Σκιά πάνω από την κατά τα λοιπά καλή ελληνοαμερικανική σχέση ρίχνει η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα το 2023 όπου, μεταξύ άλλων, γίνεται αναφορά για καταγγελίες κακομεταχείρισης μεταναστών και αιτούντων άσυλο, μελών της κοινότητας LGBTQI+ αλλά και στις καταγγελίες της προηγούμενης χρονιάς σχετικά με την υπόθεση των υποκλοπών. Η αντίδραση της Αθήνας ήταν αρκετά έντονη καθώς, σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών, «η έκθεση καταγράφει, χωρίς περαιτέρω διερεύνηση, καταγγελίες μη κυβερνητικών οργανώσεων για τις οποίες δεν πραγματοποιείται ανεξάρτητος έλεγχος». Ενώ η ενόχληση της Αθήνας φαίνεται και από την επισήμανση ότι «ιδιαίτερα σημαντικό για την ακεραιότητα, την αξιοπιστία και την αντικειμενικότητα της έκθεσης είναι το γεγονός ότι δεν ζητήθηκε η άποψη της ελληνικής πολιτείας σε σχέση με τα αναφερόμενα θέματα». Από το ΥΠΕΞ γίνεται λόγος για «αδιάκριτη καταγραφή», που έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται σε όλες τις εκθέσεις για τα ανεπτυγμένα κράτη «σοβαρά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Ενώ υπογραμμίζεται ότι «αν και αναγνωρίζεται σε πολλά επίπεδα η πρόοδος σε σχέση με την προστασία δικαιωμάτων στην Ελλάδα, η έκθεση παραγνωρίζει ή και τελείως αγνοεί ρυθμιστικές παρεμβάσεις και εθνικές στρατηγικές των τελευταίων ετών για τη διασφάλιση δικαιωμάτων ευάλωτων κατηγοριών πολιτών, όπως ΑμεΑ, ΛΟΑΤΚΙ και ασυνόδευτα ανήλικα».
«Καταγράφονται, χωρίς περαιτέρω διερεύνηση, καταγγελίες ΜΚΟ για τις οποίες δεν πραγματοποιείται ανεξάρτητος έλεγχος», τονίζει το υπουργείο Εξωτερικών.
Στην έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ τονίζεται ευθύς εξαρχής ότι «δεν υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στην κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους», ωστόσο σημειώνεται ότι το 2024 καταγράφηκαν «αξιόπιστες αναφορές για: σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία κρατουμένων στη φυλακή και μεταναστών και αιτούντων άσυλο από τις αρχές επιβολής του νόμου, εγκλήματα που περιλαμβάνουν βία που στοχεύουν μέλη εθνικών, φυλετικών ή εθνοτικών μειονοτήτων· και εγκλήματα που περιλαμβάνουν βία ή απειλές βίας που στοχεύουν λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφιφυλόφιλους, τρανς, queer ή ιντερσέξ άτομα». Αν και η έκθεση αναγνωρίζει ότι «η κυβέρνηση λάμβανε τακτικά μέτρα για τη διερεύνηση, τη δίωξη και την τιμωρία αξιωματούχων που διέπραξαν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είτε στις δυνάμεις ασφαλείας είτε σε άλλα μέρη της κυβέρνησης», αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι υπήρξαν καταγγελίες από ΜΚΟ και διεθνείς οργανισμούς «σχετικά με την αποτυχία της κυβέρνησης να διερευνήσει αποτελεσματικά τους ισχυρισμούς για αναγκαστικές επιστροφές αιτούντων άσυλο και να ζητήσει από τους υπεύθυνους να λογοδοτήσουν».
