Εντός του έτους πρόκειται να ξεκινήσουν, από τουρκικής πλευράς τουλάχιστον, τα έργα κατασκευής της δεύτερης γέφυρας στη στρατηγικής σημασίας για τις διεθνείς μεταφορές χερσαία διέλευση στον Εβρο, όπως δήλωσε ο Νομάρχης Αδριανούπολης Γιουνούς Σεζέρ.
Το έργο είχε συμφωνηθεί κατά την επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν τον Δεκέμβριο στην Αθήνα, αλλά οι ραγδαίες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή καθιστούν επιτακτική την ανάγκη διευκόλυνσης διά της ξηράς του παγκόσμιου εμπορίου, μέσω Τουρκίας και Ελλάδας.
Εβδομήντα χρόνια από τότε (6 Ιουνίου 1954) που εγκαινιάστηκε και εξήντα από την έναρξη λειτουργίας της (Ιούνιος του 1964), η σημερινή στρατηγικής σημασίας γέφυρα στους Κήπους δείχνει να έχει φθάσει στα όρια της αντοχής της ως προς την εξυπηρέτηση της κυκλοφορίας και να χρήζει βοηθείας. Πέρασαν πάνω από το «κορμί» της εκατομμύρια, πολλά εκατομμύρια, φορτία, εξωτικά και βιομηχανικά, λαθραία και νόμιμα, άντεξε το βάρος της καχυποψίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και σε κρίσιμες στιγμές αναγκάστηκε να κλείσει.
Ομως οι καιροί άλλαξαν, ο Εβρος λόγω των γεωπολιτικών μεταβολών αναβαθμίζεται, γεγονός που οδήγησε τους δύο γείτονες, Ελλάδα και Τουρκία, στην υπογραφή, τον περασμένο μήνα, κατά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα, συμφωνίας η οποία προβλέπει την κατασκευή μιας νέας γέφυρας –την ονόμασαν «Γέφυρα Φιλίας» στο πνεύμα των ήρεμων νερών που επιδιώκουν τόσο στη θάλασσα όσο και στο ποτάμιο σύνορο– που θα εφάπτεται στη σημερινή, ώστε από κοινού να επωμισθούν το αυξημένο φορτίο και τα οφέλη της πολλαπλάσιας, σε σχέση με παλαιότερα, κίνησης κυρίως βαρέων οχημάτων. Η ανάγκη προέβαλλε επιτακτική για τις διεθνείς μεταφορές.
Η γέφυρα του Εβρου καλείται πλέον να εξυπηρετήσει όχι μόνο την εκατέρωθεν τοπική κυκλοφορία, που και αυτή είναι αυξημένη, αλλά κυρίως τη διέλευση ετησίως δεκάδων χιλιάδων φορτηγών αυτοκινήτων διεθνών μεταφορών (TIR) που κινούνται προς και από την Ευρώπη εξυπηρετώντας τις αγορές του νότιου Καυκάσου, του Ιράν, του Ιράκ, του Αφγανιστάν, του Πακιστάν, του Ουζμπεκιστάν, του Καζακστάν, ακόμη και της Ινδίας.
Ομως και η κίνηση από και προς την Κωνσταντινούπολη δεν είναι καθόλου αμελητέα. Με βάση στοιχεία της Ομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας Θράκης, στη γέφυρα των Κήπων στον Εβρο καταγράφηκαν 780.000 διελεύσεις Τούρκων το 2018. Πλέον με τις εντάσεις και την ανασφάλεια ο Εβρος προβάλλει ως η μοναδική για τις οδικές μεταφορές χερσαία γέφυρα που συνδέει την Ευρώπη και την Ασία.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έκλεισε τον χερσαίο διάδρομο των βόρειων παραλίων της Μαύρης Θάλασσας, το ίδιο και οι αιματηρές συγκρούσεις στην Εγγύς και τη Μέση Ανατολή.
