Υπάρχουν κάποιες πάγιες αρχές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μία από τις πιο σημαντικές είναι ότι απαραίτητη προϋπόθεση για έναν ουσιαστικό διάλογο είναι η παρουσία ισχυρών ηγετών και στις δύο χώρες. Γι’ αυτόν τον λόγο προκάλεσε εντύπωση η απόφαση του Ελληνα πρωθυπουργού να επισκεφθεί την Τουρκία. Ο πολιτικά εξασθενημένος κ. Τσίπρας θα αντιμετωπίσει το πανίσχυρο δίδυμο Ερντογάν – Νταβούτογλου λίγες ημέρες μετά τη θριαμβευτική εκλογική επαναφορά και εδραίωση των ισλαμιστών στην εξουσία. Κύριο αντικείμενο των συζητήσεων θα είναι το μεταναστευτικό.
Η Τουρκία γνωρίζει την τεράστια σημασία του θέματος για την πολιτική επιβίωση της Γερμανίδας καγκελαρίου, αλλά και για το μέλλον πολλών ευρωπαϊκών θεσμών. Παράλληλα ανέχεται –εάν δεν ενθαρρύνει– το μεταναστευτικό. Δεν θα ήταν δυνατόν κάτι διαφορετικό. Καθημερινώς μετακινούνται προς τα σημεία αναχωρήσεως τουλάχιστον 200 λεωφορεία και φεύγει από τις ακτές ένας ίσος αριθμός πλοιαρίων πάσης φύσεως.
Ετσι αυξάνει την πίεση προς τη Γερμανία και αποδεικνύει πόσο απαραίτητη είναι για τη συγκράτηση των ροών.
Με την επίσκεψή του ο κ. Τσίπρας φιλοδοξεί να αποκτήσει κάποια πρωτοβουλία κινήσεων για να μπορέσει να αλλάξει τις δυσμενείς για την Ελλάδα αποφάσεις του Συμβουλίου Κορυφής της 25ης Οκτωβρίου. Η υποχρέωση για δημιουργία 50.000 θέσεων φιλοξενίας για πρόσφυγες και μετανάστες στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα και οι έλεγχοι στις ροές προς τα Βαλκάνια, απειλούν να μετατρέψουν την Ελλάδα σε ένα Ellis island της Ε.Ε. Παράλληλα είναι άγνωστο πόσο καιρό θα μένουν αυτοί οι άνθρωποι στην Ελλάδα.
Για να έχει ελπίδες επιτυχίας, όμως, η ελληνική πλευρά χρειάζεται διαπραγματευτικά όπλα που δεν φαίνεται να υπάρχουν. Στην Τουρκία δεν μπορούμε να «πουλήσουμε» ανθρωπισμό, όπως κάνουμε στην εγχώρια πολιτική σκηνή. Αφ’ ενός δεν θα γίνει αντιληπτό ως επιχείρημα. Αφ’ ετέρου η Τουρκία φιλοξενεί σε στρατόπεδα εδώ και χρόνια 260.000 Σύρους. Αντιθέτως η Ελλάδα τους καλωσορίζει, αρκεί να φεύγουν γρήγορα από το έδαφός της. Ούτε είναι καλό να θέσουμε αυτόνομα από την Ε.Ε. κάποια ζητήματα για το μεταναστευτικό. Εάν το κάνουμε, κινδυνεύουμε να τα μετατρέψουμε σε διμερή.
Υπάρχει και το θέμα της καταργήσεως της βίζας στην Ε.Ε. για Τούρκους υπηκόους, που ενδιαφέρει την Αγκυρα. Εδώ και χρόνια, όμως, είναι γνωστό ότι για τουριστικούς λόγους η Ελλάδα συνηγορεί στην κατάργηση. Σε άλλα κράτη-μέλη σκοντάφτει το θέμα.
Μόνον στον βαθμό που ο κ. Τσίπρας θα είναι κομιστής ευρωπαϊκών προτάσεων, θα μπορέσει να έχει κάποιες πιθανότητες επιτυχίας. Και πάλι, όμως, η Τουρκία συνομιλεί άμεσα με τη Γερμανία και την επιτροπή για το μεταναστευτικό και μπορεί εύκολα να τον παρακάμψει. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι τουρκικές προσδοκίες για ευρωπαϊκά ανταλλάγματα είναι τόσο μεγάλες, που δεν μπορεί ούτε να τις προσεγγίσει η ελληνική πλευρά.
Ας θεωρήσουμε βέβαιον ότι η συζήτηση θα επεκταθεί και στα διμερή θέματα καθώς και στο Κυπριακό. Εκεί διατρέχουμε τον κίνδυνο να επιχειρήσουν οι Τούρκοι να διασυνδέσουν τα θέματα. Αν και η ελληνική πλευρά δεν δεχθεί τη διασύνδεση, ας περιμένουμε να δούμε την Ε.Ε. να κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Για αυτόν τον λόγο, πιο σημαντικό από το ταξίδι του κ. Τσίπρα είναι να απαιτήσουμε από την Ε.Ε. μεγαλύτερη συμμετοχή στις διαβουλεύσεις για τις ευρωπαϊκές αποφάσεις που αφορούν στην Τουρκία.
Οι εξελίξεις απαιτούν επανεξέταση της τακτικής (όχι της στρατηγικής…) που ακολουθούμε έναντι της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια. Λόγω του μεταναστευτικού ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να καλύψει το έδαφος που έχει χάσει η χώρα του. Οι πιέσεις προς την Ελλάδα θα πρέπει να εκτονωθούν στις ενταξιακές συνομιλίες Τουρκίας – Ε.Ε. και όχι στα διμερή και το Κυπριακό. Τέλος, για να μη βαυκαλιζόμαστε ως προς τις τουρκικές προθέσεις, ας θυμίσουμε ότι η Τουρκία δήλωσε τον Δεκέμβριο του 2013 ότι η συμφωνία επανεισδοχής παράνομων μεταναστών που υπέγραψε με την Ε.Ε. δεν μπορούσε να περιλαμβάνει την Κύπρο καθ’ ότι δεν την αναγνωρίζει ως κράτος.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.