Μια ωραία πρωία έρχεται στο σπίτι σας ένας λογαριασμός κινητού. Κι άλλος ένας λογαριασμός κινητού. Και λίγες ημέρες μετά, ακόμα ένας λογαριασμός κινητού. Κοινό τους σημείο; Είναι όλοι υπερχρεωμένοι και κυρίως δεν σας ανήκουν, αφού… δεν έχετε κινητό. Συλλυπητήρια. Καλωσορίσατε στη -διογκούμενη- κοινότητα των θυμάτων τηλεπικοινωνιακής απάτης? μια υπόθεση που κοστίζει ετησίως περί τα 235 εκατομμύρια ευρώ στις εταιρείες σταθερής και κινητής τηλεφωνίας της χώρας μας. Δυστυχώς… καλά ξεμπερδέματα.
Κάποτε οι περισσότεροι συνέδεαν έναν «φουσκωμένο» λογαριασμό τηλεφώνου με την «ύποπτη» παρουσία κάποιου (συνήθως… αθώου τεχνικού) στα γνωστά «κουτιά» του OTE. H αλήθεια είναι όμως ότι σήμερα οι τρόποι εξαπάτησης καταναλωτών και εταιρειών είναι σαφώς πιο περίπλοκοι και… δυσδιάκριτοι και τα αποτελέσματά τους ιδιαίτερα επαχθή. Μάλιστα, όταν ανακαλυφθεί διά του αποτελέσματος η απάτη είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποδειχθεί, με αποτέλεσμα συχνά να επιβαρύνεται το θύμα. Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, η Πολιτεία προώθησε προ διετίας την ίδρυση του Ελληνικού Φορέα Πρόληψης Τηλεπικοινωνιακής Απάτης (ΕΦΤΑ), στον οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι όλων των εταιρειών σταθερής και κινητής τηλεφωνίας. Στόχος του, η πρόληψη και αντιμετώπιση ανάλογων περιπτώσεων.
Οι απάτες
Ο συνηθέστερος τρόπος εξαπάτησης ονομάζεται «συνδρομητική απάτη», «όταν κάποιος δημιουργεί σύνδεση σταθερής ή κινητής τηλεφωνίας με πλαστά στοιχεία, τον υπερχρεώνει και στη συνέχεια τον εγκαταλείπει», εξηγεί στην «K» ο απερχόμενος πρόεδρος του ΕΦΤΑ κ. Μιχάλης Μαβής και διηγείται το ακόλουθο περιστατικό: «Μια 22χρονη φοιτήτρια από την Πελοπόννησο βρέθηκε ξαφνικά να είναι κάτοχος έξι κινητών -δύο σε κάθε εταιρεία- τα οποία είχαν χρεωθεί 70-75.000 ευρώ. H κοπέλα οδηγήθηκε στο δικαστήριο, όπου τελικά απαλλάχθηκε, καθώς αποδείχθηκε ότι τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πλαστά. Είχε πάρει κάποιο δάνειο για αγορά ηλεκτρικών ειδών και από εκεί κάποιοι επιτήδιοι απέσπασαν φωτοτυπία της ταυτότητάς της. Στη συνέχεια, βρήκαν τον τόπο κατοικίας της και πήραν ένα λογαριασμό της ΔΕΗ, ενώ έφτιαξαν και μια πλαστή φορολογική δήλωση (η ίδια δεν είχε ΑΦΜ). Χρησιμοποιώντας αυτά τα έγγραφα άνοιξαν έξι συνδέσεις κινητών στο όνομά της και τους υπερχρέωσαν. H φοιτήτρια δεν πλήρωσε τελικά τους λογαριασμούς, αλλά όπως καταλαβαίνετε υπέστη μια απίστευτη ψυχική ταλαιπωρία».
