Στις 19 Ιανουαρίου 1946, έντεκα μήνες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945), ο αντιβασιλέας Δαμασκηνός υπογράφει το διάταγμα το οποίο προκήρυσσε εκλογές στις 31 Μαρτίου 1946 με το σύστημα της απλής αναλογικής. Θα ήταν οι πρώτες εκλογές ύστερα από δέκα ολόκληρα χρόνια. Οι προηγούμενες είχαν γίνει στις 24 Ιανουαρίου 1936 – μετά είχαν ακολουθήσει η εγκαθίδρυση δικτατορικού καθεστώτος από τον Ιωάννη Μεταξά, ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, η τριπλή Κατοχή, τα Δεκεμβριανά και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Μια συμφωνία που, ωστόσο, προέβλεπε να προηγηθεί το δημοψήφισμα που θα επέλυε το ζήτημα του πολιτεύματος και να ακολουθήσει η διενέργεια των βουλευτικών εκλογών.
Το πολιτικό κλίμα στις αρχές του 1946 ήταν αρκετά τεταμένο. Κλιμακωνόταν η πόλωση ανάμεσα στο ΕΑΜ και στις φιλοβασιλικές δυνάμεις, που έδειχναν να ενισχύονται, οι πράξεις βίας ήταν συχνές –κυρίως στην ύπαιθρο, αλλά όχι μόνο–, η ρευστότητα μεγάλη και η δυσπιστία για τους όρους διεξαγωγής των εκλογών σημαντική, μιας και δεν είχε ολοκληρωθεί ομαλά η αναθεώρηση των εκλογικών καταλόγων.
Εναν μήνα μετά την προκήρυξη των εκλογών, στις 12 Φεβρουαρίου 1946, η 2η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ αποφάσισε να απέχει από τις εκλογές – στάση που εξακολουθεί να συζητείται. Την αποχή επέλεξαν και τα υπόλοιπα κόμματα της Αριστεράς, καθώς και σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες του κεντρώου χώρου, ακόμη και πρώην πρωθυπουργοί (Εμμ. Τσουδερός, Γ. Καφαντάρης). Η επιλογή αυτή φόρτισε έτι περαιτέρω το ήδη τεταμένο κλίμα.
Ο πρωθυπουργός Θ. Σοφούλης, υπό το βάρος αυτών των δεδομένων, εξέτασε το ενδεχόμενο ολιγόμηνης αναβολής των εκλογών. Η πίεση των Βρετανών δεν του άφησε περιθώρια όμως και, παρά την αποχώρηση σημαντικών στελεχών της κυβέρνησης (Γ. Καρτάλης, Γ. Καφαντάρης, Αλ. Μυλωνάς), παρέμεινε στην αναγγελθείσα ημερομηνία.
Μια ημερομηνία που σημαδεύτηκε από δύο γεγονότα. Το πρώτο ήταν η αποτύπωση ενός νέου συσχετισμού δυνάμεων, που εκφράστηκε με την επικράτηση της Ηνωμένης Παράταξης Εθνικοφρόνων. Το δεύτερο, που θεωρείται αφετηρία της νέας φάσης του Εμφυλίου Πολέμου, υπήρξε η επίθεση ανταρτών τα ξημερώματα της 30ής προς 31η Μαρτίου στον Σταθμό Χωροφυλακής Λιτοχώρου.
« […] αι μεταξύ των πολιτών συζητήσεις όσον και η σοβαρότης με την οποίαν προσήρχοντο ούτοι εις τα εκλογικά τμήματα απετέλεσε […] έκδηλον εικόνα της πολιτικής ωριμότητος του λαού […]».