Πρέπει να πληρώνουμε διόδια στην Αττική Οδό και πόσο πρέπει να κοστίζουν; Θα έπρεπε το αντίτιμο του διοδίου να διαφοροποιείται ανάλογα με τη διανυσθείσα απόσταση, ή όχι; Ερωτήματα που τον τελευταίο μήνα απασχόλησαν δημάρχους των όμορων της Αττικής Οδού περιοχών, βουλευτές και ευρωβουλευτές, δημοσιογράφους, το ίδιο το ΥΠΕΧΩΔΕ, αλλά κυρίως πολίτες. Για την ακρίβεια, χρήστες-πελάτες του αυτοκινητοδρόμου, οι οποίοι από τα τέλη του Ιανουαρίου, οπότε δόθηκε στην κυκλοφορία το νέο τμήμα της Αττικής Οδού Γέρακας-Μεταμόρφωση, εκλήθησαν αίφνης να πληρώνουν ακριβότερο διόδιο (κατά 60 λεπτά, δηλαδή συνολικά 1,80 ευρώ) και το κυριότερο: ανεξαρτήτως της απόστασης που διανύουν.
Αλλωστε, μόνο στην Πορτογαλία και στη χώρα μας, από ολόκληρη την Ευρώπη, πληρώνονται διόδια σε αυτόν τον τύπο περιμετρικής οδού. Στις βόρειες χώρες δεν υπάρχουν διόδια πουθενά, ενώ στις νότιες -Γαλλία, Ιταλία- υπάρχουν μόνο σε άλλου τύπου αυτοκινητοδρόμους.
Εντονες αντιδράσεις
Οι αντιδράσεις πολλές, από όλες τις πλευρές και για πολλούς και διαφορετικούς λόγους – κοινωνικούς, πολιτικούς, οικονομικούς. Απαράδεκτη, όμως, και από συγκοινωνιακή άποψη χαρακτηρίζει σήμερα στην «K» την πρακτική του ενιαίου διοδίου στην Αττική Οδό και ο πρόεδρος της Ενωσης των Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων κ. Γιώργος Γιαννής. «Φτιάχνουμε ένα δρόμο που θα διευκολύνει την κίνηση και τη ζωή των κατοίκων της πόλης και μετά τους «απαγορεύουμε» να τον χρησιμοποιούν. Το ενιαίο διόδιο είναι ενάντια στην κινητικότητα που θέλουμε να επιτύχουμε», λέει στην «K» ο κ. Γιαννής.
Μετά τις πρώτες αντιδράσεις πολιτών και MME για το ενιαίο του διοδίου, κύκλοι του υπουργείου και της κοινοπραξίας άφηναν να εννοηθεί ότι με αυτό τον τρόπο θέλουν να αποθαρρύνουν τις μικρές, τοπικές διαδρομές που θα επιβάρυναν τον άξονα, καθιστώντας έτσι το ενιαίο τιμολόγιο μέτρο διαχείρισης της κυκλοφορίας. «Αυτό είναι μια εύκολη δικαιολογία, που δεν στέκει», αντιτείνει ο κ. Γιαννής. «Αν το ζητούμενο ήταν αυτό, θα μπορούσε εύκολα να επιτευχθεί με την υψηλότερη τιμολόγηση στις ώρες αιχμής».
