεροσκοπείο δεν αφορούν το υπ. Κλιματικής Κρίσης. Εάν εξετάσει κανείς πιο κοντά αυτές τις δραστηριότητες, μόνον ένα μικρό κλάσμα των συνολικών δραστηριοτήτων του έχουν, έστω και περιφερικά, σχέση με τα αντικείμενα του υπουργείου. Π.χ. οι μετεωρολόγοι ερευνητές του Αστεροσκοπείου είναι τρεις σε σύνολο 65 ερευνητών!
Βεβαίως η συνεργασία και συμπόρευση του υπουργείου και του Αστεροσκοπείου είναι απαραίτητη, αλλά σίγουρα δεν απαιτεί υπαγωγή. Το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας θεωρεί πολύ χρήσιμες τις συνεργασίες μεταξύ των ερευνητικών κέντρων με τα υπουργεία και τον ιδιωτικό τομέα (μαθαίνω ότι το Αστεροσκοπείο ήδη συνεργάζεται μέσω προγραμματικών συμφωνιών για θέματα που άπτονται της Πολιτικής Προστασίας με το υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης, την Περιφέρεια Αττικής κ.ά.). Τέτοιες συνεργασίες όμως δεν βασίζονται σε διακοπή μιας οργανικής και παραγωγικής σχέσης, αλλά ενδυναμώνονται με υλική και επιστημονική υποστήριξη.
Η μεταφορά που προτείνεται θα είναι οδυνηρή, δύσκολη, και η οργανωτική αναταραχή που θα δημιουργηθεί με την υπαγωγή του Αστεροσκοπείου στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης θα επηρεάσει δραστικά την ερευνητική δραστηριότητα και κατ’ επέκταση και τη δυνατότητα να προσφέρει στην Πολιτική Προστασία εμπειρογνωμοσύνη και εργαλεία. Υπάρχουν άλλες λύσεις, επιστημονικά εμπεριστατωμένες, να βοηθήσει το ΕΑΑ το ΥΚΚΠΠ, όπως και υπάρχουν αξιόλογοι επιστήμονες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που θα βοηθούσαν ουσιαστικά σε αυτή την κατεύθυνση εάν τους ζητηθεί.
Ελπίζω οι εξελίξεις στο Αστεροσκοπείο να μην είναι αρχή για μια γενικότερη ανακατάταξη της έρευνας στην Ελλάδα, ερήμην της ερευνητικής και επιστημονικής κοινότητας. Θα ήταν μεγάλο λάθος για τον τόπο, ιδιαίτερα τώρα που κάνουμε μεγάλη προσπάθεια να αναβαθμίσουμε αξιοκρατικά και ορθολογικά την ελληνική έρευνα.
*Ο κ. Σπύρος Αρταβάνης – Τσάκωνας είναι ομότιμος καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ομότιμος καθηγητής στο Collège de France, έδρα Αναπτυξιακής Γενετικής, πρόεδρος του Fondation Santé και πρόεδρος του ΕΣΕΤΕΚ.