Τρία εκατομμύρια βιβλία, 4.500 χειρόγραφοι κώδικες και περγαμηνές, παλίμψηστα, ιστορημένα ειλητάρια, χρυσόβουλα, χειρόγραφοι κώδικες της Βυζαντινής Μουσικής, αρχέτυπα, χάρτες: ένας τεράστιος όγκος – καθρέφτης της πνευματικής δημιουργίας αιώνων αναζητούσε επί μακρόν μια αξιοπρεπή στέγη.
Το ιστορικό νεοκλασικό κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, στην οδό Πανεπιστημίου, όχι μόνο δεν πληρούσε τις προδιαγραφές, για να φιλοξενεί τέτοιο όγκο πνευματικών θησαυρών αλλά εμφάνιζε εωστερικά μια αποκαρδιωτική εικόνα: συσσωρευμένα σε κούτες όλα τα βιβλία που εκδόθηκαν μετά το 1988 (σε ενοικιαζόμενα κτίρια, στην Αγία Παρασκευή και στη Χαλκηδόνα) καθιστούσαν ανέφικτη την πρόσβαση των ερευνητών σε αυτά, ενώ οι συνθήκες στα αναγνωστήρια ήταν σχεδόν «μεσαιωνικές», καθώς αυτά λειτουργούσαν χωρίς καθόλου εξαερισμό και χωρίς κατάλληλο φωτισμό. Ούτε λόγος για σύγχρονα μέσα, που χρησιμοποιούνται στην καταλογογράφηση των νέων αλλά και παλαιότερων βιβλίων. Επιπλέον, δεν υπήρχε ούτε η υποδομή ούτε και το κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, ώστε να ενταχθούν οι νέες ψηφιακές μορφές βιβλίων, τα CD Rom και τα multimedia
Τα παιδιά του Δημ. Πικιώνη
Το πρόβλημα του χώρου υφίστατο ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, οπότε και είχε επισημανθεί στη σχετική μελέτη για την οργάνωση της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που εκπόνησαν τότε τα παιδιά του αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη. «Οιαδήποτε προσπάθεια του προσωπικού της βιβλιοθήκης προς επίτευξιν των σκοπών αυτής και εξυπηρέτησιν των αναγνωστών και ερευνητών αποβαίνει άνευ αποτελέσματος λόγω των βασικών ελλείψεων του κτιρίου», έγραφε η μελέτη.
Προτάσεις
Εκτοτε διατυπώθηκαν ποικίλες προτάσεις για τη μεταστέγαση της Βιβλιοθήκης σε υπάρχοντα κτίρια. Μεταξύ αυτών ήταν και τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, αλλά και η υπόγεια επέκτασή της, λύση που έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, αλλά και σε μεγάλες βιβλιοθήκες του εξωτερικού. H πλέον πρόσφατη πρόταση χωροθέτησης ήταν στην Πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου, λύση που εγκαταλείφθηκε διότι έκρυβε κινδύνους αποξένωσης και περιθωριοποίησης, για να κερδίσει τελικώς έδαφος η λύση του Στρατοπέδου Πλέσσα.