«Να το είχαν σκεφθεί νωρίτερα»
Το κακό είναι πως, ενώ η διαφοροποίηση του αντιτίμου ανάλογα με την ώρα είναι εφικτή σήμερα, η διαφοροποίηση ανάλογα με την απόσταση είναι πλέον πολύ δύσκολη. «Επρεπε να το είχαν σκεφθεί νωρίτερα», λέει ο κ. Γιαννής. Παρά τις υποσχέσεις της κοινοπραξίας και του ΥΠΕΧΩΔΕ μετά τις αντιδράσεις, πως θα εξετάσουν το σενάριο διαφοροποίησης του διοδίου, ο κ. Γιαννής υποστηρίζει ότι αυτό είναι πλέον τεχνικά και οικονομικά δύσκολο. «H διαφοροποίηση του αντιτίμου μπορεί να γίνει είτε με την κατασκευή φυλακίων διοδίων εξόδου και αντίστοιχων λωρίδων αναμονής είτε με ηλεκτρονικό σύστημα πομπών και δεκτών. Το πρώτο είναι σχεδόν αδύνατον πλέον, αφού ο χώρος είναι πολύ περιορισμένος – ήδη η κατασκευή των διοδίων εισόδου αντιμετώπισε τεράστιες δυσκολίες. Εξάλλου, αυτό θα σήμαινε αναμονή όχι μόνο κατά την είσοδο, αλλά και κατά την έξοδο. H εγκατάσταση πομπών, από την άλλη, απαιτεί χρόνο (τουλάχιστον τρία χρόνια) και χρήμα και αφορά μόνο τα οχήματα που θα έχουν προμηθευτεί πομπό».
Αυθαίρετη η τιμή
Η τιμολόγηση ανά χιλιόμετρο, σύμφωνα με τον κ. Γιαννή, έπρεπε να έχει μελετηθεί εξαρχής. Εξάλλου, δεδομένου ότι η σύμβαση του έργου προβλέπει μόνο το ανώτατο κόστος του διοδίου μετά την ολοκλήρωση του έργου (2,80 ευρώ), ο καθορισμός των ενδιάμεσων τιμών έπρεπε να γίνει με οικονομική μελέτη. Αντίθετα, όπως λέει, φαίνεται να καθορίζεται αυθαίρετα. Είναι γνωστό ότι αρχικά η κοινοπραξία το ήθελε στα 2 ευρώ, αλλά μετά την πίεση του ΥΠΕΧΩΔΕ, τα δύο μέρη συμβιβάστηκαν στο 1,80 ευρώ.
«Το διόδιο υποτίθεται ότι είναι απαραίτητο για την αποπληρωμή των ιδίων κεφαλαίων και των δανείων των κατασκευαστών. Εφόσον οι κατασκευαστές, όμως, έχουν αρχίσει να εισπράττουν χρήματα ήδη τρία χρόνια πριν από την ολοκλήρωση του έργου, θα έπρεπε να επαναπροσδιοριστεί ο χρόνος που θα δικαιούνται να τον εκμεταλλεύονται. Κανονικά, τα οικονομικά αποτελέσματα των διοδίων της Αττικής Οδού θα έπρεπε να δημοσιεύονται κάθε μήνα για λόγους διαφάνειας και γιατί έτσι ο πολίτης θα μπορούσε να ενημερωθεί για το τι μέρος του έργου έχει αποπληρωθεί».
Ελεγχος από το κράτος
Παρ’ όλα αυτά, ο κ. Γιαννής ξεκαθαρίζει εξαρχής πως η ύπαρξη διοδίου είναι απαραίτητη. «Πρέπει να πληρώνουμε διόδια, διότι χωρίς αυτά δεν θα είχαμε κατασκευάσει την Αττική Οδό. Σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης όπως το Βέλγιο, η Ολλανδία και η Γερμανία, οι κάτοικοι δεν γνωρίζουν καν τι σημαίνει διόδιο, γιατί δεν υπάρχουν πουθενά. Εκεί όμως οι δρόμοι κατασκευάζονται και συντηρούνται με έξοδα του κράτους. Στη Νότια Ευρώπη -Ιταλία, Γαλλία, Πορτογαλία- όπου, όπως κι εδώ, το κράτος ζητεί τη συμμετοχή των ιδιωτών, τα διόδια είναι απαραίτητα. Αλλωστε, η τιμολόγηση της χρήσης της οδικής υποδομής κερδίζει διεθνώς έδαφος τόσο για την καλύτερη διαχείριση της διακύμανσης της κυκλοφορίας όσο και για τη διασφάλιση υψηλού επιπέδου άνεσης και ασφάλειας.