Η διέλευση μέσω Βουλγαρίας συνεπάγεται σημαντική οικονομική επιβάρυνση των φορτίων και μεγάλες καθυστερήσεις λόγω των πολλών συνόρων που τα φορτηγά καλούνται να διασχίσουν στη διαδρομή προς και από την Ευρώπη. Ετσι, ο μεθοριακός δίαυλος των Κήπων, συνδεδεμένος με την Εγνατία Οδό, αναδεικνύεται σε κορυφαίο στρατηγικό κόμβο στις οδικές μεταφορές Ανατολής και Δύσης, αναβαθμίζοντας την Ελλάδα στον χάρτη με τα παγκόσμια δίκτυα οδικών μεταφορών.
Οι δύο πλευρές αποφάσισαν να επενδύσουν στη μεθοριακή διάβαση με την κατασκευή και δεύτερης, «δίδυμης» γέφυρας πλάι στην υπάρχουσα, ώστε να διεξάγεται πιο εύκολα και πιο γρήγορα η διέλευση των οχημάτων.
Λόγω της αδυναμίας των Αρχών να εξυπηρετήσουν τη μεγάλη διέλευση σχηματίζονται ουρές χιλιομέτρων και συνήθως χρειάζεται αναμονή έως και τεσσάρων ημερών για να περάσουν τα φορτία
Οι γείτονες, που δέχονται μεγάλη πίεση από τα ατελείωτα καραβάνια φορτηγών που διασχίζουν το οδικό τους δίκτυο από την Ασία με προορισμό τη Δύση, ενισχύουν τις τελωνειακές υποδομές τους διαρκώς τα τελευταία χρόνια, ωστόσο στην από εδώ πλευρά της γέφυρας η κατάσταση παραμένει τραγική. «Οι εγκαταστάσεις στο τελωνείο μας είναι τριτοκοσμικές, σε αντίθεση με αυτές των Τούρκων που επεκτείνονται και εκσυγχρονίζονται συνεχώς. Ακριβώς λόγω της αδυναμίας των δικών μας Αρχών να εξυπηρετήσουν τη διέλευση σχηματίζονται ουρές χιλιομέτρων και συνήθως χρειάζεται αναμονή έως και τεσσάρων ημερών για να περάσουν τα φορτία.
Ετσι πολλά φορτηγά αναγκάζονται να φεύγουν από τους Κήπους και να κινούνται μέσω Βουλγαρίας, με αποτέλεσμα να υφιστάμεθα οικονομική ζημία. Το θέαμα με τις ουρές Τούρκων που θέλουν να έρθουν στην Αλεξανδρούπολη τα Σαββατοκύριακα και αναγκάζονται να περιμένουν ώρες ατελείωτες για να εξυπηρετηθούν είναι πολύ άσχημο.
Η εικόνα είναι θλιβερή για κράτος-μέλος της Ε.Ε., οι φιλότιμες προσπάθειες του προσωπικού δεν φτάνουν», είπε στην «Κ» τοπικός αυτοδιοικητικός παράγοντας στον Εβρο. Η νέα διασυνοριακή γέφυρα από τους Κήπους έως τα Υψαλα, μήκους 841 μ., εκ των οποίων τα 400 μ. θα είναι αυτά της κύριας γέφυρας (τα 150 μ. επί ελληνικού εδάφους και τα υπόλοιπα επί τουρκικού), θα έχει δύο λωρίδες ανά κατεύθυνση.
Αρμοδίως αναφέρθηκε στην «Κ» ότι η ελληνική πλευρά βρίσκεται σε αναζήτηση χρηματοδότη και επομένως θα ήταν πρόωρο να γίνει λόγος για έναρξη, πολύ περισσότερο για ορίζοντα αποπεράτωσης του έργου. Ολα αυτά, φυσικά, υπό την προϋπόθεση της παρατεταμένης, αν όχι μόνιμης, νηνεμίας στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Η θεμελίωση της γέφυρας στις 6 Ιουνίου 1954
Είναι 6 Ιουνίου 1954 και τα κινηματογραφικά «επίκαιρα» της εποχής περιγράφουν την τελετή θεμελίωσης της γέφυρας στους Κήπους του Εβρου, του σημαντικότερου, την εποχή εκείνη, αλλά και σήμερα, χερσαίου διαύλου μεταξύ Ασίας και Ευρώπης:
«Παρά τα σύνορα Ελλάδος και Τουρκίας έγινε η τελετή θεμελιώσεως της ελληνοτουρκικής γέφυρας του Εβρου που θα έχει μήκος οκτακοσίων μέτρων και η οποία θα κοστίσει τριάντα εκατομμύρια νέων δραχμών.
