Τι χωρίζει πραγματικά την Αθήνα από τη Μαδρίτη, τη Λισσαβώνα και το Δουβλίνο; Γιατί Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία πέτυχαν εκεί όπου η Ελλάδα απέτυχε; Δηλαδή, στην έξοδο ή αποφυγή των μνημονίων, την ώρα που η χώρα μας αναγκάστηκε να συμφωνήσει και σε ένα τρίτο κατά σειρά πρόγραμμα.
Ως είθισται, οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Το ΑΕΠ των τριών άλλων χωρών βρίσκεται σε ανοδική τροχιά, όταν η Ελλάδα επιστρέφει σε ύφεση και οι αγορές έχουν ανοίξει διάπλατα τις πόρτες τους στις άλλες προβληματικές χώρες της Ευρωζώνης, τη στιγμή που για την Ελλάδα παραμένουν ερμητικά κλειστές.
Την απάντηση στα ερωτήματα αυτά φαίνεται να τη δίνουν ο υπουργός Οικονομικών Ευ. Τσακαλώτος και ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γ. Χουλιαράκης μέσω του προσχεδίου του νέου προϋπολογισμού.
Σε αυτό παραδέχονται ότι η οικονομική αβεβαιότητα επέστρεψε στην Ελλάδα εξαιτίας των πολιτικών εξελίξεων και των επιλογών που έγιναν κατά την πολύμηνη διαπραγμάτευση του 2015.
Είναι σαφές ότι η πολιτική αβεβαιότητα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κατάσταση της οικονομίας. Και για αυτό είχαν προειδοποιήσει όλοι, αλλά κανείς δεν άκουσε στην Ελλάδα. Επειδή, όμως, τα νούμερα δεν λένε ψέματα, αξίζει να γίνει σύγκριση δύο ενδεικτικών δεικτών των οικονομιών της Ελλάδας και Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ιρλανδίας. Ο πρώτος –το ΑΕΠ– αναδεικνύει την κατάσταση της πραγματικής οικονομίας και τις προοπτικές της, ενώ ο δεύτερος –η απόδοση των κρατικών ομολόγων– τη σχέση της χώρας με τις αγορές και το κατά πόσο μπορεί να χρηματοδοτήσει από μόνη της τις ανάγκες της:
• ΑΕΠ: Το δεύτερο τρίμηνο του 2014 η Ελλάδα βίωνε ύφεση 0,1%. Στο αμέσως επόμενο τρίμηνο η κατάσταση έδειχνε να αντιστρέφεται (ανάπτυξη 0,9%), αλλά το τελευταίο περυσινό τρίμηνο επέστρεψε η οικονομία σε ύφεση. Αλλωστε, στο τέλος του 2014 ήταν εμφανές ότι η χώρα οδηγούνταν σε εκλογές με άγνωστη συνέχεια. Στο ίδιο διάστημα, η οικονομία της Ισπανίας «έτρεχε» με διαρκώς αυξανόμενο ρυθμό (1,3%, 1,6% και 2%), ενώ η πορεία των οικονομιών της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας είχε κάποιες διακυμάνσεις, αλλά βρισκόταν διαρκώς σε θετικό έδαφος.
Στο πρώτο εξάμηνο του 2015, όμως, η «ψαλίδα» μεταξύ της πορείας του ελληνικού ΑΕΠ και των άλλων χωρών άνοιξε. Στην περίοδο Ιανουαρίου – Ιουνίου 2015 η ελληνική οικονομία μεγεθύνθηκε κατά 0,5%, η οικονομία της Ισπανίας με ρυθμό 2,9%, της Πορτογαλίας με 1,6% και της Ιρλανδίας με 2%.
Είναι σαφές ότι η Ελλάδα δεν μπόρεσε να ακολουθήσει την ανοδική πορεία που κατάφεραν να καταγράψουν οι άλλες προβληματικές χώρες της Ευρωζώνης. Ταυτόχρονα, οι προοπτικές είναι ακόμα χειρότερες, καθώς στο δεύτερο εξάμηνο του 2015 η Ελλάδα αναμένεται να επιστρέψει σε ύφεση (πέριξ του 2%-3%) λόγω της τραπεζικής αργίας και των μέτρων περιορισμού στην κίνηση των κεφαλαίων (capital controls), ενώ Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία δεν αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους «σοκ» στις οικονομίες τους.
• Αποδόσεις ομολόγων: Στις αρχές του δευτέρου τριμήνου του 2014 η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου ήταν 6,4%, της Πορτογαλίας 4%, της Ιρλανδίας 3% και της Ισπανίας 3,2%. Στις 7 Ιανουαρίου του 2015 η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου πέρασε σε διψήφιο νούμερο (10,8%) για πρώτη φορά, ενώ των άλλων χωρών κινούνταν από 1,1% έως και 2,6%.
Είναι ξεκάθαρο ότι Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία εκμεταλλεύθηκαν το θετικό κλίμα που δημιούργησε στις αγορές η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, στο οποίο μόνο η Ελλάδα δεν συμμετέχει. Σήμερα, το κόστος δανεισμού της Ελλάδας για 10 χρόνια (αν ήταν στις αγορές) αποτιμάται σε 7,8%, ενώ της Ιρλανδίας σε 1,1%, της Ισπανίας σε 1,8% και της Πορτογαλίας σε 2,3%.
Σε ό,τι αφορά το μέλλον, οι δανειστές «βλέπουν» για πρώτη ίσως φορά, ύστερα από δύο μνημόνια, προοπτική εξόδου από την κρίση. Και αυτό, όχι γιατί το 3ο μνημόνιο περιλαμβάνει κάποιες δράσεις που δεν είχαν προβλεφθεί στο παρελθόν, αλλά κυρίως γιατί η σημερινή κυβέρνηση εκλέχθηκε υποσχόμενη την εφαρμογή τους και όχι την κατάργησή τους.