Τα δραματικά γεγονότα της 11ης του Σεπτέμβρη έφεραν τα πάνω-κάτω στην αμερικανική τηλεόραση: δραματική μείωση των διαφημιστικών εσόδων, μεταβολές στο περιεχόμενο των δελτίων ειδήσεων, αναδιάρθρωση προγραμμάτων, αμφισβήτηση του λάιφ στάιλ, επιστροφή του κοινού σε γνώριμες, δοκιμασμένες στο χρόνο σειρές (π.χ., στα «Φιλαράκια»).
Ισως η πιο εντυπωσιακή εξέλιξη είναι η άμπωτη που παρατηρείται στα ριάλιτι τύπου «Μπιγκ Μπράδερ», τη στιγμή που ο ελληνικός κλώνος αυτού του παιχνιδιού σημειώνει μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Ο αμερικανικός «Μπιγκ Μπράδερ 2» έληξε, όπως είχε προγραμματιστεί, περί τα τέλη Σεπτεμβρίου, αλλά κακήν κακώς, αφού μία από τους λίγους εναπομείναντες εγκλείστους είχε στενό συγγενή ανάμεσα στους αγνοούμενους των Δίδυμων Πύργων. H ζωή ή μάλλον ο θάνατος και ο φόβος του θανάτου «έκλεψαν την παράσταση». Μειωμένη είναι και η θεαματικότητα του «Σαρβάιβορ 3» (Επιζήσας), που θεωρείται το βαρύ (και πανάκριβο) πυροβολικό του είδους. Το δίκτυο ABC ανέβαλε επ’ αόριστον τον πολυσυζητημένο «Δρομέα» (The Runner).
H κεντρική ιδέα του «Δρομέα» είναι ανατριχιαστική. Ενας παίκτης-φυγάς πρέπει να διασχίσει όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, μέσα σε ορισμένο χρονικό διάστημα, εκτελώντας διάφορες απλές αποστολές για τις οποίες αμείβεται με ένα ποσό που φτάνει το 1 εκατ. δολάρια. Αν κάποιος θεατής τον εντοπίσει καθ’ οδόν και τον καταδώσει στο κανάλι, τα χρήματα αλλάζουν χέρι και ο «δρομέας» φεύγει από το παιχνίδι. Σατανική σύμπτωση: ένα εκατ. δολάρια προσφέρουν και τα αμερικανικά Ταχυδρομεία σε όποιον δώσει πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψη των άγνωστων αποστολέων των φακέλων με σκόνη άνθρακα. Και πάλι η ζωή, «κλέβει», με τραγικό τρόπο, την παράσταση…
Πριν από τις 11/9, πολλοί ισχυρίζονταν ότι τα «ριάλιτι», οι «σειρές χωρίς σενάριο» είναι το μέλλον της τηλεόρασης. Ομως οι αριθμοί δείχνουν ότι, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, το μέλλον του είδους διαγράφεται σκοτεινό, όχι μόνο γιατί προστέθηκε άλλος ένας παίκτης (ο επίσημος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας), αλλά και επειδή τα κανάλια πληρώνουν την απληστία τους.
Ούτε ένα δύο, αλλά δεκάδες ριάλιτι προγραμματίστηκαν ή ξεπετάχτηκαν κατά τη νέα σεζόν 2000-2001, φέρνοντας τον κορεσμό. Ασφαλώς το είδος δεν θα παραδώσει αμαχητί τα όπλα και δε θα σβήσει αν προηγουμένως δεν εξαντληθούν πλήρως όλες οι δυνατότητές του. Θα δούμε…
Εξαγωγή «κόνσεπτ»
Η εμπορική και «επικοινωνιακή» επιτυχία του «Μπιγκ Μπράδερ» στην Ελλάδα και των κλώνων του εκφράζει μια νέα τάση στο τηλεοπτικό τοπίο: την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο «παγκοσμιοποιημένο» (global) και το τοπικό, το περιφερειακό.
