Αρχικώς ήταν η αυθεντία της έδρας, η υπερεξουσία του καθηγητή-δυνάστη, που στα χρόνια της μεταπολίτευσης παρομοιαζόταν με εκείνη του πλοιάρχου στην εποχή των θαλασσοπόρων και ήταν συνώνυμη της αντίδρασης και άρα εξωβελιστέα από το δημοκρατικό περιβάλλον των πανεπιστημίων. Σ’ αυτήν τη βάση και και με γνώμονα τον εκδημοκρατισμό των πανεπιστημίων στήθηκαν οι νομοθετικές ρυθμίσεις του 1982, οι οποίες έμελλε να ξεθεμελιώσουν τις διοικητικές δομές των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και να οδηγήσουν την ανώτατη παιδεία σε αντιεπιστημονικό χάος, που μόνο την εκπαίδευση, την έρευνα και την πρόοδο δεν μπορεί να υπηρετήσει.
Τον Ιούλιο του 1982, με υπουργό Παιδείας τον κ. Λ. Βερυβάκη και με το σύνθημα της «αλλαγής» να κυριαρχεί, ψηφίσθηκε σε ένα από τα θερινά τμήματα της Βουλής ο νόμος 1268, ο οποίος καταργούσε την έδρα και δημιουργούσε τους τομείς, ως αποτέλεσμα συνένωσης πολλών εδρών. Δύο, τρεις ή και περισσότερες έδρες, δηλαδή οι προηγούμενες ανεξάρτητες μικρές λειτουργικές μονάδες των πανεπιστημιακών σχολών, συνενώθηκαν σε έναν τομέα, αποτέλεσαν δηλαδή μια γιγαντιαία, υδροκεφαλική μονάδα. Πολλοί τομείς ακολούθως συνενούμενοι μεταξύ τους αποτέλεσαν το τμήμα, τη νέα βασική λειτουργική μονάδα, η οποία ουσιαστικά υπεκατέστησε τις σχολές των πανεπιστημίων. Οπως παρατηρεί ο τέως πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σ. Μουλόπουλος «ο φόβος αναπαραγωγής της έδρας υπό άλλο όνομα οδήγησε σε μια τερατώδη δομή, παρόμοια της οποίας δεν υπάρχει σε κανένα πανεπιστήμιο στον κόσμο». Και σημειώνει ότι «σε μια εποχή που η επιστήμη εξελίσσεται και ανεξαρτητοποιούνται συνεχώς κλάδοι, ο νόμος εκείνος του 1982 συνέπτυσσε τους υπάρχοντες σε σχηματισμούς μη λειτουργικούς, εμποδίζοντας την εξέλιξη και την έρευνα». Συνδυαζόμενα δε τα παραπάνω με τη μεταφορά της Διοίκησης στις γενικές συνελεύσεις των τομέων, στις οποίες μετέχουν άπαντες -καθηγητές, βοηθοί, διοικητικό προσωπικό, παρασκευαστές και φοιτητές- ή στους εκπροσώπους αυτών, κάθε έννοια διοίκησης κατέρρευσε, καθώς άπαντες έχουν λόγο και δικαίωμα συμμετοχής σ’ αυτήν. Από εκεί και πέρα η εξέλιξη του διδακτικού προσωπικού μετεβλήθη σε προσωπική υπόθεση. Οι προκηρύξεις θέσεων διδακτικού προσωπικού γίνονται κατόπιν αιτήσεως των ενδιαφερομένων και όχι κατόπιν πρότασης κάποιου επιβλέποντος ή έστω συλλογικού οργάνου. O ενδιαφερόμενος π.χ. αναπληρωτής καθηγητής κρίνει ο ίδιος τον εαυτό του και αποφασίζει πότε θα ζητήσει την προαγωγή του. Και προφανώς το επιχειρεί όταν τον βολεύει. Μπορεί να το πράξει ακόμη και σε περίοδο που μετέχει στα όργανα διοίκησης του τμήματος ή του πανεπιστημίου, σε χρόνο που ασκεί επιρροή ή διαθέτει φίλους και γνωστούς σε κρίσιμες θέσεις.