»Εφόσον ο απαραίτητος προϋπολογισμός δεν είναι διαθέσιμος από το κράτος, είναι απαραίτητο να αναλάβουν οι χρήστες μέσω των διοδίων. Αλλωστε, αυτός είναι δικαιότερος τρόπος τιμολόγησης, αφού δεν επιβαρύνονται μέσω της φορολόγησης οι κάτοικοι της επαρχίας που δεν τη χρησιμοποιούν. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όμως, το κρίσιμο θέμα είναι ο έλεγχος και η επίβλεψη των διαχειριστών -των ιδιωτών, εν ολίγοις, που εκμεταλλεύονται τα έργα- από το κράτος, το οποίο έχει ευθύνη και χρέος να προστατεύσει τον πολίτη».
Μέχρι στιγμής τα διόδια δεν μοιάζουν να έχουν αποθαρρύνει τους οδηγούς-χρήστες μικρών τμημάτων του αυτοκινητόδρομου… Πράγμα που αναμένεται να συμβεί όταν η Αττική Οδός ολοκληρωθεί και τα διόδια ανέβουν στα 2,8 ευρώ.
Ενας δρόμος δεν φέρνει την άνοιξη…
Το πόσο αναγκαία είναι η Αττική Οδός -με ή χωρίς διόδια- καταδεικνύεται από τον αριθμό των οχημάτων που τη χρησιμοποιούν: 40.000 οχήματα την ημέρα πριν από την παράδοση του νέου τμήματος και 100.000 μετά. Με τη χρήση του αυτοκινητόδρομου, σήμερα ανακουφίζονται βεβαρημένες κυκλοφοριακά περιοχές, όπως το Μαρούσι, το Χαλάνδρι, το Νέο Ηράκλειο, αλλά ταυτόχρονα έχει αυξηθεί και η κυκλοφορία στους άξονες που οδηγούν στις εισόδους και εξόδους (Λεωφ. Πεντέλης, Λεωφ. Ηρακλείου κ.ά.), ενώ δεν έχουν επηρεαστεί οι κεντρικές περιοχές της Αθήνας.
Ενας δρόμος όμως δεν φέρνει την άνοιξη… Οπως λέει ο κ. Γιαννής, το σημαντικό τώρα είναι να αξιοποιήσουμε την Αττική Οδό ώστε να μην είναι προσωρινή η βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών. Για να γίνει αυτό θα πρέπει:
-Οι δήμοι, το ΥΠΕΧΩΔΕ και οι συναρμόδιοι φορείς να ασχοληθούν με την αναβάθμιση και σωστή διαχείριση του υπόλοιπου οδικού δικτύου και ιδιαίτερα στις περιοχές των εισόδων-εξόδων, οι οποίες αναμένεται να εξελιχθούν σταδιακά σε «σημεία στραγγαλισμού».
-Οι δήμοι να αξιοποιήσουν τη μοναδική ευκαιρία κυκλοφοριακής ανακούφισης της τοπικής κυκλοφορίας με επεμβάσεις βελτίωσης της ποιότητας ζωής, ώστε ο ελεύθερος χώρος που προέκυψε να μην επικαλυφθεί σταδιακά από νέα οδική κυκλοφορία.
– H λειτουργία της Αττικής Οδού να ενταχθεί σε έναν -σήμερα πανηγυρικά απόντα- συνολικό συγκοινωνιακό σχεδιασμό με προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς, διότι διαφορετικά θα χρησιμοποιείται σταδιακά από όλο και περισσότερους οδηγούς, με αποτέλεσμα μεσοπρόθεσμα (τρία με πέντε χρόνια) να αρχίσει να εμφανίζει σημάδια εκρηκτικής συμφόρησης κατά τις ώρες αιχμής.