Ποιος θα έρθει να φτιάξει τη λακκούβα στον δρόμο κάτω από το σπίτι ενός πολίτη; Ποιος είναι αρμόδιος για να κλαδέψει τα δέντρα; Και στα ακόμη πιο σοβαρά ζητήματα: ποιος πρέπει να καθαρίσει το ρέμα για να μην πλημμυρίσει η περιοχή;
Πρόκειται για ερωτήματα που τις περισσότερες φορές δεν έχουν απάντηση και δημιουργούν διπλό πρόβλημα: αφενός οι πολίτες δεν ξέρουν πού να απευθυνθούν και γίνονται έρμαια μιας αδιανόητης αλληλοεπικάλυψης αρμοδιοτήτων των δημόσιων φορέων, αφετέρου το ίδιο το κεντρικό κράτος δεν μπορεί να αποδώσει ευθύνες όταν δημιουργούνται προβλήματα, καθώς δεν υπάρχει αποκλειστικός αρμόδιος.
Το πρόβλημα το έχει θέσει επανειλημμένως και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, λέγοντας –ειδικά έπειτα από μεγάλες καταστροφές– πως πρέπει να δοθεί λύση στο πρόβλημα της αλληλοεπικάλυψης των αρμοδιοτήτων, που τις περισσότερες φορές οδηγεί σε παράλυση την κρατική μηχανή.
Το βασικό εργαλείο
Με τον Ν. 5013/2023 θεσπίστηκε το Εθνικό Σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης, με την πρώτη συνεδρίαση να γίνεται υπό την παρουσία της υπουργού Νίκης Κεραμέως. Ο φορέας προβλέπει για πρώτη φορά στη χώρα μας μια δέσμη ενιαίων κανόνων για τις διαδικασίες οριοθέτησης αρμοδιοτήτων.
Ο στόχος της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης είναι να αποτρέπει τη συγκέντρωση των αποφάσεων σε ένα και μοναδικό επίπεδο εξουσίας, ενώ παράλληλα να διασφαλίζει ότι οι πολιτικές χαράσσονται και υλοποιούνται στο πλέον κοντινό προς τον πολίτη επίπεδο διοίκησης.
Βασικό όργανο υλοποίησης του σχεδίου είναι το Εθνικό Συμβούλιο Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης (ΕΣΠΕΔ), του οποίου προεδρεύει ο γενικός γραμματέας δημόσιας διοίκησης Δημήτρης Κιρμικίρογλου με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των συναρμόδιων φορέων, δηλαδή της προεδρίας της κυβέρνησης, της ΚΕΔΕ, της ΕΝΠΕ και κατά περίπτωση των συναρμόδιων γενικών γραμματέων.
Προωθείται το Εθνικό Σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης – Εως το καλοκαίρι θα έχει δημιουργηθεί ψηφιακή πλατφόρμα με όλες τις πληροφορίες.
Το ΕΣΠΕΔ δουλεύει σε δύο επίπεδα:
• Το πρώτο είναι το μακροπρόθεσμο, όπου γίνεται ήδη προτεραιοποίηση των πεδίων που χρήζουν άμεσης διόρθωσης. Χαρακτηριστικό είναι πως η πρώτη συνεδρίαση που έγινε στα τέλη του 2023, παρουσία της υπουργού κ. Κεραμέως, αφορούσε τη διαχείριση των υδάτων, ένα θέμα που άπτεται των φυσικών καταστροφών και επείγει.
• Ο δεύτερος άξονας του συμβουλίου αφορά τη διαχείριση ανά τομέα όπου πρέπει να υπάρξει το ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων. Αρμόδια πηγή αναφέρει στην «Κ» πως πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο έργο καθώς απαιτείται καταγραφή: α) των αρμοδιοτήτων, β) του αριθμού των εμπλεκόμενων φορέων που πολλές φορές είναι πάνω από τέσσερις(!) και γ) του είδους των αρμοδιοτήτων, δηλαδή αν είναι επιχειρησιακές, όπως είναι η εκπόνηση ενός σχεδίου, ή απλώς εκτελεστικές, που είναι η διόρθωση ενός δρόμου ή ο εκχιονισμός μιας οδού.
Οπως γίνεται αντιληπτό πρόκειται για ένα κολοσσιαίο έργο, καθώς οι δομές της δημόσιας διοίκησης είναι τόσο μπερδεμένες που πολλές φορές το κλάδεμα ενός δέντρου χρειάζεται την εντολή δύο ή τριών φορέων. Τελικός στόχος είναι η μεταφορά αρμοδιοτήτων να γίνεται κατόπιν διαβούλευσης με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και εμπειρογνώμονες, ώστε να είναι ελεγμένες όλες οι παράμετροι, όπως, για παράδειγμα, εάν ο φορέας που έχει υπό την ευθύνη του κάτι διαθέτει εξασφαλισμένους πόρους.
Η δουλειά που έχει ξεκινήσει ήδη το ΕΣΠΕΔ θα καταλήξει, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», έως το καλοκαίρι στη δημιουργία μιας πλατφόρμας, η οποία θα δίνει λύση στο διττό πρόβλημα που αναφέρθηκε στην αρχή:
Πρώτον, ο κάθε πολίτης θα μπορεί να εισέρχεται και να βλέπει τίνος αρμοδιότητα από τη δημόσια διοίκηση είναι οτιδήποτε, αφαιρώντας τη δυνατότητα να γίνονται μπαλάκι οι ευθύνες, και ταυτόχρονα ο κάθε υπεύθυνος θα είναι υπόλογος έναντι των πολιτών και του νόμου.
Δεύτερον, η ίδια η δημόσια διοίκηση θα ξέρει πού θα πρέπει να αναζητήσει ευθύνες και παράλληλα πώς θα κατανείμει στο μέλλον σωστά νέες αρμοδιότητες. Για παράδειγμα, σήμερα ο κάθε υπουργός με ένα απλό νομοσχέδιο μεταθέτει αρμοδιότητες. Τις παίρνει από τον έναν φορέα και τις πηγαίνει στον άλλον διαιωνίζοντας το αλαλούμ. Από εδώ και στο εξής τα νομοσχέδια θα περνούν από το μικροσκόπιο του ΕΣΠΕΔ όσον αφορά τις αρμοδιότητες, ώστε η τυχόν μεταφορά τους να εντάσσεται σε ένα συνολικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων με συνεκτικό και συστηματικό τρόπο και όχι αποσπασματικά όπως γίνεται μέχρι σήμερα.
Οπως προελέχθη, η αρχή έγινε την εβδομάδα που μας πέρασε με το ΕΣΠΕΔ να συνεδριάζει για τη διαχείριση των υδάτων και συνέχεια θα δοθεί με θέματα υποδομών, υγείας και παιδείας που είναι οι καυτοί τομείς για την κυβέρνηση.