Ο υπουργός Δημοσίων Έργων της Τουρκίας κ. Κεμάλ Ζεϊκίνογλου γίνεται δεκτός επί της ελληνικής όχθης από τον Ελληνα συνάδελφόν του Κωνσταντίνον Καραμανλή μετά του οποίου επιθεωρεί το παρατεταγμένον απόσπασμα.
Η τελετή θεμελιώσεως της γέφυρας επί του ελληνικού εδάφους έγινε από τον Τούρκον υπουργόν παρουσία του κ. Καραμανλή και του γενικού διοικητού Θράκης κ. Κεσόπουλου. Το ειδικόν μηχάνημα της θεμελιώσεως τίθεται σε κίνησιν, ο Τούρκος υπουργός εκφωνεί λόγον. Διεκπεραίωσις των επισήμων επί της τουρκικής όχθης όπου τους αναμένει πλήθος κόσμου. Εις το σημείον αυτό ο Ελλην υπουργός κ. Καραμανλής εγκαινιάζει το τουρκικό τμήμα της θεμελιώσεως και εξηγεί την σημασία του έργου διά του οποίου η διαδρομή προς την Κωνσταντινούπολη συντομεύεται κατά 90 χιλιόμετρα.
Μετά την τελετή οι επίσημοι επανήλθαν εις το ελληνικό έδαφος».
Αν είχε λαλιά η γέφυρα του Εβρου θα αφηγείτο ιστορίες με βασιλιάδες, πριγκίπισσες, δικτάτορες και πρωθυπουργούς – και μόνο ανταλλαγές κατασκόπων δεν έχει καταχωρισμένες στο «Ατομικό Βιβλιάριο Μεταβολών» της (Paybook στη στρατιωτική αργκό). Οι ισχυροί κυματισμοί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις προκάλεσαν δονήσεις και στη γέφυρα του Εβρου, που ωστόσο δεν «κατέρρευσε», ούτε υπέστη σοβαρές «ρηγματώσεις».
Το 1974 μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η γέφυρα οχυρώθηκε με οδοφράγματα και βαριά πολυβόλα και στις δύο άκρες της, οι ενισχυμένες φρουρές πήραν θέσεις μάχης, ενώ κυκλοφόρησαν φήμες περί ναρκοθέτησής της και από τις δύο πλευρές για την ανατίναξή της σε περίπτωση εισβολής
Οπως τον Ιούλιο του 1974 με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και τη γενική επιστράτευση στην Ελλάδα που έφερε τις δύο χώρες στα πρόθυρα του πολέμου. Η γέφυρα οχυρώθηκε, τότε, με οδοφράγματα και βαριά πολυβόλα και στις δύο άκρες της, οι ενισχυμένες φρουρές πήραν θέσεις μάχης, ενώ κυκλοφόρησαν φήμες περί ναρκοθέτησής της και από τις δύο πλευρές για την ανατίναξή της σε περίπτωση εισβολής.
Οι ελληνικές Αρχές έκλεισαν τη γέφυρα για αρκετές ώρες τον Μάρτιο του 2020, με την επιχείρηση εισβολής χιλιάδων μεταναστών μέσω του Εβρου, ενώ με το πραξικόπημα του 2016 κατά του Ερντογάν η Τουρκία απαγόρευσε επί ημέρες τη διέλευση υπηκόων της μέσω Κήπων σε μια προσπάθεια να συγκρατήσει διαφαινόμενη μαζική φυγή προς την Ελλάδα πολιτικών αντιπάλων του καθεστώτος.
