Οι διακοπές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες γιορτές, για μικρούς και μεγάλους, αλλά ταυτόχρονα έχουν συνδεθεί με μια λογική υπερκατανάλωσης, παρότι αυτή δεν αποτελεί μονόδρομο για ευτυχισμένες στιγμές. Ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής στενότητας, η αντίληψη που αντιμετωπίζει τις γιορτές αποκλειστικά ή κυρίως ως μια περίοδο καταναλωτικής «φυγής», μάλλον προκαλεί στρες στους πολλούς που δεν μπορούν να ακολουθήσουν τον αγοραστικό μαραθώνιο. Επιπλέον, το καταναλωτικό μπουμ των γιορτών σίγουρα προκαλεί «στρες» στο σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων και ευρύτερα στο περιβάλλον. Σε μια εποχή κατά την οποία η προστασία της φύσης και η ανάσχεση της κλιματικής κρίσης έχουν έρθει –και δικαιολογημένα– στο προσκήνιο, ήρθε η ώρα να δούμε πολλές επιλογές μας με άλλο μάτι.
Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά οι δρόμοι και τα σπίτια είναι στολισμένα, αλλά οι κάδοι απορριμμάτων είναι ξεχειλισμένοι στις περισσότερες γειτονιές. Και όχι μόνο λόγω των αργιών, αλλά γιατί οι ποσότητες των απορριπτόμενων σκουπιδιών αυξάνονται περίπου 50% αυτή την περίοδο. Είναι φανερό πως το σύστημα αποκομιδής, αλλά και το δίκτυο ανακύκλωσης, αδυνατούν να αντέξουν την πίεση και εκτροχιάζονται. Είναι λογικό να υπάρχει μια αύξηση των απορριμμάτων αλλά και των υλικών συσκευασίας (που θα έπρεπε να οδηγηθούν στην ανακύκλωση) τις μέρες αυτές, υπάρχουν όμως καταναλωτικές επιλογές με βαρύ περιβαλλοντικό αποτύπωμα, που χειροτερεύουν την κατάσταση.
Για παράδειγμα, μεγάλο μέρος των δώρων, κυρίως των παιχνιδιών και των άλλων παιδικών δώρων συνοδεύεται από τεράστιες συσκευασίες (συχνά μόνο για εντυπωσιασμό), ενώ κυριαρχεί το πλαστικό κακής ποιότητας. Oλα αυτά καταλήγουν στα σκουπίδια, καθώς το δίκτυο ανακύκλωσης συνήθως μπλοκάρεται από κοινά σκουπίδια αυτές τις ημέρες, ενώ δεν είναι εύκολη και η ανακύκλωση κάθε είδους πλαστικού. Η αναζήτηση δώρων πιο φιλικών προς το περιβάλλον, από ξύλο για μικρότερα παιδιά, χρήσιμων αντικειμένων και ανθεκτικών παιχνιδιών, με όσο το δυνατόν μικρότερη συσκευασία, αξίζει πολλαπλά. Για μεγαλύτερες ηλικίες, μπορούν να επιλεγούν δώρα πιο προσωπικά, με υψηλή συναισθηματική αξία, ακόμα και «χειροποίητα», με την έννοια πως θα το έχετε φτιάξει εσείς, όπως για παράδειγμα ένα στικάκι με επιλογή τραγουδιών.
Το πιο ακριβό φθηνό δώρο για όλες τις ηλικίες είναι πάντα ένα καλό βιβλίο. Υπάρχουν επίσης και τα δώρα που δεν ταυτίζονται με ένα αντικείμενο, όπως η προσφορά εισιτηρίων για μια παράσταση, για ένα μουσείο κ.λπ. Επανεξέταση χρειάζεται και η αντιμετώπιση του χαρτιού περιτυλίγματος. Οι περισσότεροι θεωρούμε πως ένα δώρο πρέπει υποχρεωτικά να είναι τυλιγμένο με ειδικό χαρτί. Κι όμως, αυτό σημαίνει μεγάλη παραγωγή απορριμμάτων, καθώς το χαρτί περιτυλίγματος συνήθως φέρει επίστρωση από πλαστικό (για να είναι γυαλιστερό) και γι’ αυτό δεν ανακυκλώνεται. Το 2018 υπολογίστηκε πως στη Βρετανία χρησιμοποιήθηκαν 108 εκατομμύρια ρολά χαρτιού συσκευασίας κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. Εάν θέλουμε οπωσδήποτε περιτύλιγμα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παλιότερα υλικά, αχρείαστο πια ύφασμα, και για δέσιμο σπάγκο και υφασμάτινες κορδέλες που μπορούν να αξιοποιηθούν ξανά.