Μια άλλη περίπτωση απάτης αφορά την κακόβουλη χρήση της εκτροπής. «Μια γκουβερνάντα εκτρέπει στην Ουκρανία το τηλέφωνο της κυρίας της. Κατόπιν επιστρέφει σπίτι και καλεί το τηλέφωνο της κυρίας της, μιλώντας με τους συγγενείς στην Ουκρανία? αυτή πλήρωνε αστική χρέωση και τη διεθνή η κυρία της. Το απόγευμα που επέστρεφε στο σπίτι, απενεργοποιούσε την εκτροπή και η κυρία της δεν έπαιρνε είδηση, μέχρι φυσικά να της έρθει ο λογαριασμός». Ανάλογες περιπτώσεις έχουν δει συχνά το φως της δημοσιότητας, με αλλοδαπούς να εκτρέπουν τηλέφωνα περιπτέρων ή μπαρ σε σταθερά… στο Πακιστάν, εν αγνοία των ιδιοκτητών τους.
«Ροζ παγίδες»
Μια άλλη απάτη με θύμα ιδιώτες, που επίσης έχει δημοσιοποιηθεί, αφορά τις «ροζ παγίδες» του Ιντερνετ. Κάποιος επισκέπτεται ένα site πορνογραφικού περιεχομένου και καλείται να «κατεβάσει» (download) δωρεάν ένα πρόγραμμα, προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση σε πορνογραφικό υλικό. Μόνο που το πρόγραμμα αυτό δεν είναι και τόσο αθώο: «διατάσσει» το μόντεμ να κάνει διεθνή κλήση (δηλαδή να χρεωθεί ο λογαριασμός με 2 ευρώ ανά λεπτό, αντί για 0,1 ευρώ ανά λεπτό, που είναι η κανονική χρέωση στο Ιντερνετ). Μερικές φορές το πρόγραμμα είναι τόσο «έξυπνο» που σιγεί το μόντεμ, ώστε να μη γίνεται αντιληπτή η επανάκληση, ή καλεί όταν ο υπολογιστής είναι κλειστός. «Οι κλήσεις αυτές γίνονται σε μικρές χώρες του Ειρηνικού όπως η Παπούα, Νέα Γουινέα ή το Βανουάτου, που έχουν νοικιάσει το αριθμοδοτικό τους φάσμα σε μεγάλες εταιρείες. Είναι σαν η Ελλάδα να νοίκιαζε όλους τους τηλεφωνικούς αριθμούς της Θεσσαλονίκης (0310…)», εξηγεί ο κ. Μαβής. «O OTE αναλύει προληπτικά τις κλήσεις και όταν αντιληφθεί τέτοιες αδικαιολόγητες χρεώσεις προλαβαίνει και ειδοποιεί τα θύματα».
Γνωρίζετε καλά τους γείτονές σας; Πόσο τους εμπιστεύεστε; «O κατανεμητής του OTE στην πολυκατοικία πρέπει να φυλάσσεται καλά. Ειδάλλως κάποιος μπορεί να επισυνδέσει τα καλώδια και να ακούει τα τηλεφωνήματά σας ή να κάνει κλήσεις», λέει ο κ. Μαβής. Αντιθέτως, τα «κουτιά» του OTE στους δρόμους είναι πλέον ασφαλή. «Στο παρελθόν (ιδιαίτερα κατά τη δικτατορία) είχαν πρόβλημα υποκλοπών, όμως σήμερα είναι πολύ ασφαλή, λόγω των γραμμών ISDN. Επίσης πολλοί θεωρούν ότι είναι επικίνδυνο να έχεις ασύρματο τηλέφωνο. Αυτό δεν ισχύει για τα νέας τεχνολογίας DECT ασύρματα τηλέφωνα. Μόνο όσοι έχουν τα παλαιό αναλογικό ασύρματο τηλέφωνο μπορούν να κινδυνεύσουν, επειδή είναι εύκολο να παρέμβει κάποιος στην ίδια συχνότητα και να ακούει ή να κάνει κλήσεις».
