H σουηδική έρευνα στράφηκε στο πιο «σκοτεινό», στο πιο ανεξερεύνητο πεδίο των επιδράσεων της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (που εκπέμπουν και τα κινητά τηλέφωνα), τις λεγόμενες μη θερμικές επιδράσεις. Θερμικές ονομάζονται εκείνες οι επιδράσεις που αυξάνουν τη θερμοκρασία των ιστών που ακτινοβολούνται, σε ένα επίπεδο που μπορεί να μετρηθεί. Μη θερμικές είναι εκείνες που φαίνεται να μην προκαλούν αύξηση της θερμοκρασίας. Μέχρι τώρα στη Δύση, το σύνολο σχεδόν των ερευνών και τα όρια που θεσπίστηκαν αφορούσαν τις θερμικές επιδράσεις. Μόνο στην πρώην Σοβιετική Ενωση και στην Ανατολική Ευρώπη είχαν ερευνηθεί οι μη θερμικές επιδράσεις, γεγονός που είχε οδηγήσει σε πολύ αυστηρότερα όρια.
Εάν η έρευνα του Σάλφορντ επιβεβαιωθεί και από άλλες έρευνες που γίνονται παγκοσμίως, δεν μπορεί παρά να υπάρξει διαφοροποίηση της χρήσης του κινητού για πάνω από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων που το χρησιμοποιούν. Φυσικά, υπάρχει και ο αντίλογος των εταιρειών που κατασκευάζουν κινητά και που ισχυρίζονται ότι η ακτινοβολία των προϊόντων τους είναι σήμερα κάτω από τα όρια που έχουν θεσπίσει οι αρμόδιες επιτροπές σε ΗΠΑ και E.E. «H επιθεώρηση των ερευνών που έγιναν τα τελευταία 30 χρόνια δεν έδωσαν κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι υπάρχει η οποιαδήποτε σύνδεση των κινητών τηλεφώνων με βλάβες στην υγεία», λέει ο Μέι Σβίκορντ, επιστημονικός διευθυντής της «Μοτορόλα». Είναι γνωστό, βέβαια, ότι τα «όρια ασφαλείας» που κάθε φορά αποφασίζονται είναι μάλλον ένας συμβιβασμός μεταξύ της διαπιστωμένης επικινδυνότητας και των οικονομικών «δυνατοτήτων» της βιομηχανίας. Το σύνηθες φαινόμενο των τελευταίων χρόνων είναι τα όρια αυτά να γίνονται διαρκώς αυστηρότερα, καθώς η έρευνα και η εμπειρία από τη χρήση της νέας τεχνολογίας ανατρέπει τις εκάστοτε γραμμές άμυνας των εταιρειών.
Πάντως, όπως σημειώνει το Popular Science, πολλές από τις εκατοντάδες μελέτες της τελευταίας δεκαετίας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρήση των κινητών μπορεί να προκαλέσει ένα σύνολο ανεπιθύμητων συνεπειών, όπως πονοκέφαλοι και αδυνάτισμα της μνήμης. H κ. Κωνσταντίνα Νικήτα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο ΕΜΠ, σημειώνει ότι μια σειρά ερευνών για τις μη θερμικές επιδράσεις καταγράφουν επιπλέον εξάντληση και μυϊκή αδυναμία.
Και καρκίνος
Μελέτες που έχουν γίνει σε πειραματόζωα εμφανίζουν πολύ πιο ανατριχιαστικά αποτελέσματα, όπως διπλασιασμό της πιθανότητας εμφάνισης λεμφώματος σε ποντίκια, που είχαν προδιάθεση, ύστερα από μακρά έκθεση σε GSM ακτινοβολία (Αυστραλία) και βλάβες στο DNA (πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον), που μπορεί να οδηγήσουν και σε καρκινογενέσεις. Μελέτη που έγινε παλιότερα στο πανεπιστήμιο του Εσεν συνδέει τη χρήση του κινητού με την εμφάνιση καρκίνου του οφθαλμού.
Το σίγουρο είναι ότι απαιτούνται περισσότερες και πιο συνολικές έρευνες, πόσω μάλλον που η τόσο εκτεταμένη (σε χρόνο συνομιλίας και σε αριθμό κατόχων) χρήση των κινητών είναι φαινόμενο των τελευταίων ετών. Ηδη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διεξάγει μια πολυετή επιδημιολογική έρευνα για τη διαπίστωση της σύνδεσης των κινητών με τον καρκίνο του εγκεφάλου και του τραχήλου. Την ανάγκη παραπέρα ερευνών υπογραμμίζει ουσιαστικά και η έκθεση των αρμόδιων συμβούλων της βρετανικής κυβέρνησης, που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη Τετάρτη: «Αν και τα κινητά τηλέφωνα φαίνονται ασφαλή, απαιτούνται παραπέρα μελέτες για να είναι σίγουρο ότι δεν εμπεριέχουν κινδύνους για την υγεία». Μάλιστα, σημειώνουν ότι «υπάρχει πιθανότητα να προκαλούν επιδράσεις στην υγεία, ακόμα και όταν οι εκπομπές βρίσκονται κάτω από τα όρια», έγραφαν οι βρετανικοί Τimes, παρουσιάζοντας την έκθεση.
Οι ελληνικές έρευνες
Συμβολή έχει και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, μέσω του Εργαστηρίου Βιοϊατρικών Προσομοιώσεων και Απεικονιστικής Τεχνολογίας και του πολυετούς ερευνητικού προγράμματος COST 281 – σε συνεργασία με ιδρύματα από άλλες έξι χώρες. Το πρόγραμμα, που ολοκληρώθηκε πρόσφατα, έγινε με βάση ομοιώματα ανθρώπινων εγκεφάλων και μέσω προσομοιώσεων σε υπολογιστές. Τα συμπεράσματα δεν προκαλούν πανικό, αλλά δημιουργούν βάσιμες ανησυχίες και ερωτήματα. Κατ’ αρχάς, ο υπολογισμός του Ρυθμού Ειδικής Απορρόφησης (PEA) ακτινοβολίας (πρόκειται για το μέγεθος με το οποίο μετρείται η ακτινοβολία που δέχεται το κεφάλι) έδωσε αποτελέσματα τα οποία είναι πάνω από τα όρια που έχουν υιοθετήσει οι ΗΠΑ, ενώ είναι χαμηλότερα, αλλά αρκετά κοντά στα όρια της E.E. Ενώ το αμερικανικό όριο είναι 1,6 w/kg ο μέσος PEA με τη συγκεκριμένη μέθοδο έφτασε στα 2,2 w/kg για τους ανηλίκους και 2,4 για τους ενήλικες. Με την ευρωπαϊκή μέθοδο, ο PEA ξεπέρασε το 1,4 w/kg για τους κάτω των 18, ενώ κινήθηκε κάτω του 1,4 για τους ενήλικες με ευρωπαϊκό όριο τα 2 w/kg.
Δεν υπάρχουν ασφαλή όρια
Οπως σημειώνει η κ. Κωνσταντίνα Νικήτα, συντονίστρια της ελληνικής συμμετοχής στο πρόγραμμα, «η εναποτιθέμενη ισχύς σε ευαίσθητους ιστούς του κεφαλιού, κατά τη χρήση του κινητού τηλεφώνου, μπορεί να υπερβαίνει τα όρια ασφαλείας για την απορροφούμενη από τους βιολογικούς ιστούς ισχύ». Κι ακόμα, «δεν είναι δυνατό να είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι η έκθεση στην ακτινοβολία κινητών τηλεφωνικών συσκευών, ακόμη και σε επίπεδα χαμηλότερα απ’ αυτά που προτείνονται στα πρότυπα ασφαλείας, δεν σχετίζεται με πιθανές μη αναστρέψιμες επιδράσεις στην υγεία. Γι’ αυτό θα πρέπει να αποθαρρύνεται η εξάπλωση της χρήσης κινητών τηλεφώνων από ενήλικες και ιδιαίτερα από παιδιά για όχι ιδιαίτερα σημαντικούς λόγους».
«Ο εγκέφαλος του χρήστη φωτίζεται και θερμαίνεται, καθώς απορροφά έως και το 70% της ισχύος που εκπέμπει το κινητό τηλέφωνο», τονίζει ο Κώστας Λιολιούσης, επίκουρος καθηγητής Ηλεκτρονικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Οι αρνητικές επιδράσεις αναδεικνύονται πια στατιστικά ως βεβαιότητα», υπογραμμίζει.