Μια άναρχη κατάσταση κυριάρχησε, ένα είδος δημοσιοϋπαλληλίας κατέλαβε σύμπασα την κλίμακα των διδασκόντων στα πανεπιστήμια. H έρευνα καταποντίσθηκε και άπαντες πια επιδίδονται σε δημόσιες σχέσεις, καθώς γνωρίζουν ότι θα βρουν την κατάλληλη στιγμή να προαχθούν. Απαντες πια θα εξελιχθούν, οι εκτός δεν πρόκειται να έλθουν, το παράδειγμα του αστροφυσικού Νανόπουλου είναι χαρκατηριστικό και τέλος πάντων γιατί να ερευνήσουν, αφού όλα είναι θέμα σχέσεων. Οπως γράφει ο κ. Μουλόπουλος στο βιβλίο του «Το χρονικό μιας Επαναστάσεως», που κυκλοφόρησε το 2000 από τις επιστημονικές εκδόσεις Παρισιανού, «μετά τον νέο νόμο, το ατομικό κίνητρο έλειψε διά το σύνολο των πανεπιστημιακών. H ευκολία των κατόπιν αιτήσεως εξελίξεων, δηλαδή προαγωγών από τη μία βαθμίδα στην επομένη, η κατάργησις της κατευθυνομένης και επιβαλλομένης εκ των άνωθεν ερευνητικής εργασίας, η κατάργησις της διατριβής επί Υφηγεσία, η μη εφαρμογή σε πολλά τμήματα της δημοσιευομένης μονογραφίας, οι απασχολήσεις σε πολλά και διάφορα εντός και εκτός του πανεπιστημίου αποτέλεσαν παράγοντες μη ενθαρρύνοντας την έρευνα… O σημερινός νέος λέκτωρ, φιλοδοξών να εξελιχθεί, φροντίζει κατά την αρχή της ήσσονος προσπαθείας, να διέλθη τις βαθμίδες με όσο το δυνατόν ολιγότερο κόπο». Είκοσι χρόνια μετά την ψήφιση εκείνου του νόμου τα πανεπιστήμια μοιάζουν κενά, παρότι έχουν γεμίσει καθηγητές και φοιτητές. H δομή τους είναι άναρχη, η διοίκησή τους έχει καταρρεύσει, οι πρυτάνεις στην πλειονότητά τους κάνουν δημόσιες σχέσεις, οι φοιτητές δεν γνωρίζουν τους καθηγητές τους, καθώς οι περισσότεροι δεν έχουν φυσική παρουσία στο πανεπιστήμιο, οι σχολές παραπαίουν, το κράτος δαπανά μόλις το 33% μέσου κοινοτικού όρου και με εξαίρεση τα ιδρύματα που μπορούν να βρουν πόρους από ερευνητικά προγράμματα, τα υπόλοιπα βρίσκονται στα όρια της οικονομικής ασφυξίας. H έρευνα είναι περιορισμένη, η άλλοτε κραταιά Ιατρική Σχολή Αθηνών κυριαρχείται από μια απίστευτη συντεχνία, τα ερευνητικά προγράμματά της είναι παραδομένα στις φαρμακευτικές εταιρείες και στους προμηθευτές ιατρικού εξοπλισμού και μόνο το Μετσόβιο Πολυτεχνείο και ορισμένα νέα περιφερειακά πανεπιστήμια, που βρήκαν ένα επίπεδο ισορροπίας σ’ αυτό το άναρχο περιβάλλον, έχουν καταφέρει να κρατήσουν ένα επίπεδο και να βελτιώσουν τη θέση τους.
Οπως σημειώνει στην «K» ο πρύτανης του Πολυτεχνείου κ. Θεμ. Ξανθόπουλος, το πανεπιστήμιο πρέπει να βρει νέες διοικητικές δομές, που θα στηρίζουν το εκπαιδευτικό έργο, θα ευνοούν την έρευνα και θα προσφέρουν πραγματική εκπαίδευση στους νέους. Το βέβαιο είναι ότι το πανεπιστήμιο βρίσκεται σε κρίση. Το ανώτατο σχολείο, αυτό που αποτελεί έπαθλο για χιλιάδες μαθητές που ξημεροβραδιάζουν πάνω από τα βιβλία στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου, τελεί υπό διάλυση, είναι οργανισμός που δεν ανταποκρίνεται στην υπερπροσπάθεια των παιδιών, είναι ένα πεδίο χωρίς όραμα, ένας τόπος όπου η γνώση χάνεται και δεν κερδίζεται, μια περιοχή που δεν προάγει τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε. Και αυτό δεν μπορεί να συνεχισθεί άλλο. Το πανεπιστήμιο πρέπει να αλλάξει. Μόνο που αυτήν τη φορά δεν γίνεται να επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος…
Ο τρόπος αυτός εκλογής προσιδιάζει στο σύστημα που εφαρμόζεται στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Θα αποτελέσει δε ένα πρώτο βήμα στην ανασύνταξη των ελληνικών Ιδρυμάτων. Ανασύνταξη που κρίνεται απαραίτητη, αφού είκοσι χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου 1268/82, τα πανεπιστήμια βρίσκονται σε τέλμα. Κακοδιοίκηση, ωχαδελφισμός, αναξιοκρατία, «καπετανάτα» καθηγητών, οι οποίοι χρησιμοποιούν τη θέση τους για να διαχειριστούν τεράστια κονδύλια έρευνας είναι ορισμένα από τα σημεία των… καιρών, που συνθέτουν την όζουσα κατάσταση στα ελληνικά AEI.
