Τελικά, τι απασχολεί περισσότερο τον Ελληνα πολίτη σε σχέση με τη ζωή του, το αύριο και την Ευρώπη; Είμαστε όντως τόσο απογοητευμένοι ή υπερβάλλουμε, αρκεσκόμενοι… στη γκρίνια; H έρευνα του «Ειδικού Ευρωβαρόμετρου για την Ελλάδα» σκιαγραφεί ένα πολίτη που φοβάται ένα μέλλον ανεργίας, φτώχειας και εγκληματικότητας και βρίσκει τις τελευταίες δεκαετίες στήριγμα σε θεσμούς «σταθερούς», όπως ο στρατός και το νομικό σύστημα. Δηλώνει κοντά στην Ευρώπη, ιδιαίτερα σε θέματα που άπτονται της… εισροής κονδυλίων, αλλά προτάσσει τα περήφανα ελληνικά στήθη του όταν η συζήτηση έρχεται στην άμυνα και στην εθνική ταυτότητα. H Ευρωπαϊκή Ενωση και το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσής του δημιουργούν αίσθημα ασφάλειας, αντίθετα με την διεθνή πολιτική των ΗΠΑ. H έρευνα, που παρουσιάστηκε την περασμένη Δευτέρα, διεξήχθη το διάστημα 1ης Οκτωβρίου – 7ης Νοεμβρίου 2003 σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.001 πολιτών απ’ όλη τη χώρα.
Σχετικά ικανοποιημένοι από το παρόν, αλλά απαισιόδοξοι για το μέλλον δείχνουν να είναι οι Ελληνες πολίτες. Ενας στους δύο Ελληνες δηλώνει «αρκετά ικανοποιημένος» από τη ζωή του («πολύ ικανοποιημένο» δηλώνει ένα 13%), ενώ ιδιαίτερα υψηλό είναι το ποσοστό των «όχι και τόσο ικανοποιημένων» (28%), το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη μετά τους Πορτογάλους (33%).
Παρά τη διαφαινόμενη βελτίωση του μέσου βαθμού ικανοποίησης από τη ζωή τους (σε σχέση με προηγούμενα Ευρωβαρόμετρα), οι Ελληνες πολίτες διατηρούν χαμηλές προσδοκίες για το 2004 και τη ζωή τους γενικότερα. Αν και όσοι φαίνονται ιδιαίτερα αισιόδοξοι είναι περισσότεροι του ευρωπαϊκού μέσου όρου (35% έναντι 33%), το 23% των ερωτηθέντων κρίνει ότι το 2004 θα φέρει χειρότερες ημέρες. Το ποσοστό αυτό είναι το τρίτο υψηλότερο, μετά τους Ανατολικογερμανούς (27%) και τους Πορτογάλους (26%), τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται στο 15%.
Αβεβαιότητα φαίνεται να διακατέχει τους Ελληνες και αναφορικά με την οικονομική κατάσταση της χώρας. Το 56% φοβάται ουσιαστική επιδείνωση της οικονομίας, ενώ μόλις ένα 16% πιστεύει ότι τα οικονομικά της χώρας θα βελτιωθούν. Οι προβλέψεις γίνονται σκαιότερες όταν το θέμα έρχεται στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Οι περισσότεροι βλέπουν στασιμότητα (47%), ενώ ακολουθούν οι εντελώς απογοητευμένοι (27%, έναντι 20% του συνόλου των Ευρωπαίων). Δυσοίωνες παραμένουν και οι προβλέψεις σε θέματα εργασίας και απασχόλησης για το 2004 σε εθνικό επίπεδο. H πλειοψηφία του δείγματος (55%) προβλέπει επιδείνωση και το ένα τέταρτο στασιμότητα. Μόνο 15% των ερωτηθέντων πιστεύουν ότι έρχονται καλύτερες ημέρες…
Μείζον πρόβλημα η ανεργία
Η ανεργία είναι, με μεγάλη διαφορά, το κυριότερο από τα προβλήματα που απασχολούν τους Ελληνες. Αξίζει να σημειωθεί ότι δύο στους τρεις πολίτες (65%) χαρακτηρίζουν «μείζονος σημασίας» πρόβλημα την ανεργία, άποψη που διατυπώνουν τέσσερις στους δέκα Ευρωπαίους (42%). Οι πλέον απογοητευμένοι στη Γηραιά Ηπειρο στο θέμα της απασχόλησης είναι και πάλι οι Ανατολικογερμανοί, με ποσοστό 74%.