Οδηγίες προς απατηθέντες
Εάν διαπιστώσετε υπερχρέωση του λογαριασμού σας, θα πρέπει να απευθυνθείτε στην τηλεφωνική σας εταιρεία για να ανακαλύψετε τι έχει συμβεί. H μόνη περίπτωση να αποφύγετε την καταβολή χρεών είναι να αποδειχθεί τελικά ότι πέσατε θύμα απάτης. Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθεί προς αυτή την κατεύθυνση ο ΟΤΕ;
Μετά την κατάθεση αιτήματος παραπόνου από τον καταναλωτή, ο OTE ερευνά τη γραμμή του (από το κέντρο μέχρι την είσοδο στην πολυκατοικία) για περίπτωση παραβίασής της. Να σημειωθεί ότι από την είσοδο των καλωδίων στην πολυκατοικία, την ευθύνη φέρει ο διαχειριστής.
Στη συνέχεια γίνονται δοκιμαστικές κλήσεις προς το τηλέφωνο του συνδρομητή για να δοκιμαστεί ο μηχανισμός χρέωσης.
Παράλληλα, οι αρμόδιες υπηρεσίες μελετούν, μετά από αίτηση του συνδρομητή, τον αναλυτικό του λογαριασμό. Από το προφίλ των κλήσεων (ημερομηνίες και ώρες κλήσεων, κλήσεις προς κινητά ή εξωτερικό κλπ) βγαίνουν χρήσιμα συμπεράσματα για πιθανή παράνομη επισύνδεση ή πραγματοποίηση καταχρηστικών κλήσεων από άτομα που έχουν πρόσβαση στο σπίτι του συνδρομητή (π.χ. οικιακή βοηθός, συγγενικά πρόσωπα). O συνδρομητής θα ενημερωθεί εγγράφως για το αποτέλεσμα της έρευνας.
Να σημειωθεί ότι ο OTE λειτουργεί πιλοτικά την υποδιεύθυνση Ασφάλειας Συστημάτων και Πρόληψης Διακινδύνευσης, η οποία ενημερώνει συνδρομητές για ασυνήθιστα υψηλή χρέωση των λογαριασμών τους, κυρίως προς 090 ή χώρες γνωστές για «ροζ παγίδες». Περίπου 10.000 συνδρομητές ειδοποιήθηκαν έγκαιρα μέσα στο 2001.
Τα ταξίδια ήταν… τηλεφωνικά
Δεν είναι όμως μόνο οι πολίτες που μπορούν να πέσουν θύματα επιτήδειων. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Δημόκριτος, μεγάλες εταιρείες και φορείς έχουν χρεωθεί από δεκάδες χιλιάδες έως εκατομμύρια ευρώ από απατεώνες που παραβίασαν τα τηλεφωνικά τους κέντρα. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους: τα σύγχρονα τηλεφωνικά κέντρα διαθέτουν internet port, ώστε να διευκολύνεται η λειτουργία του κέντρου από απόσταση. Αυτά τα port συνήθως δεν έχουν κωδικό ασφαλείας και έτσι μπορεί κάποιος να κάνει εκτροπή και να τα χρεώνει ή να κάνει υποκλοπή. Επίσης, κάποιος μπορεί να «σπάσει» τους κωδικούς ασφαλείας και μέσω του τηλεφωνητή να «πάρει γραμμή». Αν όλα αυτά σας ακούγονται περίπλοκα, είναι βέβαιο ότι θα σας εντυπωσιάσει περισσότερο το αποτέλεσμα: «Μεγάλη αεροπορική εταιρεία χρεώθηκε περίπου 4,5 εκατ. ευρώ όταν το τηλεφωνικό της κέντρο έπεσε θύμα απάτης από Πακιστανούς που έσπασαν τους κωδικούς και έκαναν τηλέφωνα στην πατρίδα τους».
