Το αποτέλεσμα του αποψινού δημοψηφίσματος έχει διπλή σημασία. Αποτελεί, προφανώς, ένα πρώτο βήμα για την επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών, που θα δώσει τέλος στην 27ετή ονοματολογική διαφορά Ελλάδας και ΠΓΔΜ. Συνιστά, όμως και ένα κρίσιμο τεστ για το αν ο βολονταρισμός του πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ είναι αρκετός για να υπερκεράσει τον σκόπελο της πολιτικής απονομιμοποίησης, για την οποία θα κατηγορηθεί η κυβέρνησή του από το αντιπολιτευόμενο VMRO-DPMNE, εφόσον η συμμετοχή τελικά πέσει κάτω από το 50% επί των περίπου 1,8 εκατ. ψηφοφόρων.
Ως εκ τούτου, η επίτευξη ενός αποτελέσματος που θα καταστήσει έγκυρο το δημοψήφισμα θα πρέπει να στηρίζεται αφενός στο «Ναι», αφετέρου στη συμμετοχή 900.000 ψηφοφόρων. Εφόσον επικρατήσει αυτό το σενάριο, ο κ. Ζάεφ θα προχωρήσει άμεσα σε εκκίνηση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας για την αναθεώρηση του συντάγματος. Με βάση τις δημόσιες δηλώσεις του προέδρου του VMRO Χρίστιαν Μίτσκοσκι, αλλά και τις διφορούμενες τοποθετήσεις αρκετών από τους βουλευτές του αντιπολιτευόμενου κόμματος, είναι πιθανή –αλλά όχι δεδομένη– μια πλειοψηφία των δύο τρίτων (80 από τα 120 μέλη του Κοινοβουλίου). Ακόμα και σε αυτή, τη θετική για τον κ. Ζάεφ, περίπτωση, για τις διαδικασίες συνταγματικής αναθεώρησης στην ΠΓΔΜ απαιτούνται περίπου 110 ημέρες. Αυτό σημαίνει ότι το κείμενο της συμφωνίας θα φθάσει στην Αθήνα για επικύρωση στη Βουλή περί τις 15 Ιανουαρίου.
Ωστόσο, οι πληροφορίες που έρχονται τα τελευταία 24ωρα από τη γειτονική χώρα συγκλίνουν σε έναν υπολογισμό συμμετεχόντων ο οποίος θα κινείται μεταξύ 700.000 και 800.000. Εφόσον επιβεβαιωθεί η συγκεκριμένη εκτίμηση, ο κ. Ζάεφ έχει ήδη έτοιμη μια λύση. Θα προχωρήσει συγκρίνοντας τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα με τους 1,2 εκατ. ψηφοφόρους οι οποίοι προσήλθαν στις κάλπες κατά τις τελευταίες εκλογές στην ΠΓΔΜ και θα επικαλεστεί πλειοψηφία επί αυτών. Με βάση όσα ήδη έχει πει δημοσίως ο υπουργός Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρόφ, περί 300.000-400.000 Σκοπιανών που έχουν μεταναστεύσει από τη χώρα κατά τα τελευταία δέκα χρόνια, πράγματι το επιχείρημα του κ. Ζάεφ μοιάζει να έχει κάποια λογική. Ωστόσο, δύσκολα θα σταθεί πολιτικά και, κυρίως, αποκλείεται να δημιουργήσει το απαραίτητο κοινοβουλευτικό consensus για τη συνταγματική αναθεώρηση.