Πολλές χώρες, αντί να αγοράζουν έτοιμα, συσκευασμένα τηλεοπτικά προϊόντα (π.χ., αμερικανικές σαπουνόπερες) παράγουν τα δικά τους ή αγοράζουν «κόνσεπτ», ξένες συνταγές, που τις εκτελούν με εγχώρια υλικά. Πρωτοπόρα εδώ στάθηκε η Βρετανία με το τηλεπαιχνίδι «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος;» που κάνει λαμπρή καριέρα σε πέντε ηπείρους, ενώ πετυχημένη πορεία διαγράφει και το νεότερο «O πιο αδύναμος κρίκος». Στην ίδια κατηγορία ανήκει και το «Σ’ αγαπώ, μ’ αγαπάς;», που στηρίζεται σε ένα καναδικό format. Αν και οι κατά τόπους σεφ προσθέτουν εγχώρια καρυκεύματα, το προϊόν είναι λίγο-πολύ παντού το ίδιο, όπως συμβαίνει και με τα «μακ-σαρακοστιανά» χάμπουργκερ. H πρακτική αυτή εκφράζει τις αρχές της Νέας Οικονομίας, σύμφωνα με τις οποίες τα νήματα κινούνται πλέον από τη «δημιουργικότητα», τις ιδέες, την πληροφορία, το άυλο εμπόρευμα. Ετσι, παρατηρεί ένας Βρετανός μιντιολόγος, υλοποιείται το όραμα «Δημιουργική Βρετανία» των Νέων Εργατικών, που φιλοδοξεί να μετατρέψει τη χώρα «σε ένα είδος πολιτιστικής γεννήτριας που θα παράγει εξαγώγιμα τηλεοπτικά προγράμματα, μουσική, ταινίες, μόδα και λογισμικό». M. Τ.
Στη χώρα της Μπάρμπι
Εκτός από τα γνήσια εισαγόμενα προϊόντα υπάρχουν και οι «μαϊμούδες». H δραματοποίηση των ειδήσεων (προσθήκη εφετζίδικης μουσικής, τίτλων, υπότιτλων, παραθύρων, φεγγιτών κ.λπ.) δεν είναι ελληνική πατέντα. Το ίδιο ισχύει και για τη «βεντετοποίηση», τη μετατροπή των παρουσιαστών, αμφοτέρων των φύλων, σε σταρ. Οι νεαρές δημοσιογράφοι, που θέλουν να σταδιοδρομήσουν στην τηλεόραση, πρέπει, μαζί με το βιογραφικό τους σημείωμα, να προσκομίζουν και φωτογραφία τους με μαγιό, παρατηρούν πικρόχολα οι «Λος Αντζελες Τάιμς». Την Παρασκευή, ο γενικός διευθυντής του BBC έστειλε εγκύκλιο στους δικούς του δημοσιογράφους, προειδοποιώντας τους να μην ασκούν δημόσια κριτική στον οργανισμό από τον οποίο πληρώνονται. Με την εγκύκλιο αυτή, «φωτογραφίζεται», εκτός των άλλων, και η δημοσιογράφος Κέιτ Αντι, που πρόσφατα δήλωσε ότι το BBC προτιμά τα «ωραία πρόσωπα και τα ωραία οπίσθια» των νεαρών θηλυκών ρεπόρτερ και όχι τη δημοσιογραφική πείρα. Τόσο στα αμερικανικά όσο και στα ελληνικά δελτία ειδήσεων και στις ενημερωτικές εκπομπές θα συναντήσουμε αρκετές κουκλίτσες Μπάρμπι, σκέτες ή με τον συνοδευτικό κούκλο, τον Κεν. Τα λάγνα μάτια, τα αισθησιακά χείλη ή το δυναμικό σαγόνι και το μεταξωτό τσουλούφι θεωρούνται επαρκές επαγγελματικό διαβατήριο, έστω και αν αυτό λήγει γρήγορα. Οι αστρονομικοί μισθοί των παρουσιαστών-σταρ είναι άλλη μια πτυχή του ίδιου φαινομένου. Ετσι, επιβεβαιώνεται ένας βετεράνος Αμερικανός δημοσιογράφος που παρατηρεί ότι το «ακολούθησε το χρήμα» (follow the money) και όχι το «ακολούθησε τις ιδέες, τα γεγονότα» είναι το μότο της μετά το Ουότεργκεϊτ δημοσιογραφίας.