Συνδέθηκε όμως και με στιγμές για τη διευθέτηση ελληνοτουρκικών διαφορών στο διπλωματικό πεδίο.Οπως αυτή της συνάντησης το 1967 αντιπροσωπείας της χούντας αποτελούμενης από τους Γεώργιο Παπαδόπουλο (άτυπος επικεφαλής), Κωνσταντίνο Κόλλια (πρωθυπουργός), Γρηγόριο Σπαντιδάκη (αντιπρόεδρος) και Παναγιώτη Γκούρα-Οικονόμου. Αντικείμενο της «συνάντησης του Εβρου», όπως έμεινε στην Ιστορία, ήταν η αναζήτηση λύσης στο Κυπριακό και από τουρκικής πλευράς συμμετείχαν τότε ο πρωθυπουργός Ντεμιρέλ και ο ΥΠΕΞ Τσαγλαγιανγκίλ.
Το ραντεβου Παπαδόπουλου- Ντεμιρέλ στη Μέση της Γέφυρας
Το πρωί της 9ης Σεπτεμβρίου η γέφυρα των Κήπων είχε ντυθεί στα γιορτινά της. Καταμεσής του οδοστρώματος μια μεγαλοπρεπής αψίδα ευχόταν «Καλώς ήλθατε» στην ελληνική και την τουρκική γλώσσα, ενώ ο γύρω χώρος ήταν διακοσμημένος με πολυάριθμες σημαίες των δύο χωρών.
Ο τοπικός ερευνητής και ιστορικός Ελευθέριος Τσινταράκης αφηγείται:
«Η συνάντηση ήταν προγραμματισμένη για τις 11 το πρωί. Θα έσμιγαν στη μέση της γέφυρας και μετά θα πήγαιναν πρώτα στην Κεσσάνη και μετά στην Αλεξανδρούπολη για τις επίσημες συνομιλίες.
Στις 11 και ένα λεπτό ο Γκούρας λέει του Παπαδόπουλου να προχωρήσουν από το τελωνείο όπου είχαν καταφθάσει για τη μέση της γέφυρας, στο συμφωνημένο σημείο συνάντησης.
Ο Παπαδόπουλος του απάντησε ότι δεν χρειάζεται να πάει πρώτα η ελληνική αποστολή και πως θα ήταν καλύτερα να περιμένει ο Ντεμιρέλ. Εγιναν οι χαιρετούρες και οι ανταλλαγές δώρων, μετά πήγαν στο τουρκικό τελωνείο και συνέχισαν προς την Κεσσάνη με το ίδιο αυτοκίνητο. Στην είσοδο της Κεσσάνης Τούρκοι χωρικοί ζητωκραύγαζαν την ελληνική αντιπροσωπεία. Οι δύο αντιπροσωπείες συνέχισαν τις συνομιλίες στην Αλεξανδρούπολη, όπου στο κέντρο της πόλης, στο καφενείο «Κεντρικό», έγινε το επίσημο καλωσόρισμα, και αποσύρθηκαν στο ξενοδοχείο “Αστήρ” για την ολοκλήρωση των συνομιλιών». Τα υπόλοιπα ανήκουν στην Ιστορία.
Η «συνάντηση του Εβρου» δεν είχε κανένα αποτέλεσμα και θα καταχωριστεί στην ελληνική εξωτερική πολιτική ως παταγώδης διπλωματική αποτυχία της χούντας στα Ελληνοτουρκικά.
Την ίδια χρονιά, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος στο πλαίσιο επιθεώρησης του ελληνικού στρατού στον Εβρο περπάτησε τη γέφυρα και προσέφερε δώρα τόσο στους Ελληνες όσο και στους Τούρκους φρουρούς, σε μια κίνηση που έτυχε μεγάλης προβολής και στην Τουρκία.
Τη γέφυρα είχε επισκεφθεί και η τότε πριγκίπισσα Ειρήνη και κατά καιρούς πρωθυπουργοί και υψηλόβαθμοι Ελληνες και ξένοι αξιωματούχοι.
