Πανεπιστήμια -ανώτατα ή «ανωτατοποιημένα»- στα… πρόθυρα νευρικής κρίσης. Την κατάσταση αυτή βιώνει εδώ περίπου και ένα εννεάμηνο όλη η πανεπιστημιακή κοινότητα εξαιτίας της απόφασης της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας να «ανωτατοποιήσει» τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.
Ηδη ήταν οξυμμένα τα προβλήματα στα ελληνικά AEI και TEI, λόγω κυρίως της ελλιπούς χρηματοδότησης. «Με βάση τα τεκμηριωμένα στοιχεία από τις μελέτες όλων των διεθνών οργανισμών, τα ελληνικά Πανεπιστήμια από άποψη χρηματοδότησης βρίσκονται κάτω από το «κατώφλι» της ανάπτυξης των σπουδών και της έρευνας.
Δεν επιτρέπεται οι ετήσιες κρατικές μας δαπάνες για τον Ελληνα φοιτητή να βρίσκονται σήμερα στο θλιβερό 33% του αντίστοιχου μέσου όρου των Ευρωπαίων συμφοιτητών του. Κατά συνέπεια, προέχει η κρατική δέσμευση για γενναία και χρονοκλιμακωμένη αύξηση της πανεπιστημιακής χρηματοδότησης, με σαφή στόχο την ταχεία σύγκλιση προς τον αντίστοιχο μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης» τόνισε -μιλώντας στην «K»- ο πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Θεμιστοκλής Ξανθόπουλος, θέτοντας την κύρια προϋπόθεση για την ουσιαστική σύγκλιση της ελληνικής με την ευρωπαϊκή Παιδεία.
Οι συνεχείς καταγγελίες για τεράστια στεγαστικά προβλήματα, τα οποία οδηγούν έως και σε ματαίωση μαθημάτων κάθε άλλο παρά προσιδιάζει στη λειτουργία ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Τα μεγαλύτερα προβλήματα παρουσιάζουν τα ιδρύματα της Αττικής και της Θεσσαλονίκης. «Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών υπάρχουν τμήματα που δεν έχουν δικούς τους χώρους διδασκαλίας. Είναι ενδεικτικό ότι η Νομική της Αθήνας «δανείζεται» αίθουσα του ιστορικού κτιρίου του Πολυτεχνείου στην οδό Πατησίων. Κύρια αιτία είναι ότι οι αίθουσες έχουν σχεδιασθεί για να υποδεχθούν μικρότερο αριθμό φοιτητών», τόνισε ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης.
Δεν βρέθηκε η «χρυσή τομή»
Ο νόμος, εξάλλου, για την «ανωτατοποίηση» των TEI επιβάρυνε την κατάσταση επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη μείζονος προβλήματος πολιτικής διαχείρισης των εκπαιδευτικών θεμάτων της χώρας. Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις όλων των πλευρών κατά του νομοσχεδίου, η παραίτηση των πρυτανικών αρχών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, η αναστολή της λειτουργίας πολλών AEI, τα «λουκέτα» των TEI, οι καταλήψεις τμημάτων από φοιτητές απέδειξαν με τον πλέον έκδηλο τρόπο ότι το υπουργείο δεν κατάφερε να βρει τη «χρυσή τομή» ανάμεσα στα AEI και τα ΤΕΙ.
Τώρα και οι δύο πλευρές εκτιμούν ότι ο περίφημος νόμος επέδρασε αρνητικά στη λειτουργία τους.
Ειδικότερα, στα AEI οι καταλήψεις του περασμένου ακαδημαϊκού έτους προκάλεσαν -σε ορισμένα- τη μεταφορά της εξεταστικής του Ιουνίου την περίοδο του Οκτωβρίου με αποτέλεσμα να έχουν πάει πίσω τα μαθήματα. Οι πανεπιστημιακοί αντιδρούν να συμπλεύσουν με τα TEI σε ζητήματα έρευνας ή μεταπτυχιακών των αποφοίτων ΤΕΙ.
Το ζήτημα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού προσωπικού των TEI αλλά και των ίδιων των ιδρυμάτων αποτελεί πηγή έντασης. Επίσης, υπάρχει η δεδηλωμένη πρόθεση πρυτανικών αρχών αλλά και επαγγελματικών ενώσεων και επιμελητηρίων (π.χ. TEE) να προσβάλουν τις πράξεις εφαρμογής του νόμου. Σαφής ο κ. Ξανθόπουλος τόνισε για την κατάσταση στα AEI και τα TEI: «Ως προς το επίμαχο θέμα της άκριτης ανωτατοποίησης των TEI, αλλά και της προχειρότητος με την οποία ιδρύθηκαν ορισμένα τμήματα των AEI, ο ελληνικός λαός, με τις ελεύθερες επιλογές του και το αλάθητο κριτήριό του εκτίμησε, αξιολόγησε και κατέταξε στη συνείδησή του κατά την συμπλήρωση του δελτίου προτίμησης, την αληθινή ποιότητα των σπουδών και το αντίκρισμά τους στον αγώνα για την επιβίωση στην αγορά εργασίας».
Στα TEI, αντί της αναμενόμενης ευφορίας -λόγω της αναβάθμισης- επικρατεί κλίμα «θλίψης, θολούρας, κακοδιάθεσης» αφού δεν είναι αυτονόητο ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί. «Στο εκπαιδευτικό προσωπικό υπάρχει μία υποβόσκουσα αντίδραση και δυσφορία. Το ερώτημα είναι εάν θα εκφρασθεί ή θα πεθάνει», τόνισε ο καθηγητής του TEI Πειραιά κ. Κωνσταντίνος Κουλούρης.
Ηδη, ο Σύλλογος Εκπαιδευτικού Προσωπικού TEI Πειραιά έχει αποφασίσει να προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας για διατάξεις του νόμου που σχετίζονται με την υπηρεσιακή κατάσταση του προσωπικού, δηλαδή 2.000 διδασκόντων. «Τα TEI υποβαθμίζονται και ανατρέπονται σημαντικά ανώτατα, ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά τους», τόνιζε πρόσφατη απόφαση του Συλλόγου.
Οπως αναφέρεται, η κατάργηση του δικαιώματος να ιδρύουν τα TEI τμήματα μεταπτυχιακών σπουδών εξειδίκευσης και να πραγματοποιούν βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, θα αποδειχθεί καταστροφική όπως προκύπτει και από τη διανομή των πιστώσεων του Γ’ ΚΠΣ, όπου είναι φανερός ο αποκλεισμός των TEI από την χρηματοδότηση μεταπτυχιακών προγραμμάτων και εξοπλισμών.
Τα αποτυχημένα ΠΣΕ στοιχειώνουν τον διάδοχο θεσμό
Ενα ακόμη πείραμα του υπουργείου Παιδείας στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτέλεσαν τα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής (ΠΣΕ). Τεράστια κονδύλια κατασπαταλήθηκαν -περί τα 7 δισ. δραχμές για την τριετία 1998-2000-, εκατοντάδες σπουδαστές επί της ουσίας έχασαν τον χρόνο του, και τα πανεπιστήμια όπου συστάθηκαν τα εν λόγω προγράμματα έγιναν άνω κάτω.
Μάλιστα, είναι τόσο μεγάλο το έλλειμμα αξιοπιστίας που άφησε πίσω του το εγχείρημα των ΠΣΕ, ώστε σήμερα να θεωρούνται παράδειγμα προς αποφυγήν για τον σχεδιασμό Ινστιτούτων Διά Βίου Εκπαίδευσης, τη δημιουργία των οποίων προωθεί το υπουργείο Παιδείας. Είναι ενδεικτικό ότι, όπως ανέφερε στην «K» ο ειδικός γραμματέας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας κ. Διονύσιος Κλάδης, στα Ινστιτούτα Διά Βίου Εκπαίδευσης θα επιδιωχθεί να μην επαναληφθούν τα λάθη που έγιναν με τα ΠΣΕ.
Τα προγράμματα ξεκίνησαν το 1997. Μέσα στις ίδιες υπάρχουσες δομές των πανεπιστημίων, όπως εξήγησε ο αντιπρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης (όπου και δημιουργήθηκαν τρία ΠΣΕ) κ. Ιωακείμ Γρισπολάκης, δημιουργήθηκαν τμήματα τεχνικών κυρίως αντικειμένων. ΠΣΕ λειτούργησαν στο Πολυτεχνείο Κρήτης και στα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων, Θεσσαλίας και Αιγαίου.
Τα τμήματα δεν είχαν αυτοτελή υπόσταση, αφού για τη λειτουργία τους στηρίχτηκαν στις υπάρχουσες δομές, προσωπικό και εξοπλισμό των πανεπιστημίων, ενώ η εισαγωγή των φοιτητών δεν έγινε με ακαδημαϊκά κριτήρια. Θεωρητικά, οι τίτλοι σπουδών των ΠΣΕ ήταν ισότιμοι αυτών των AEI. Επειτα από όλα αυτά, δεδομένη ήταν η αναστάτωση στα AEI και αναμενόμενες οι αντιδράσεις. Καταλήψεις σχολών, πόλεμος ανακοινώσεων, μπαράζ δικαστικών προσφυγών, ακόμη και επεισόδια αποτελούν τα στοιχεία του «αιματηρού» χρονικού των ΠΣΕ.
Τελικά, η λειτουργία τους κρίθηκε αντισυνταγματική από το Συμβούλιο της Επικρατείας και τα προγράμματα αφέθηκαν να φυλλορροήσουν. Τι έμεινε από το πείραμα; «Κατασπαταλήθηκαν δισεκατομμύρια, ενώ ταλαιπωρήθηκαν περίπου 3.000 άνθρωποι, που συμμετείχαν. Για μερικούς από αυτούς το υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να αισθάνεται ντροπή- κάποιοι με προσωπικά σημειώματα επιχειρούσαν να βρουν μία θέση στα ΠΣΕ», αναφέρει σήμερα ο κ. Γκρισπολάκης.
Το νέο εγχείρημα του υπουργείου Παιδείας είναι τα Ινστιτούτα Διά Βίου Εκπαίδευσης, για τα οποία επιδιώκεται να μην έχουν τα χαρακτηριστικά και, εύλογα, την τύχη των ΠΣΕ. Καινοτομία των ινστιτούτων είναι ότι θα υλοποιούνται, εάν το AEI το προτείνει. Ερωτηθείς, πάντως, από την «K» ο αντιπρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Γρισπολάκης διέβλεψε ότι και η ίδρυση και λειτουργία των ινστιτούτων θα παλινδρομήσει. Και αυτό, διότι δεν υπάρχουν οι απαραίτητες πιστώσεις για την κτιριακή υποδομή, τον εξοπλισμό και, ευρύτερα, τη λειτουργία των υπαρχόντων AEI.
Χωρίς στόχο και μέσα