Η συζήτηση της επίκαιρης ερώτησης στη Βουλή προς την υπουργό Παιδείας κυρία Κεραμέως (13/5) αποκάλυψε ότι πρέπει να καλύψουμε σημαντική απόσταση έως την πλήρη θεσμοθέτηση ενός συστήματος εξ αποστάσεως στην ελληνική εκπαίδευση. Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες μετά το κλείσιμο των εκπαιδευτικών μονάδων. Τα ποσοτικά δεδομένα τα οποία παρουσίασε η κυρία υπουργός είναι πράγματι εντυπωσιακά σχετικά με τον αριθμό συμμετοχών και τις ώρες διδασκαλίας σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης. Ωστόσο, συμπολίτευση και αντιπολίτευση μπορούν να συζητήσουν εποικοδομητικά τις νέες προκλήσεις οι οποίες προκύπτουν. Αυτές δεν εξαντλούνται στο ποσοστό συμμετοχής, ούτε στα ζητήματα προσωπικών δεδομένων κατά τη μετάδοση μαθημάτων σε όσους μαθητές παραμείνουν σπίτι.
Προκύπτουν εξαιρετικά σημαντικά ζητήματα τα οποία χρήζουν παιδαγωγικής αξιολόγησης, καθώς και άλλα τα οποία χρήζουν κανονιστικών ρυθμίσεων σχετικά με την κατοχύρωση ενός πλαισίου δεοντολογίας.
Η εξ αποστάσεως διδασκαλία δεν είναι πανάκεια, γιατί εγείρει πολλά ζητήματα παιδαγωγικής και κοινωνικής φύσεως.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της UNESCO, οι συνέπειες της πανδημίας στην εκπαίδευση θα είναι δυσμενέστερες ιδιαίτερα για τους πλέον ευάλωτες ομάδες της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Προκύπτουν οι παρακάτω ενδεικτικοί κίνδυνοι, όπως η διακοπή μάθησης, γιατί το σχολείο προσφέρει αναντικατάστατες ευκαιρίες ανάπτυξης, ιδιαίτερα σε μαθητές οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε τέτοιες ευκαιρίες πέραν του σχολείου. Οι εκπαιδευτικοί κλήθηκαν σε ελάχιστο χρόνο να ανταποκριθούν σε ένα νέο ρόλο, δίχως να έχουν τις απαραίτητες δεξιότητες. Αλλά και οι γονείς είναι απροετοίμαστοι για την επίβλεψη των μαθητών στην κατ’ οίκον παρακολούθηση μαθημάτων (home schooling), ιδιαίτερα όσοι γονείς έχουν περιορισμένες γνώσεις ή τεχνολογικό εξοπλισμό. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα μεγάλο απόθεμα ψηφιακού περιεχομένου, το οποίο ήταν μάλλον φτωχό (εκπαιδευτικές σημειώσεις, ψηφιακά συγγράμματα, οπτικο-ακουστικό υλικό κλπ). Η κατάργηση των εξετάσεων και των τεστ αξιολόγησης στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στερεί από εκπαιδευτικούς και παιδιά ένα σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο για τα μαθησιακά αποτελέσματα, ενώ δεν προάγει την άμιλλα των μαθητών. Για τους παραπάνω λόγους, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής πρέπει να αξιολογήσει τις παιδαγωγικές συνέπειες και προκλήσεις κατά τη μετάβαση σε μορφές τηλε-εκπαίδευσης.
Εξάλλου, κάποιοι μαθητές αντιμετωπίζουν ειδικά προβλήματα. Παρατηρούμε την αύξηση των ποσοστών ενδοοικογενειακής βίας, φαινόμενα κοινωνικής απομόνωσης, καθώς τα σχολεία προάγουν και την κοινωνική συναναστροφή. Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού ενδεχομένως θα μπορούσε να διαφωτίσει νέα φαινόμενα στην κατάσταση του μαθητικού πληθυσμού.
Μία άλλη όψη του προβλήματος είναι ότι το αρμόδιο υπουργείο δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλία για την ανάπτυξη ενός κανονιστικού πλαισίου, όπως ισχύει και για τη συμβατική εκπαίδευση. Οι νέες τεχνολογίες διευκολύνουν, αλλά εγκυμονούν πολλούς κινδύνους χωρίς τη δέσμευση όλων των χρηστών σε ένα πλαίσιο δεοντολογίας. Για παράδειγμα, τα πανεπιστήμια εφαρμόζουν ισχυρούς ψηφιακούς ελέγχους για τη λογοκλοπή σε εργασίες. Πώς πρέπει να γίνει η ταυτοποίηση ενός μαθητή κατά τη συμμετοχή του; Τι συμβαίνει όταν ένας φοιτητής ανεβάσει ένα περιπαικτικό σχόλιο για τον καθηγητή μαγνητοσκοπώντας το μάθημα και ανεβάζοντας ένα σχετικό story στα social media; Ή όταν οι μαθητές κάνουν chat μεταξύ τους αξιοποιώντας τα εργαλεία της πλατφόρμας;
Είναι δε παράδοξο ότι η ίδια κυβέρνηση νομοθετεί τον Κώδικα Ψηφιακής Διακυβέρνησης (υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης) αντιλαμβανόμενη ότι πέραν της ΠΝΠ πρέπει να υπάρξει μία αναλυτική κωδικοποίηση των διαδικασιών και των κανόνων. Διαφορετικά ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους και της κοινωνίας θα είναι μία άναρχη διαδικασία και θα υπονομευθούν τα προσδοκώμενα ευεργετικά αποτελέσματα. Υφίσταται ένα κανονιστικό πλαίσιο στην ΕΕ, όπως ο Κώδικας Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών, και ενσωματώνεται στην εθνική νομοθεσία, προκειμένου να προστατευθούν όλοι οι χρήστες από κακόβουλη χρήση. Γιατί είναι σημαντικό να υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ ψηφιακού κράτους και πολιτών. Αν αυτό ισχύει για το κεντρικό κράτος, γιατί δεν πρέπει να διαμορφωθεί ένα κανονιστικό πλαίσιο για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση για τη διασφάλιση της ποιότητας και την αμοιβαία εμπιστοσύνη διδασκόντων-διδασκομένων;
*Ο Μάνος Παπάζογλου είναι Επίκουρος Καθηγητής Πολιτικών Συστημάτων, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου