Οταν ξεκινούσε η εκδίκαση της υπόθεσης για την τρομοκρατική οργάνωση «17 Νοέμβρη» τόσο ο πολιτικός και δικαστικός κόσμος όσο και οι παράγοντες της δίκης έκαναν λόγο για μια μακρά διαδικασία από την οποία θα προκύψουν πολλά στοιχεία που μεταξύ άλλων θα φωτίσουν τις «σκοτεινές» πτυχές της πορείας της οργάνωσης. H διαδικασία ήταν όντως μακρά, οι «σκοτεινές» πτυχές όμως παρέμειναν «σκοτεινές». Οπως, τα πρώτα χρόνια δράσης της οργάνωσης και τα ιδρυτικά μέλης της, η περίφημη Αννα, οι χρηματοδότες της 17και ο ρόλος των μυστικών υπηρεσιών. Για την αστυνομική προανάκριση και την ανάκριση ακούστηκαν πολλά κατά τη διάρκεια της οκτάμηνης ακροαματικής διαδικασίας στις φυλακές Κορυδαλλού. Κυρίως έγινε λόγος για παρατυπίες, παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ μείζον θέμα αποτέλεσαν οι συνθήκες και οι μέθοδοι με τις οποίες ελήφθησαν οι προανακριτικές απολογίες των κατηγορουμένων, που αντικειμενικά αποτελούν την κύρια πηγή πληροφοριών για τη δράση της οργάνωσης και ως εκ τούτου θα αποτελέσουν και το κύριο ενοχοποιητικό στοιχείο για όσους καταδικαστούν. Οπως και να έχει όμως, αυτό που τελικά είναι βέβαιο μετά το πέρας της διαδικασίας στη δίκη της 17 Νοέμβρη, είναι ότι από την αστυνομική προανάκριση, αλλά και από την ανάκριση προέκυψαν σαφώς περισσότερα στοιχεία. Σε σημείο που δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι η ακροαματική διαδικασία ουδέν συνεισέφερε.
Η «αυλαία» της δίκης έπεσε και ήδη εδώ και μία εβδομάδα οι δικαστές έχουν αποσυρθεί σε διάσκεψη, προκειμένου να εκδώσουν την απόφασή τους για τους 19 κατηγορούμενους ως μέλη της οργάνωσης. Μια απόφαση, ωστόσο, που θα είναι αποτέλεσμα μιας διαδικασίας, η οποία δεν έδωσε απαντήσεις σε καυτά ερωτήματα. Ερωτήματα που δεν θα λυθούν, αφού εκείνοι που γνωρίζουν, ακόμη και αυτοί που «συνεργάστηκαν» με τις Αρχές, έχουν αποφασίσει να σφαλίσουν το στόμα τους. Ας δούμε, όμως, ποια σημεία της υπόθεσης της «17 Νοέμβρη» παρέμειναν συσκοτισμένα.
1 H περίοδος 1973-1980 και η ιδρυτική ομάδα. Σύμφωνα με το βούλευμα του Συμ-βουλίου Εφετών, στην ιδρυτική ομάδα ήταν οι Γιάννης Σερίφης, Αλέξανδρος Γιωτόπουλος, Νίκος Παπαναστασίου, Παύλος Σερίφης και η περίφημη γυναίκα της οργάνωσης, η Αννα.
Κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας δεν αποδείχθηκε ούτε προέκυψε κάτι για την ίδρυση αλλά και τα πρώτα χτυπήματα της οργάνωσης, με αποτέλεσμα σχεδόν μία δεκαετία να παραμένει κενή στοιχείων. Κανείς από τους κατηγορούμενους δεν μίλησε για την ιστορική ηγεσία της 17N, ούτε για τα άτομα που τη συνέστησαν και τις δολοφονίες του 1975. O μοναδικός που «άγγιξε» εκείνη την περίοδο ήταν ο Παύλος Σερίφης στην προανακριτική του απολογία, την οποία ωστόσο ανακάλεσε με την έναρξη της δίκης. Ούτε και οι μάρτυρες όμως που κατέθεσαν για τις πρώτες δολοφονίες κατάφεραν να συνεισφέρουν στην εξιχνίασή τους, αφού έχουν περάσει από τότε σχεδόν τριάντα χρόνια…
2 H γυναίκα της «17 Νοέμβρη». Κατά το βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών, πέραν της κατηγορουμένης Αγγελικής Σωτηροπούλου και της περιβόητης Αννας της οργάνωσης, γίνεται λόγος για μία ακόμη γυναίκα. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει τόσο από την περιγραφή μάρτυρα της δολοφονίας του Στίβεν Σόντερς (σ.σ. ο μάρτυρας Γ. Κάτσος περιγράφει μία γυναίκα ψηλή, 1,75, με άσπρο δέρμα), αλλά και από μια γυναικεία τρίχα που βρέθηκε σε γιάφκα και δεν ταυτοποιείται με αυτή της Σωτηροπούλου. Στο δικαστήριο, πέρα από κάποιους μάρτυρες που «έδειξαν» την Αγγελική Σωτηροπούλου, δεν προέκυψε τίποτα άλλο για συμμετοχή γυναίκας στην οργάνωση. Οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν κατηγορηματικά την ύπαρξη «θηλυκού» μέλους στην οργάνωση. Ωστόσο, για κάποιες υποθέσεις, όπως στην εκτόξευση ρουκέτας κατά του Ιω. Παλαιοκρασσά ή στην εκτόξευση ρουκέτας κατά της Opel, καθώς και στη ληστεία της ETE στα Πετράλωνα, μάρτυρες έκαναν λόγο για μία γυναίκα η οποία συμμετείχε σε «προπαρασκευαστικές» ενέργειες (σ.σ. περιγράφεται να παριστάνει με κάποιον άνδρα το ζευγάρι έξω από την Opel ή, αντίστοιχα, στο Σύνταγμα, λίγο πριν από την έκρηξη, ή ως εκείνη που προμηθεύεται το κουτί με τα γλυκά που απετέλεσε το «δόλωμα» για τη δολοφονία του αστυνομικού Χρ. Μάτη κατά τη ληστεία της ETE Πετραλώνων). Ακρως ενδιαφέρουσα ήταν και η παρατήρηση του αναπληρωτή εισαγγελέα της έδρας κ. Βασίλη Μαρκή, ο οποίος σημείωσε ότι κατά τη ληστεία του A.T. Βύρωνα, μεταξύ άλλων, εκλάπη και μία γυναικεία στολή αστυνομικού, τονίζοντας ότι οι δράστες «αποκλείεται να μην κατάλαβαν ότι ήταν γυναικεία».
Ωστόσο, πέραν αυτών ουδέν, και όπως όλα δείχνουν, η γυναίκα ή οι γυναίκες της 17θα παραμείνουν είτε μυστικό στο μυαλό των ολίγων είτε μύθος στα αφτιά όλων εμάς…
3 Υπόθεση Λουίζης Ριανκούρ. Αποτελεί μία από τις πιο μυστηριώδεις υποθέσεις στην πορεία της 17και η κατάσταση μάλλον μπερδεύτηκε περισσότερο στο δικαστήριο, όπου τα μόνα που αποδείχθηκαν ήταν, αφενός, ότι η Μαρία Τσιντέρη, όπως προέκυψε από την πραγματογνωμοσύνη, δεν ήταν η «Μαρία της Ριανκούρ» όπως ισχυρίζονταν οι τότε επικεφαλής της ΕΛ.ΑΣ. και, αφετέρου, η ανεπάρκεια της αστυνομίας, η οποία παρά το γεγονός ότι φέρεται να παρακολουθούσε την… όποια «Μαρία», δεν κατάφερε να τη συλλάβει.
Σύμφωνα με τους τότε αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ., στις 27 Μαρτίου του 1992, μία γυναίκα πήρε τηλέφωνο και είπε ότι η 17ετοιμαζόταν να χτυπήσει κάποιον «εισαγγελικό» και ότι μετά το χτύπημα τα μέλη θα συγκεντρώνονταν μπροστά από ένα κίτρινο κτίριο στη Λουίζης Ριανκούρ. Στη συνέχεια οργανώθηκε αστυνομική επιχείρηση, η οποία κατέληξε στο γνωστό φιάσκο….
Από την πλευρά τους, πάντως, οι Δημήτρης Κουφοντίνας και Σάββας Ξηρός, οι οποίοι έχουν ομολογήσει τη συμμετοχή τους στην οργάνωση, είχαν διαφορετική άποψη. Και οι δύο υποστήριξαν ότι όλη η υπόθεση ήταν στημένη από την αστυνομία για να πάρουν τα χρήματα της επικήρυξης, ενώ αμφισβήτησαν εντόνως την ύπαρξη πληροφορίας από τη «Μαρία». «Ελέγξαμε όλη την περιοχή εκείνη την ημέρα και υπήρχε μόνο ένα αυτοκίνητο της αστυνομίας, ενώ την επομένη υπήρχαν μόνο δύο αστυνομικοί στο σημείο όπου παρακολουθούσαν το φορτηγάκι που είχαμε εγκαταλείψει. Εκεί βρήκαν το όπλο», είπε ο Σάββας Ξηρός, ενώ ο Δημήτρης Κουφοντίνας έκανε λόγο για «πράκτορες-χαφιέδες και αρχηγούς της αστυνομίας που είχαν στόχο τη διασπάθιση μυστικών κονδυλίων. H 17ούτε έχει ούτε θα μπορούσε να έχει σχέση με όλα αυτά τα πράγματα», είπε.
Πάντως, υπάρχει και μια τρίτη θέση. Για την ακρίβεια, μια εικασία που πλανάται μέχρι σήμερα. Οτι η υπόθεση της Λουίζης Ριανκούρ ήταν απλώς ένα εσωτερικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών στην οργάνωση.
4 Σχέση της 17με μυστικές υπηρεσίες. Οι λέξεις «πράκτορας» και «μυστικές υπηρεσίες» ακούστηκαν κατά κόρον κατά τη διάρκεια της δίκης, τόσο από την πολιτική αγωγή όσο και από την υπεράσπιση. Ωστόσο, τίποτε δεν αποδείχθηκε. Μάλιστα, όταν η «Καθημερινή» έγραψε για την επιχείρηση «Ηλιος», βασισμένη σε δύο επίσημα έγγραφα των γερμανικών αρχών, μέσω των οποίων καταδεικνύεται η διείσδυση μυστικών υπηρεσιών στη 17με έναν μυστικό πράκτορα -εντολοδόχο της Στάζι-, καθώς και η εμπλοκή Ελληνα επιχειρηματία στη χρηματοδότηση της οργάνωσης, ο Κουφοντίνας έσπευσε να «σώσει» την «τιμή» της οργάνωσης λέγοντας ότι η 17ουδέποτε είχε σχέση με μυστικές υπηρεσίες. H Εισαγγελία Εφετών, πάντως, είχε διαφορετική γνώμη, αφού ο προϊστάμενός της διέταξε προκαταρκτική έρευνα η οποία ανετέθη στον εισαγγελέα κ. Αντ. Μύτη.
