Οι νεκρώσεις ελάτης στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας επί σειράν ετών έχουν ως αποτέλεσμα τη συνεχή υποβάθμιση του δάσους. Σε αρκετές περιοχές, σε νότιες και ανατολικές εκθέσεις, η ελάτη φύεται σε ρηχά και βραχώδη εδάφη. Οι νεκρώσεις δένδρων είναι εκτεταμένες σε αυτές τις θέσεις, ιδιαίτερα στα όρια εξάπλωσης της ελάτης. Ωστόσο, σε αρκετά σημεία που υπήρχε η ελάτη πριν από αρκετές δεκαετίες (σε μεγάλα υψόμετρα 800 – 1.000 μέτρων) έχει επεκταθεί η χαλέπιος πεύκη που είναι περισσότερο ξηρανθεκτική.
Τι μπορούμε να κάνουμε για την αντιμετώπιση του προβλήματος; Ενα μέτρο, που εφαρμόστηκε από τη δεκαετία του 1960, ήταν η απομάκρυνση των νεκρών δένδρων. Εγιναν αλλεπάλληλες προσπάθειες να απομακρυνθούν όλα τα νεκρά άτομα. Με αυτόν τον τρόπο επιδιώχθηκε να μειωθεί ο πληθυσμός των φλοιοφάγων εντόμων, τα οποία είναι αυτά που στην τελική φάση προκαλούν το θάνατο των δένδρων. Το πρόβλημα όμως δεν αντιμετωπίστηκε. Η προσπάθεια απομάκρυνσης των νεκρών δένδρων από την Πάρνηθα αυτήν τη στιγμή δεν είναι εφικτή. Αλλά και να είχαμε τα μέσα να το κάνουμε, εάν προσπαθούσαμε να κόψουμε και να μεταφέρουμε μέσα στο δάσος 250 χιλιάδες δένδρα που νεκρώθηκαν τα τελευταία χρόνια, ίσως να προξενούσαμε μεγαλύτερες βλάβες στη βλάστηση. Αλλωστε έχει αποδειχτεί στην πράξη ότι ο πληθυσμός των φλοιοφάγων εντόμων δεν ελέγχεται με αυτά τα μέτρα.
Ενα μεγάλο τμήμα του ελατοδάσους, ιδιαίτερα στις ανατολικές, νότιες, νοτιοανατολικές και νοτιοδυτικές εκθέσεις, βρίσκεται στα ξηροθερμικά όρια ανάπτυξης της ελάτης. Στις θέσεις αυτές η παρουσία της ελάτης μειώνεται συνεχώς. Εκεί μπορεί να υπάρξουν παρεμβάσεις με αναδασώσεις περισσότερο ξηροθερμικών ειδών όπως είναι η χαλέπιος πεύκη, ο οξύκεδρος και άλλα είδη φυτών. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η μαύρη πεύκη, που είναι ένα είδος πεύκου που αναπτύσσεται σε μεγάλα υψόμετρα. Τη δεκαετία του 1950 είχαν γίνει αναδασώσεις σε αρκετά σημεία της Πάρνηθας με μαύρη πεύκη. Στα σημεία που έχει φυτευτεί αυτό το είδος έχει σημειώσει καλή ανάπτυξη. Και το σημαντικότερο, κάτω από το δάσος της μαύρης πεύκης αναγεννάται η ελάτη. Δηλαδή έχουν φυτρώσει νεαρά δένδρα ελάτης, που αναπτύσσονται πολύ καλά.
(1) O κ. Π. Τσόπελας είναι ερευνητής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΘΙΑΓΕ.