Α. Συρίγος: Ισχυροί σύμμαχοι σε καιρούς οργισμένους

Α. Συρίγος: Ισχυροί σύμμαχοι σε καιρούς οργισμένους

3' 42" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Από τις βασικές συμβουλές που είχε δώσει ο Νικολό Μακιαβέλι στον «Ηγεμόνα» του ήταν ότι «από τις ισχυρές ξένες δυνάμεις προστατεύεσαι με τον καλό στρατό και τους δυνατούς συμμάχους» (κεφάλαιο ΧΙΧ). Αυτή την αρχή πρέπει να σκεφτόμαστε σήμερα στην Ελλάδα. Εάν δούμε προσεκτικά την ιστορία του νεοελληνικού κράτους, θα διαπιστώσουμε ότι είναι γεμάτη ωμές παρεμβάσεις των μεγάλων δυνάμεων στα εσωτερικά πράγματα της χώρας. Παράλογες απαιτήσεις, ναυτικοί αποκλεισμοί, παραβιάσεις της κρατικής κυριαρχίας συνοδεύονταν συχνά και από στρατιωτικές επεμβάσεις επί ελληνικού εδάφους.

Ενδεικτικά, το 1850 η Βρετανία απαίτησε ένα ιλιγγιώδες ποσόν για την αποζημίωση της περιουσίας του υπηκόου της Δαυίδ Πατσίφικο, που ήταν και πρόξενος της Πορτογαλίας και είχε καταστεί στόχος του όχλου, λόγω του ιουδαϊκού του θρησκεύματος. Την άρνηση της ελληνικής κυβερνήσεως ακολούθησε πολύμηνος αποκλεισμός του Πειραιά και της Σύρου, σύλληψη τουλάχιστον 200 ελληνικών εμπορικών πλοίων και λιμός στον πληθυσμό της Αθήνας. Τελικώς η ελληνική κυβέρνηση αναγκάσθηκε να υποχωρήσει.

Κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου, το 1854, οι Γάλλοι και οι Βρετανοί φοβήθηκαν ότι η Ελλάδα θα πήγαινε με το μέρος της Ρωσίας. Προχώρησαν στον ναυτικό αποκλεισμό του Πειραιά και επέβαλαν στον Οθωνα να κηρύξει την ουδετερότητα της χώρας και να ορίσει πρωθυπουργό τον Μαυροκορδάτο. Γαλλικά στρατεύματα εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, παρέλαυναν καθημερινά μπροστά από τα ανάκτορα, μετέδωσαν χολέρα στον πληθυσμό και έφυγαν το 1857, έναν χρόνο μετά το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου.

Νέος αποκλεισμός έγινε το 1886. Μετά την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας από τη Βουλγαρία, η Ελλάδα ζήτησε εδαφικά ανταλλάγματα για τη διατήρηση της βαλκανικής ισορροπίας και προχώρησε σε επιστράτευση. Οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις προχώρησαν σε δίμηνο ναυτικό αποκλεισμό απαιτώντας την αποστρατεία του ελληνικού στρατού. Μετά την άρνηση Δεληγιάννη να συμμορφωθεί, ανέλαβε ο Τρικούπης που υπέγραψε ταυτοχρόνως τα διατάγματα του σχηματισμού νέας κυβερνήσεως και της αποστρατείας.

Το 1898, ως συνέπεια του ελληνοτουρκικού πολέμου αλλά και της πτωχεύσεως του κράτους επί Τρικούπη, η Ελλάδα αποδέχθηκε την επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) από τους πιστωτές της, που δεν ήσαν άλλοι από τις έξι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Οι αρμοδιότητες του ΔΟΕ (για να κάνουμε και μία σύγκριση με τα μνημόνια του σήμερα) περιλάμβαναν την άμεση είσπραξη των εσόδων του ελληνικού κράτους από συγκεκριμένες δραστηριότητες (π.χ., πετρέλαιο, χαρτί, αλάτι, φόρος καπνού) και την απ’ ευθείας απόδοσή της στους δανειστές.

Η περίοδος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι γεμάτη ωμές επεμβάσεις και των δύο εμπόλεμων πλευρών. Ακραία παραδείγματα εθνικής ταπεινώσεως ήσαν οι καταλήψεις της Λέσβου για τις ανάγκες των Αγγλογάλλων που εμάχοντο στην Καλλίπολη, της Κέρκυρας για τη μεταφορά του ηττηθέντος από τους Βουλγάρους σερβικού στρατού, του οχυρού Ρούπελ από τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους, και η παράδοση και μεταφορά του IV Σώματος Στρατού στο Γκαίρλιτς της Γερμανίας, για να μην πέσει στα χέρια των Βουλγάρων. Ακολούθως, οι εξευτελιστικές απαιτήσεις των Συμμάχων, η παρουσία πολεμικών πλοίων στον Πειραιά και γαλλικών στρατευμάτων στην Αθήνα οδήγησαν τον Κωνσταντίνο να αποδεχθεί το τελεσίγραφο περί παραιτήσεως από τον θρόνο και να φύγει από την Ελλάδα.

Στην περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχαμε τις συχνές επεμβάσεις του αμερικανικού παράγοντα. Κορυφαίος εκφραστής τους ήταν ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, Τζον Πιουριφόι, από το 1950 έως το 1953. Επρόκειτο για την περίοδο που η αμερικανική πρεσβεία είχε άποψη ακόμη και για το εκλογικό σύστημα στην Ελλάδα. Ακολούθησε η επιβολή της δικτατορίας το 1967, με τη συνεργασία αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, που τελείωσε με την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974.

Μοναδική περίοδος όπου σταμάτησαν αυτές οι ωμές επεμβάσεις είναι τα τελευταία 40 χρόνια. Δεν είναι μόνον η αλλαγή πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων (άλλωστε στην Τουρκία το αμερικανοκίνητο πραξικόπημα έγινε μόλις το 1980). Το καθοριστικό γεγονός είναι ότι η Ελλάδα άλλαξε κατηγορία, πέρασε στην άλλη πλευρά. Με τις σωστές συμμαχίες, μία μικρομεσαία χώρα κατόρθωσε και μπήκε στο κλαμπ των ισχυρών χωρών της Ευρώπης, όπου παρόμοιες ωμές επεμβάσεις της κρατικής κυριαρχίας είναι αδιανόητες.

Είναι γεγονός ότι με τα μνημόνια η Ελλάδα έχει εκ νέου χάσει τμήμα της κυριαρχίας της. Επί παραδείγματι, η ύψιστη εκδήλωση εθνικής ανεξαρτησίας, η επιβολή φόρων, αποτελεί αντικείμενο προηγούμενης συμφωνίας με τους δανειστές. Τα πράγματα, όμως, είναι εντελώς διαφορετικά από τις επεμβάσεις του παρελθόντος. Επιπλέον, η μερική απώλεια της εθνικής κυριαρχίας μπορεί μακροπρόθεσμα να ανατραπεί με σκληρή δουλειά και μεγάλες θυσίες. Εκείνο, όμως, που πρέπει να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού είναι η παρουσία μας στην καρδιά των μεγάλων συμμαχιών του πλανήτη: στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. Αυτά αποτελούν ασπίδα προστασίας από τους πολλούς εξωτερικούς κινδύνους της γειτονιάς μας, που θα θελήσουν να εκμεταλλευθούν την προσωρινή μας αδυναμία.

* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή