Ήταν θέμα συζήτησης ήδη από το 1960. Έγινε νόμος το 2001. Η Ολλανδία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο η οποία θεσμοθέτησε τον γάμο για τα ομόφυλα ζευγάρια. «Κάποιοι είχαν προβλέψει ότι η κοινωνία θα καταρρεύσει και οι οικογενειακές αξίες θα δέχονταν πλήγμα. Τίποτα από αυτά δεν έγινε», αναφέρει χαρακτηριστικά στην «Κ» η πρέσβειρα της Ολλανδίας στην Αθήνα Σουσάνα Τέρσταλ. Ο νόμος στη χώρα της προβλέπει επίσης την τεκνοθεσία αλλά και την παρένθετη μητρότητα, αρκεί να μην αποτελεί προϊόν εμπορικής προώθησης. Οι γάμοι των ομόφυλων ζευγαριών επιτρέπονται και στην Προτεσταντική Εκκλησία της Ολλανδίας, με ελεύθερη βούληση των τοπικών εκκλησιών. «Η κοινωνία είναι πιο δυνατή όταν δίνουμε όρκους ο ένας στον άλλο και αλληλοστηριζόμαστε. Επομένως, υποστηρίζω την ισότητα του γάμου ακριβώς λόγω των οικογενειακών αξιών», τονίζει η Ολλανδή πρέσβειρα. Σημειωτέον, ακόμη και σήμερα, η ομοφυλοφιλία ποινικοποιείται σε 65 χώρες, ορισμένες από τις οποίες επιβάλλουν έως και τη θανατική ποινή.
– Η Ολλανδία ήταν το πρώτο μέλος της Ε.Ε. που θεσμοθέτησε τον γάμο για ομόφυλα ζευγάρια. Πότε ψηφίστηκε η σχετική νομοθεσία στη χώρα σας και ποια είναι τα αποτελέσματα από την εφαρμογή της μέχρι σήμερα;
– Πράγματι. Για την ακρίβεια, η Ολλανδία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που θεσμοθέτησε τον γάμο και για ομόφυλα ζευγάρια. Ήδη από την δεκαετία του 1960 υπήρχαν ακτιβιστές που το υποστήριζαν. Το ολλανδικό κοινοβούλιο αποφάσισε το 1995 να δημιουργήσει μια ειδική επιτροπή η οποία θα διερευνούσε την πιθανότητα θεσμοθέτησης του γάμου μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Η ειδική επιτροπή ολοκλήρωσε τις εργασίες της το 1997 και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πολιτικός γάμος πρέπει να επεκταθεί ώστε να συμπεριλάβει και τα ομόφυλα ζευγάρια.
Μετά τις εκλογές του 1998, η νέα κυβέρνηση υποσχέθηκε να αντιμετωπίσει το ζήτημα. Ένα νομοσχέδιο για τη νομιμοποίηση του γάμου ομοφύλων ψηφίστηκε στη Βουλή με 109 ψήφους υπέρ και 33 κατά και από τη Γερουσία με 49 ψήφους υπέρ και 26 κατά το 2000. Ο νόμος έλαβε έγκριση από τη βασίλισσα Βεατρίκη στις 21 Δεκεμβρίου 2000 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Απριλίου 2001, καθιστώντας την Ολλανδία την πρώτη χώρα στον κόσμο που εισήγαγε την ισότητα στον γάμο.
Κάποιοι είχαν προβλέψει ότι η κοινωνία θα καταρρεύσει και οι οικογενειακές αξίες θα δεχθούν πλήγμα. Τίποτε από αυτά δεν έγινε.
Το κύριο άρθρο του νόμου αναφέρει: «Γάμος μπορεί να συναφθεί από δύο άτομα διαφορετικού ή του ιδίου φύλου». Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι δεν δημιουργήσαμε ειδικά δικαιώματα για μια συγκεκριμένη ομάδα πολιτών. Γι’ αυτό δεν τον ονομάζουμε γάμο ομοφυλοφίλων, αλλά ισότητα γάμου. Έχει να κάνει με την ισότητα για όλους, χωρίς διακρίσεις σχετικά με το ποιος είσαι ή ποιον αγαπάς.
Από το 2004, οι θρησκευτικοί γάμοι ομοφυλόφιλων επιτρέπονται επίσης στην Προτεσταντική Εκκλησία της Ολλανδίας, με τις τοπικές εκκλησίες να έχουν την ελευθερία να τους διενεργούν ή όχι.
Η δυνατότητα των ομόφυλων ζευγαριών να παντρευτούν δεν είναι απλώς μια θεωρία: το 2022, το τελευταίο έτος για το οποίο έχουμε τα στατιστικά στοιχεία, πραγματοποιήθηκαν 1.714 γάμοι μεταξύ συντρόφων του ίδιου φύλου.
– Και τι προβλέπει το νομοθετικό πλαίσιο στην Ολλανδία για την τεκνοθεσία ή την παρένθετη μητρότητα; Μιλώντας πάντα για τα ομόφυλα ζευγάρια.