5Τα χρήματα της οργάνωσης. Μάταια ο εισαγγελέας της έδρας ρωτούσε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας τους κατηγορούμενους, και ειδικά τον Αλέξανδρο Γιωτόπουλο, «τι έγιναν τα λεφτά». Το 1,3 δισ. δρχ. που φέρεται να κατέληξε στο ταμείο της οργάνωσης δεν βρέθηκε ποτέ, ενώ η εξήγηση του Δημήτρη Κουφοντίνα ότι καταναλώθηκε σε «λειτουργικές ανάγκες» της 17N, δεν φάνηκε να πείθει το δικαστήριο. Και τα περίφημα τετράδια, όμως, δεν ήταν ιδιαίτερα διαφωτιστικά, αφού στο δικαστήριο ακούστηκε μεταξύ άλλων ότι οι συντομογραφίες, που βρίσκονται μπροστά από τα χρηματικά ποσά, δεν αντιστοιχούν σε κωδικά ονόματα μελών. Αγνωστο παραμένει και αν η 17χρηματοδοτούνταν από κάποιον επιχειρηματία, όπως προκύπτει από τα έγγραφα που δημοσίευσε η «K». Γι’ αυτό, όμως, δεν έγινε καν λόγος στο δικαστήριο…
Το ποινολόγιο για τους 19 κατηγορουμένους
Μπορεί η απόφαση για τους 19 κατηγορουμένους ως μέλη της 17να αναμένεται την επόμενη εβδομάδα, ωστόσο ήδη έχουν αρχίσει οι εκτιμήσεις και οι «ψίθυροι» για την τύχη τους. Οι αγορεύσεις των δύο εισαγγελέων μπορούν εν μέρει να θεωρηθούν ενδεικτικές της απόφασης και κατά τις εκτιμήσεις των δικηγόρων δεν θα υπάρξουν μεγάλες εκπλήξεις. Μοναδική εξαίρεση, να αποδοθεί, ενδεχομένως, σε κάποιους κατηγορουμένους -όπως έχουν ζητήσει- το ελαφρυντικό των μη ταπεινών κινήτρων, για το οποίο έχει αφήσει «περιθώρια» ο πρόεδρος Μιχάλης Μαργαρίτης, λέγοντας σε κάποια συνεδρίαση ότι δεν θεωρεί τους κατηγορούμενους εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου. Εάν το δικαστήριο αναγνωρίσει σε κάποιον από τους κατηγορούμενους το συγκεκριμένο ελαφρυντικό (σ.σ. πιθανότερος είναι ο Δημήτρης Κουφοντίνας), τότε αυτομάτως θα αποδοθούν στον κατηγορούμενο και πολιτικά κίνητρα, με αποτέλεσμα να «σπάσουν» τα ισόβια. Ας δούμε όμως τι λένε τα… προγνωστικά. Δικαστικοί κύκλοι, εκτιμώντας τη θέση των κατηγορουμένων όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μετά το πέρας της ακροαματικής διαδικασίας, έλεγαν ότι οι πιθανότεροι να απαλλαγούν των κατηγοριών είναι οι Γιάννης Σερίφης και Ανέστης Παπαναστασίου, ενώ «στα μαλακά» αναμένεται να πέσουν η Αγγελική Σωτηροπούλου, οι μετανοήσαντες Πάτροκλος Τσελέντης, Σωτήρης Κονδύλης, Κωνσταντίνος Τέλιος και Θωμάς Σερίφης. Είναι πιθανόν ανάλογη τύχη να έχει και ο Θεολόγος Ψαραδέλλης, ο οποίος πέρα από τη συμμετοχή στην οργάνωση κατηγορείται και για μια ληστεία, καθώς και ο Διονύσης Γεωργιάδης. Κατά τις ίδιες εκτιμήσεις, το δικαστήριο αναμένεται να αποδώσει βαριές ποινές στους Σάββα Ξηρό, Δημήτρη Κουφοντίνα, Αλέξανδρο Γιωτόπουλο, Νίκο Παπαναστασίου, ενώ «ενδιάμεσες ποινές» στους Ηρ. Κωστάρη, K. Καρατσώλη, Βασ. Ξηρό, Χρ. Ξηρό.