Τα γεφύρια γράφουν ιστορία μετρώντας τους αιώνες, αποτυπώνουν το πέρασμα των γενεών, τις μέρες ειρήνης και πολέμου, κυριαρχίες πολιτισμών και ηθών· άλλοτε σηματοδοτούν εγγύτητα ανθρώπων, άλλοτε το μίσος τους. Αυτό πότε χτίστηκε; Επί του μείζονος Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού ή επί Μωάμεθ του Πορθητή; Απορίας άξιον. Οι γνώμες διίστανται, παρότι ως γνωστόν τον βίο των δύο χωρίζουν σχεδόν 1.000 χρόνια. Ναι, μιλάμε για το θαυμαστό γεφύρι του Βαρδάρη στην πόλη των Σκοπίων, τον πέτρινο δίαυλο της καθημερινής επικοινωνίας μεταξύ Αλβανών και Σλάβων.
Το πλακόστρωτό του διέσχιζαν οι Αλβανοί της συνοικίας Τσαΐρ για να μεταβούν στην κεντρική πλατεία «Μάρσαλ Τίτο» μετά την ίδρυση του σημερινού κράτους. Και πάνω από τις καμάρες του περνούσαν οι Σλάβοι που ζούσαν στην αντίπερα όχθη για να κάνουν τα ψώνια τους στο παραδοσιακό αλβανικό παζάρι. Συναινούσαν, όλοι μιλούσαν για το καμάρι της πόλης το σήμα κατατεθέν της. Σημείο αναφοράς για τους ψαράδες των γλυκών νερών, τους ερωτευμένους και τους νεόνυμφους –εκεί η πρώτη μεταγαμήλια φωτογραφία…– το ίδιο και για τους τουρίστες.
Πρωτίστως, όπως στο αξεπέραστο μυθιστόρημα του Ιβο Αντριτς το «Γεφύρι του Δρίνου» στο Βίσενγκραντ της Βοσνίας, έτσι και το πέτρινο γεφύρι ήταν εκτός από αρχιτεκτονικό καμάρι, το σύμβολο της αρμονικής συμβίωσης των δύο εθνοτήτων. Κάθε φορά που η ατμόσφαιρα στις σχέσεις τους φορτιζόταν –και δεν ήταν λίγες– το γεφύρι ερήμωνε, δεν περνούσε ψυχή…
Αυτό έγινε τελευταία φορά το 2001 με την αιματηρή εμφύλια σύρραξη, οπότε ουδείς το διέσχιζε για να βρεθεί στην επικράτεια του «εχθρού». Και ενώ μετά την ειρηνευτική συμφωνία της Αχρίδας άρχισε να αποκτά σιγά σιγά και πάλι ζωή στολίζοντας την καθημερινότητα των ανθρώπων, ήρθε ο Νίκολα Γκρούεφσκι να το πνίξει στην εθνικιστική ομίχλη με το περιβόητο σχέδιο «Σκόπια 2014», προκαλώντας ισχυρές αντιδράσεις σε μεγάλη μερίδα πολιτών. Το πέτρινο γεφύρι του κοσμοπολιτισμού και της ειρηνικής διεθνοτικής συμβίωσης βρίσκεται έκτοτε υπό την ασφυκτική πολιορκία ενός χαλύβδινου και μαρμάρινου «στρατού» πεζών και έφιππων ηρώων της σλαβικής όχθης. Ενα δάσος από θηριώδεις και μικρότερους μπρούντζινους ανδριάντες ηρώων που ο Γκρούεφσκι διεκδίκησε από την Ιστορία και τους γύρω λαούς, για την επιβολή του ιδεολογήματος του «μακεδονισμού», φυτεύθηκε σε απόσταση αναπνοής από το παλιό γεφύρι. Φαραωνικά, αρχαιοελληνικού ρυθμού κτίρια, νέες κακόγουστες, σε σχέση με το παλιό κόσμημα του Βαρδάρη, γέφυρες από χάλυβα και γύψο κατασκευάστηκαν σε απόσταση αναπνοής, ακόμα και αρχαίες τριήρεις, σε ρόλο καφέ μπαρ, ναυπηγήθηκαν στην κοίτη του ποταμού.
Οι Αλβανοί στην απέναντι όχθη δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια και απάντησαν με εθνικισμό στον εθνικισμό του Γκρούεφσκι. Αντιπαρέταξαν στους «μαρμαρωμένους» τσάρο Σαμουήλ, οπλαρχηγούς Γκότσε Ντέλτσεφ, Ντέμε Γκρούε, κ.ά., τους δικούς τους γρανιτένιους και αγαλμάτινους ήρωες στη «δική» τους όχθη, με πρώτο τον επιβλητικό ανδριάντα του κορυφαίου του έθνους τους, Γεωργίου Σκεντέρμπεη, ύψωσαν λάβαρα με τον μαύρο αετό σε κόκκινο φόντο. Μέσα σ’ ένα περιβάλλον εθνικιστικού παροξυσμού, ο κοσμοπολιτισμός του πανέμορφου γεφυριού κατέρρευσε.
Και τώρα που ο Γκρούεφσκι δεν ασκεί πλέον εξουσία; Οι νέοι κυβερνώντες από τη θέση της αντιπολίτευσης και μαζί ένα μεγάλο μέρος των διανοουμένων της κοινωνίας είχαν αντιδράσει σφόδρα στην επιχείρηση αλλοίωσης της αισθητικής εικόνας του ιστορικού κέντρου γύρω από το γεφύρι, η οποία κόστισε, συν τοις άλλοις, γύρω στα 600 εκατ. ευρώ, κόστος δυσβάστακτο για μια οικονομία που αγκομαχά.
Ο Ζόραν Ζάεφ είχε δηλώσει προεκλογικά, αλλά και αμέσως μετά τη νίκη στην κάλπη, ότι θα ξηλώσει τους παράταιρους ανδριάντες και θα γκρεμίσει κάποιες άλλες κιτς κατασκευές, χαρακτηρίζοντας ως προβοκάτσια έναντι των γειτόνων και των Αλβανών το όλο έργο. Ομως, τώρα ως πρωθυπουργός άρχισε ήδη σιγά σιγά να αποστασιοποιείται από τις παλαιότερες δηλώσεις του, προβάλλοντας το επιχείρημα του μεγάλου οικονομικού κόστους για την απομάκρυνση των αγαλμάτων. Τα γεφύρια ως γνωστόν δεν μιλούν ποτέ.