Οι ηλεκτρονικές αγορές
Σοβαρή επίδραση στο περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή προκαλεί μια γοργά αναπτυσσόμενη τα τελευταία χρόνια καταναλωτική συνήθεια, η οποία δεν είναι άλλη από τις προσωπικές αγορές από το εξωτερικό και ιδιαίτερα μέσω των διαδικτυακών πλατφορμών. Σε διαμαρτυρία που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της φετινής Black Friday ο διευθυντής της Greenpeace στη Γαλλία δήλωσε πως η Amazon, που ηγείται στον δυτικό κόσμο των διεθνών αγορών μέσω ηλεκτρονικής παραγγελίας, έχει πλέον εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (που προκαλούν τη διαταραχή του κλίματος) οι οποίες φτάνουν το επίπεδο κράτους. Τα προϊόντα ατομικής κατανάλωσης που αγοράζουμε από το εξωτερικό επιβαρύνουν το περιβάλλον με τη μεταφορά τους, ειδικά όταν γίνεται με αεροπλάνα, που εκπέμπουν σημαντικές ποσότητες αερίων θερμοκηπίου. Καλό είναι να συνυπολογίζουμε τον παράγοντα αυτό, προτιμώντας (όσο είναι δυνατόν) προϊόντα από τον τόπο μας. Η αγορά για παράδειγμα ενός βιολογικού τροφίμου, το οποίο έρχεται από τα πέρατα του κόσμου, κάθε άλλο παρά οικολογική επιλογή είναι. Ποιοτικά προϊόντα μπορούμε να βρούμε στις βιολογικές λαϊκές αγορές ή σε άλλα σημεία. Τελικά υπάρχει δυνατότητα για πιο οικολογικές γιορτές χωρίς υπερβολές.
Γκάζι με μέτρο
Μπορεί να υπάρξουν γιορτές με μικρότερη κατανάλωση ενέργειας και με αποφυγή ρύπανσης; Κατ’ αρχάς, αν δεν θέλετε να κάνετε εκπτώσεις στη φωτεινή διακόσμηση, υπάρχουν και τα φωτάκια led με αισθητά χαμηλότερη ενεργειακή απαίτηση. Το τζάκι στα αστικά κέντρα έχει συνδεθεί με τη γιορτινή θαλπωρή και την παρέα, αλλά οι εκπομπές καπνού τόσων… συγκεντρωμένων καμινάδων αποτελούν σημαντικό πρόβλημα. Συχνά το νέφος χτύπησε «κόκκινο» τις νύχτες των γιορτών, με τα αιωρούμενα μικροσωματίδια να κάνουν το δικό τους πάρτι. Το «γιορτινό» νέφος τροφοδοτείται και από τα καυσαέρια των Ι.Χ. αυτοκινήτων. Συνταγές δεν υπάρχουν. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς αποτελούν μια λύση, ειδικά το μετρό, και στο μποτιλιάρισμα, αν και τα δρομολόγιά τους αραιώνουν περισσότερο τις γιορτές. Μπορούμε επίσης να συνδυάσουμε διαδρομές με φίλους. Η «οικολογική οδήγηση» του Ι.Χ., για χαμηλές εκπομπές καυσαερίων και μικρότερη κατανάλωση καυσίμων είναι χρήσιμη ειδικά σε ταξίδια. Εχει υπολογιστεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος πως οδήγηση με 110 αντί για 120 χλμ./ώρα φέρνει μείωση κατανάλωσης καυσίμων από 12%-18%.