– Ταυτόχρονα με τον νόμο περί ίσων γάμων το 2001 κατέστη δυνατή και η υιοθεσία για ομόφυλα ζευγάρια. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, η παρένθετη μητρότητα επιτρέπεται στην Ολλανδία. Άνθρωποι που θέλουν να γίνουν γονείς είναι ελεύθεροι να κάνουν μια ιδιωτική συμφωνία με κάποια που γνωρίζουν και επιτρέπεται να την αποζημιώσουν για τα έξοδα γέννησης του παιδιού. Ωστόσο, είναι παράνομη η προώθηση της εμπορικής παρένθετης μητρότητας.
– Πόσο εύκολη ήταν στην Ολλανδία η νομοθέτηση πάνω σε αυτά τα θέματα; Εκείνη την εποχή μάλιστα θα υπήρχαν λογικά ακόμα μεγαλύτερες αμφιβολίες σε κοινωνικό και κατ’ επέκταση πολιτικό επίπεδο απ’ ότι σήμερα.
– Όπως και στην Ελλάδα, υπήρξε μεγάλη συζήτηση στην κοινωνία για την ισότητα των γάμων, ειδικά από τη στιγμή που ήμασταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που το έκανε. Προβλήθηκαν κάθε είδους επιχειρήματα, αλλά στο τέλος τα περισσότερα κόμματα στο Κοινοβούλιο συμφώνησαν ότι η ισότητα για τα ομόφυλα ζευγάρια ήταν τελικά πιο σημαντική. Και τώρα βλέπετε ότι περισσότερα από 20 χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου, υπάρχει μια πολύ ευρεία συναίνεση ότι αυτό ήταν πράγματι το σωστό. Κάποιοι είχαν προβλέψει ότι η κοινωνία θα καταρρεύσει και οι οικογενειακές αξίες θα δεχθούν πλήγμα. Τίποτα από αυτά δεν έγινε.
– Ακόμη και σήμερα εκδηλώνονται αντιδράσεις για το θέμα από μερίδες της κοινωνίας οι οποίες επικαλούνται την ανάγκη να διατηρηθεί ο σκληρός πυρήνας της παραδοσιακής οικογένειας στην Ευρώπη. Ποιες είναι οι σκέψεις σας;
– Θα τους έλεγα ότι δεν υπάρχει λόγος να φοβούνται. Πρόκειται για την ισότητα, αλλά αφορά και κάτι άλλο: τη δέσμευση. Και αν πιστεύει κανείς στη σημασία της οικογένειας και στους δεσμούς που συγκρατούν την κοινωνία, αυτό είναι ένα λογικό βήμα. Γιατί η κοινωνία είναι πιο δυνατή όταν δίνουμε όρκους ο ένας στον άλλο και αλληλοστηριζόμαστε. Επομένως, υποστηρίζω την ισότητα του γάμου ακριβώς λόγω των οικογενειακών αξιών! Δεν είναι αποδεκτό να αποκλείονται άτομα από το γάμο απλώς και μόνο επειδή αγαπούν κάποιον του ίδιου φύλου.
– Θα λέγατε ότι τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ έχουν αναπτυχθεί επαρκώς σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Από την άλλη, ανησυχείτε ενδεχομένως ενόψει των ευρωεκλογών ότι οι δυνάμεις της ριζοσπαστικής λαϊκιστικής δεξιάς θα εκμεταλλευτούν πολιτικά τις όποιες κοινωνικές ενστάσεις γύρω από ανάλογα ζητήματα;
– Νομίζω ότι δεν μπορούμε ποτέ να εφησυχάσουμε. Η ισότητα του γάμου δεν είναι ο τελευταίος σταθμός στο δρόμο προς την ισότητα. Στόχος μας είναι μια πιο ισότιμη και δίκαιη κοινωνία για όλους. Ειδικά για τους νέους που ανακαλύπτουν ποιοι είναι, μπορεί να είναι πολύ απειλητικό να ακούνε ότι κάποιοι θέλουν να αφαιρέσουν τα δικαιώματά τους. Σε 65 χώρες η ομοφυλοφιλία εξακολουθεί να ποινικοποιείται, και σε ορισμένες μάλιστα επιβάλλεται η θανατική ποινή. Αλλά και στην Ευρώπη, ακόμα και στη χώρα μου, την Ολλανδία, εξακολουθούν να υπάρχουν περιστατικά βίας και διακρίσεις που σχετίζονται με το ποιος είσαι ή ποιον αγαπάς. Οπότε ο αγώνας συνεχίζεται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ολλανδία το 2016 ίδρυσε τον Συνασπισμό Ίσων Δικαιωμάτων (ERC) μαζί με την Ουρουγουάη: Για να υπερασπιστεί την ισότητα και την αξιοπρέπεια για όλους, ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου. Υπάρχουν τώρα 43 χώρες μέλη αυτού του διεθνούς συνασπισμού, και χαίρομαι που μεταξύ αυτών είναι και η Ελλάδα.
