Η ρητορική είναι απολύτως ίδια με αυτήν των ρηματικών διακοινώσεων που μας έχουν συνηθίσει οι Τούρκοι μετά την κρίση των Ιμίων το 1996. Αμφισβητούν «το καθεστώς ορισμένων νησιών, νησίδων και βράχων των οποίων η κυριαρχία δεν έχει εκχωρηθεί στην Ελλάδα από τις διεθνείς συνθήκες». Τους είναι αδιάφορο εάν από τα άρθρα 12 και 16 της Συνθήκης της Λωζάννης προκύπτει με απόλυτη σαφήνεια ότι στην τουρκική κυριαρχία περιλαμβάνονται μόνον «αι νήσοι, αι κείμεναι εις μικροτέραν απόστασιν των τριών μιλλίων της ασιατικής ακτής» καθώς και η Ιμβρος και η Τένεδος. Εξίσου αδιαφορούν για το ότι η Τουρκία παραιτήθηκε «παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως» επί όλων των άλλων νησιών του Αιγαίου. Εδώ και δεκαετίες θεωρούν ότι το Αιγαίο είναι μια θάλασσα συγκυριαρχίας Ελλάδας – Τουρκίας. Η χώρα μας δεν θα πρέπει να κάνει οτιδήποτε εάν δεν έχει την τουρκική σύμφωνη γνώμη.
Αυτά όμως είναι γνωστά. Το ερώτημα είναι: γιατί τώρα; Μια πρώτη εξήγηση σχετίζεται με την ευαισθησία που επιδεικνύουν οι Τούρκοι σε οτιδήποτε έχει να κάνει με ακατοίκητα νησιά στο Αιγαίο. Η κρίση στα Ιμια το 1996 ξεκίνησε με την προσάραξη ενός εμπορικού πλοίου στη μία από τις δύο νησίδες. Λίγους μήνες νωρίτερα η Τουρκία είχε εκφράσει την ενόχλησή της για ένα πρόγραμμα των υπουργείων Εθνικής Αμύνης και Αιγαίου να αξιοποιήσουν έναν μικρό αριθμό ακατοίκητων νησίδων δημιουργώντας υποδομές.
Ενας δεύτερος λόγος μπορεί να είναι μια συνολική επανεκτίμηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής μετά την αποτυχία του κόμματος Ερντογάν στις πρόσφατες τουρκικές δημοτικές εκλογές. Είναι νωρίς ακόμη να κρίνουμε εάν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Την ίδια όμως ημέρα που βγήκε η τουρκική ανακοίνωση για το θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο, η Αγκυρα ανακοίνωσε και την επιβολή περιορισμών στην εξαγωγή προϊόντων προς το Ισραήλ.
Η επίσημη δικαιολογία είναι η άρνηση του Ισραήλ να αποδεχθεί τη συμμετοχή της Τουρκίας στη ρίψη ανθρωπιστικής βοήθειας από αέρος στη Λωρίδα της Γάζας. Η εκτίμηση όμως είναι ότι οι περιορισμοί συνδέονται με την άνοδο του ισλαμικού Νέου Κόμματος Πρόνοιας, που κέρδισε το 6% στις εκλογές λόγω της σκληρής ρητορικής του για τη Γάζα.
Οι Τούρκοι προσπαθούν να στείλουν μήνυμα και στην Ε.Ε., που από τη δεκαετία του 1990 έχει περιλάβει τα μικρά νησιά του Αιγαίου σε προγράμματα περιβαλλοντικής προστασίας. Επειδή δεν μπορούν να απειλήσουν την Ελλάδα με πόλεμο (όπως με την αύξηση των χωρικών υδάτων), καταλήγουν ότι οι ελληνικές ενέργειες δεν θα έχουν νομική συνέπεια. Επομένως, εμείς μπορούμε να σώσουμε το θαλάσσιο περιβάλλον στο Αιγαίο. Οι Τούρκοι απλώς δεν θα το αναγνωρίζουν νομικά…
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής – Πάντειο Πανεπιστήμιο, βουλευτής Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.