Ομως θύμα απάτης πέφτουν και οι ίδιες οι εταιρείες τηλεφωνίας. «Μια σπείρα Σύριων χρέωσε ενάμισι εκατομμύριο ευρώ τον OTE, ανοίγοντας ένα «τηλεφωνικό κατάστημα» με 19 γραμμές ΙSDστην Κρήτη. Μόλις ήρθε ο πρώτος λογαριασμός… εξαφανίστηκαν. Μια ανάλογη περίπτωση έγινε αντιληπτή στην Αθήνα και οι δράστες συνελήφθησαν», λέει ο κ. Μαβής. Μια νέα, διαδεδομένη απάτη, αφορά την περιαγωγή (roaming) και ξεπερνά… κάθε φαντασία: «Κάποιος ανοίγει λογαριασμούς κινητής τηλεφωνίας σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Ακολούθως έρχεται στην Ελλάδα και για δύο-τρεις ημέρες χρεώνει τα κινητά όσο το δυνατόν περισσότερο. Το διάστημα αυτό δεν μπορεί να τον ελέγξει η εταιρεία γιατί τόσο καθυστερεί η παράδοση των «αναφορών υψηλής χρήσης» (high usage reports). Τα τηλέφωνα αυτά ενοικιάζονται στη χώρα μας με τη μέθοδο του… τηλεφωνήματος πίτσας! Μέσω αγγελιών, δηλαδή, κάποιος επικοινωνεί με τον κάτοχο του κινητού, το οποίο του παραδίδεται στο σπίτι του, για μία-δύο ώρες. Το ΣΔΟΕ ανακάλυψε πρόσφατα πενήντα κάρτες SIM σε ένα κατάστημα στην Ομόνοια. Προέρχονταν από την Ολλανδία και επρόκειτο να χρεωθούν με τουλάχιστον 800.000 ευρώ».
Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως έχουν εκδηλωθεί περισσότεροι από διακόσιοι διαφορετικοί τρόποι τηλεπικοινωνιακής απάτης, πολλοί από τους οποίους ευτυχώς δεν έχουν εμφανιστεί -μέχρι στιγμής- στην Ελλάδα. «Οι περισσότεροι διαδίδονται μέσω του Ιντερνετ, μέσα από διαδικτυακούς τόπους συζήτησης (chat rooms). «Αριστοτέχνες» στις απάτες αυτές θεωρούνται οι Πακιστανοί, που έχουν πολύ καλή σχέση με τις νέες τεχνολογίες», αναφέρει ο κ. Μαβής. «Εμείς προσπαθούμε να είμαστε συνεχώς ενήμεροι για όλους τους τρόπους παραβίασης των συστημάτων και τους νέους ιούς, καθώς τα πράγματα εξελίσσονται με ταχείς ρυθμούς».
Ενός κακού, μύρια έπονται
Τι γίνεται, λοιπόν, εάν κάποιος πολίτης αντιληφθεί ότι έπεσε θύμα απάτης; «Εάν πρόκειται για σταθερό τηλέφωνο, τότε πρέπει να απευθυνθεί στον OTE και να καταθέσει αίτημα παραπόνου, για να γίνει έλεγχος της γραμμής», εξηγεί ο κ. Μαβής. «Εφόσον βρεθούν ίχνη παραβίασης, ο συνδρομητής θα ειδοποιηθεί και θα αποχρεωθεί. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί και από το προφίλ των κλήσεων (εάν π.χ. χρεώθηκε ενώ έλειπε σε διακοπές). Για τα τηλεφωνικά κέντρα εταιρειών τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Ωστόσο, το θύμα θα πρέπει να απευθυνθεί στον ΕΦΤΑ (τηλ. 010.6117937) για να γίνουν όλοι οι δυνατοί έλεγχοι. Εάν όμως, για παράδειγμα, κάποιος έχασε το κινητό του και δεν το δήλωσε αμέσως ή το παιδί του τηλεφώνησε από το σπίτι του σε 090, τότε ευθύνεται ο ίδιος».