Επί των παραβάσεων για το μεταναστευτικό γίνεται αναφορά στη σύλληψη τεσσάρων αστυνομικών για βασανισμό από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, δημοσιεύματα για κακοποίηση μεταναστών στον Εβρο και τα νησιά (El Pais, New York Times, ΜΚΟ Border Violence Monitoring Network) και επαναπροωθήσεις (push backs) στην ανοιχτή θάλασσα. Στην έκθεση περιλαμβάνεται εκτενής αναφορά στην υπόθεση του αλιευτικού «Αντριάνα», που βυθίστηκε πέρυσι τον Ιούνιο αρκετά μίλια μακριά από τις ελληνικές ακτές (το λεγόμενο περιστατικό της Πύλου) με απροσδιόριστο αριθμό θυμάτων (εκτιμάται περί τα 600). Ως στοιχείο τεκμηρίωσης αναφέρεται, μεταξύ άλλων, η μήνυση 40 επιζώντων, με την καταγγελία ότι το Λιμενικό Σώμα προώθησε το πλοίο μακριά από τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας. Αναφορά υπάρχει και στις καταγγελίες ΜΚΟ, αλλά και στον οργανισμό δημοσίου δικαίου «Οργανισμός Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως Ισραηλιτών Ελλάδος», ο οποίος καταγγέλλει ότι 100 περιουσιακά στοιχεία που ανήκαν σε Εβραίους πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από το ελληνικό Δημόσιο. Γίνεται αναφορά και στα περιστατικά αντισημιτισμού, όπως είναι οι βανδαλισμοί μνημείων για το Ολοκαύτωμα. Σημειώνεται ωστόσο και η συνεργασία ΕΥΠ και Μοσάντ για την αποτροπή επιθέσεων που διοργανώνονταν από τρομοκρατικό δίκτυο εναντίον της εβραϊκής κοινότητας.
Εκτενής αναφορά υπάρχει και στην υπόθεση των υποκλοπών, με παραπομπές στις εκθέσεις της αρμόδιας επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου. Επιπλέον, γίνεται ονομαστική αναφορά στην Αρτεμις Σίφορντ, η οποία ως έχουσα διπλή υπηκοότητα (ελληνική και αμερικανική), είχε καταγγείλει (New York Times) ότι η ΕΥΠ την παρακολουθούσε μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου 2021. Στην έκθεση σημειώνεται ότι η ελευθερία της έκφρασης προστατεύεται, ωστόσο γίνεται και παραπομπή σε έκθεση των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα σχετικά με «ανησυχίες για παρακολούθηση δημοσιογράφων, κατ’ ισχυρισμόν, από υπηρεσίες πληροφοριών και μέσω του Predator, τη συγκέντρωση ιδιοκτησίας ΜΜΕ, τον κυβερνητικό έλεγχο δημόσιων ΜΜΕ, τη βία κατά δημοσιογράφων, κυρίως εκείνων που καλύπτουν διαδηλώσεις και το μεταναστευτικό».
Πυρά από τα κόμματα της αντιπολίτευσης
Σφοδρά πυρά κατά της κυβέρνησης εξαπέλυσαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης με αφορμή την έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ο Στέφανος Κασσελάκης συνέδεσε την έκθεση με το προ διμήνου ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. «Γιατί να θέλουν τόσες χώρες και τόσο διαφορετικών αποχρώσεων ηγέτες να πλήξουν –όλοι τους!– τον “επιτυχημένο” πρωθυπουργό; Μήπως κάτι πάει πολύ λάθος στη χώρα μας; Τόσο λάθος που η διεθνής κοινότητα να μην μπορεί να κάνει πλέον τα στραβά μάτια; Μήπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα πρέπει να αφήσει τις θεωρίες συνωμοσίας και να κοιταχτεί στον καθρέφτη του;» ανέφερε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ σε ανάρτησή του στο Χ και πρόσθεσε: «Οσο για εμάς, πενήντα χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα όπου γεννήθηκε, έχουμε χρέος να ανακόψουμε τον θεσμικό κατήφορο».
Για έκθεση που «περιγράφει με μελανά χρώματα παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας» έκαναν λόγο σε κοινή δήλωσή τους οι Παύλος Χρηστίδης, υπεύθυνος τομέα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΠΑΣΟΚ, και Δημήτρης Μάντζος, υπεύθυνος τομέα Εξωτερικών του ΠΑΣΟΚ. «Επαναλαμβάνει όσα έχουν ήδη καταγραφεί από ανεξάρτητους οργανισμούς υπερεθνικής εμβέλειας. Ειδικά όσα περιγράφει για τα θέματα υποκλοπών και κράτους δικαίου, αποτελούν στίγμα για την ελληνική κυβέρνηση. Επομένως, η Ν.Δ. οφείλει να πάψει να παριστάνει το θύμα διεθνών συνωμοσιών και να ασχοληθεί με τη λύση των προβλημάτων, που η ίδια δημιούργησε», προσθέτουν.
Η Ελληνική Λύση σε ανακοίνωσή της κάνει λόγο για «χαστούκι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το κράτος δικαίου, τις παρακολουθήσεις και τη διαφθορά».