Σε αυτή την περίπτωση, ο κ. Ζάεφ δεν θα κατορθώσει να αποφύγει την προσφυγή σε πρόωρες εκλογές, με την ελπίδα ότι έχοντας τον «αέρα» του δημοψηφίσματος θα επιτύχει μια γρήγορη και καθαρή νίκη κατά του VMRO. Θα συγκεντρώνει έτσι τρία αποτελέσματα (μια απλή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ένα δημοψήφισμα και εθνικές εκλογές) έγκρισης της συμφωνίας των Πρεσπών και, κυρίως, της ευρωατλαντικής προοπτικής της ΠΓΔΜ, που χρησιμοποιείται ως βασικό επιχείρημα κινητοποίησης του πληθυσμού στα Σκόπια. Σε αυτήν, τη δεύτερη περίπτωση, εφόσον οι εκλογές προκηρυχθούν στα μέσα Οκτωβρίου, το παράθυρο για τη συνταγματική αναθεώρηση στη γειτονική χώρα θα ανοίξει ξανά περίπου στις 5 με 12 Νοεμβρίου. Ακόμα και αν όλες οι συνθήκες αποδειχθούν ευνοϊκές για τον κ. Ζάεφ, η συμφωνία των Πρεσπών δεν θα φθάσει στην Αθήνα πριν από τα τέλη Φεβρουαρίου ή και τις αρχές Μαρτίου. Το συγκεκριμένο σενάριο είναι ίσως το επικρατέστερο. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ Πάνος Καμμένος συμφώνησαν στο περιβόητο «μορατόριουμ» για το Μακεδονικό με βάση το συγκεκριμένο σενάριο. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο κυβερνητικοί εταίροι γνωρίζουν καλά ότι ο πολιτικός χρόνος που διαθέτουν, έως ότου το Μακεδονικό να αποτελέσει αντικείμενο άμεσης αντιμετώπισης, είναι στη χειρότερη περίπτωση σχεδόν τέσσερις μήνες.
Μοντέλο και για αλλού
Ωστόσο, το ζήτημα απέχει από το να θεωρείται μια απλή διμερής διαφορά δίχως άλλες προεκτάσεις. Οι δυτικοί έχουν επενδύσει αρκετό χρόνο, διπλωματική προσπάθεια και κινητοποίησαν δυσανάλογα μεγάλες δυνάμεις για την επίτευξη της συμφωνίας και δεν θα αφήσουν ό,τι βλέπουν ως καλή ευκαιρία πρόσδεσης της ΠΓΔΜ στους ευρωατλαντικούς θεσμούς και απομάκρυνσης από τη ρωσική επιρροή. Επίσης, αντιμετωπίζουν τη συμφωνία των Πρεσπών ως ένα μοντέλο το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να επιλυθούν και οι υπόλοιπες, λιγότερο «παγωμένες» συγκρούσεις στα Δυτικά Βαλκάνια. Το μοντέλο έχει στον πυρήνα του την πολυεθνοτική σύνθεση της ΠΓΔΜ, όπου Σλαβομακεδόνες και Αλβανοί συμβιώνουν με Τούρκους, Βλάχους και λοιπούς, μικρότερους, μειονοτικούς πληθυσμούς.
Είναι ενδεικτικό ότι τα τελευταία 24ωρα ο κ. Ζάεφ έχει κάνει προεκλογική εκστρατεία στοχευμένη στα χωριά και στις πόλεις όπου ζουν οι εκπρόσωποι αυτών των πολύ μικρών μειονοτικών ομάδων, με τελευταίους τους Βοσνίους της ΠΓΔΜ. Συνιστά, βεβαίως, ειρωνεία ότι ακριβώς αυτός ο πολυεθνοτικός χαρακτήρας αποτελεί, από μια άποψη, έναν από τους λόγους αποτυχίας του σημερινού δημοψηφίσματος.
Οι σημερινοί, πρακτικά πλασματικοί εκλογικοί κατάλογοι στηρίζονται σε σημαντικό βαθμό στην τελευταία ισχύουσα πληθυσμιακή απογραφή του 2002. Το 2011 έγινε αποτυχημένη απόπειρα απογραφής, με υπαίτιους τους Αλβανούς της ΠΓΔΜ, που διαφώνησαν στη χρήση της διεθνούς καλής πρακτικής (που ισχύει σε κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε.), η οποία προβλέπει ότι όποιος απουσιάζει πάνω από 12 μήνες από τη χώρα δεν μετράται στην απογραφή ως ενεργό μέλος. Οι Αλβανοί θα ψηφίσουν σήμερα μαζικά υπέρ του «Ναι», ωστόσο τότε, προκειμένου να μην αλλοιωθεί επισήμως η δημογραφική αποτύπωση εις βάρος τους, «πάγωσαν» την ΠΓΔΜ στο 2002…