Απλά μέτρα προστασίας
Μερικές απλές κινήσεις μπορούν να γλιτώσουν από απίστευτα έξοδα και ψυχική οδύνη! O Ελληνικός Φορέας Πρόληψης Τηλεπικοινωνιακής Απάτης δίνει μερικές απλές συμβουλές για την προστασία σας από τηλεπικοινωνιακή απάτη:
Εάν στον χώρο όπου βρίσκεται η τηλεφωνική συσκευή έχουν πρόσβαση άτομα που μπορεί να κάνουν συνδιαλέξεις υψηλής χρέωσης (π.χ. παιδιά, οικιακή βοηθός), ενεργοποιήστε το κατάλληλο είδος φραγής (πληροφορίες στο 134). Καλό είναι να κάνετε φραγή όταν πρόκειται να απουσιάσετε για μεγάλο διάστημα.
Προσοχή στην εκτροπή! Αν σηκώσετε το ακουστικό και ακούσετε διαφορετικό ηχητικό σήμα από το συνηθισμένο, τότε μπορεί να έχουν κάνει εκτροπή στο τηλέφωνό σας. Για να επιβεβαιώσετε, δοκιμάστε να καλέσετε κάποιο άλλο τηλέφωνο, π.χ. το κινητό σας. Αν κάποιος κάνει κακόβουλα εκτροπή στη συσκευή σας, τότε μπορεί να τηλεφωνήσει στο εξωτερικό ή αλλού χρεώνοντας εσάς.
Εάν έχετε ιδιωτικό τηλεφωνικό κέντρο, προσοχή στους χάκερς! Επικοινωνήστε με την εταιρεία που προμηθευτήκατε το τηλεφωνικό κέντρο και απενεργοποιήστε την υπηρεσία DISA (ή το φωνητικό ταχυδρομείο) αν δεν σκοπεύετε να τα χρησιμοποιήσετε. Ζητήστε την καταγραφή των αριθμών που πραγματοποιούν εισερχόμενες και εξερχόμενες κλήσεις προς το τηλεφωνικό κέντρο, ώστε να διαπιστώσετε εάν υπάρχουν καταχρηστικές συνδιαλέξεις. Ιδιαίτερη προσοχή στις κλήσεις τη νύκτα, το Σαββατοκύριακο και προς το εξωτερικό.
Κλειδώνετε καλά τους κεντρικούς κατανεμητές του OTE στην πολυκατοικία σας. Να διαβάζετε τον αναλυτικό λογαριασμό, ώστε να έχετε άμεσο έλεγχο για τα ποσά που χρεώνεστε. Αν αντιληφθείτε κάτι περίεργο (π.χ. τριξίματα στο τηλέφωνο ενώ μιλάτε ή περίεργες διακοπές της γραμμής) επικοινωνήστε αμέσως με τον ΟΤΕ.
Αντικαταστήστε το παλαιάς τεχνολογίας αναλογικό ασύρματο τηλέφωνο με νέο ασύρματο, τύπου DΕCΤ.
Προσέξτε το κινητό σας. Μην το δανείζετε, μην το εγκαταλείπετε, διατηρήστε το… υπό στενή παρακολούθηση.
Να ελέγχετε την αρτιότητα των καρτών ανανέωσης χρόνου ομιλίας όταν τις αγοράζετε. Μην τις αγοράζετε από πλανόδιους.
Προσέξτε τη διαρροή εγγράφων (ταυτότητα, λογαριασμοί κ.λπ.) που μπορεί να χρησιμοποιηθούν εν αγνοία σας για σύνδεση κινητής τηλεφωνίας.
Μην «κατεβάζετε» λογισμικό από άγνωστες πηγές στο Ιντερνετ, ιδιαίτερα από πορνογραφικά sites. Χρησιμοποιείτε προγράμματα προστασίας του υπολογιστή σας και αποσυνδέστε το μόντεμ από το τηλέφωνο μετά τη χρήση του.