H γενική οικονομική κατάσταση της χώρας είναι ο επόμενος μεγαλύτερος φόβος των Ελλήνων, καθώς ένας στους τρεις (32%) εκφράζει έντονο προβληματισμό, σε σχέση με το 27% των Ευρωπαίων. Ακολουθεί η εγκληματικότητα, που απασχολεί το 27% των Ελλήνων και το 28% του συνόλου των Ευρωπαίων.
Η ακρίβεια και ο πληθωρισμός ανησυχεί το 18% των συμπατριωτών μας. Ενα αντίστοιχο ποσοστό ενοχλείται από την κατάσταση του συστήματος υγείας. Μόνο τα τρομοκρατικά χτυπήματα δεν φοβούνται οι Ελληνες. Σχετική ανησυχία εκδηλώνει μόνο το 4% των ερωτηθέντων, έναντι 12% του αντίστοιχου ευρωπαϊκού μέσου όρου.
«Σταθερή αξία» για τους Ελληνες πολίτες παραμένει ο στρατός στον οποίο το 83% των ερωτηθέντων δηλώνει εμπιστοσύνη (64% ο ευρωπαϊκός μέσος όρος). Ακολουθεί η δικαιοσύνη και το νομικό σύστημα (68%), η αστυνομία (67%) και η E.E. (65%). Οι φιλανθρωπικές ή εθελοντικές οργανώσεις απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη ποσοστού 63% των Ελλήνων, τα εκκλησιαστικά ιδρύματα του 60%, τη ραδιοφωνία του 55% και η Βουλή του 54%.
Αντίθετα, ένας στους δύο Ελληνες εκφράζει δυσπιστία απέναντι στην ελληνική κυβέρνηση (50% έναντι 47% που εκφράζει εμπιστοσύνη). Εκπληκτικά χαμηλό χαρακτηρίζεται το ποσοστό των Ελλήνων (20%) που εμπιστεύονται τα πολιτικά κόμματα. Πολύ χαμηλά στην εκτίμηση των Ελλήνων βρίσκονται οι μεγάλες εταιρείες (69%), τα Ηνωμένα Εθνη (59%), η τηλεόραση (51%) και τα εργατικά σωματεία (49%).
Προβλήματα και Ε.Ε.
Αν και γενικά διατηρούν θετική στάση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι Ελληνες πολίτες τη θεωρούν συνυπεύθυνη για το σημαντικότερο από τα προβλήματά τους, όπως άλλωστε και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι πολίτες: σε ποσοστό 39% (Ελλάδα) και 36% (Ευρώπη) θεωρούν ότι η E.E. παίζει αρνητικό ρόλο στην καταπολέμηση της ανεργίας. Ανάλογη είναι η άποψη των Ελλήνων για την άνοδο των τιμών.
Αντίθετα, η συμβολή της Ευρωπαϊκής Ενωσης χαρακτηρίζεται γενικά θετική σε θέματα που αφορούν την άμυνα της χώρας (49%), την εξωτερική πολιτική (49%), την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (42%) και την προστασία του περιβάλλοντος (41%). Σχετικά μοιρασμένες είναι οι απόψεις στο «καυτό» ζήτημα της μετανάστευσης (23% θετικό, 33% αρνητικό ρόλο), αλλά και στην επίδραση στη γενική οικονομική κατάσταση (34% θετική, 31% αρνητική).
Η τηλεόραση επιβεβαιώνει την κυριαρχία της στον τομέα της ενημέρωσης, ακόμα και σε ζητήματα πανευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Περίπου επτά στους δέκα ενημερώνονται για ευρωπαϊκά θέματα από την «μικρή οθόνη» κι ένας στους τέσσερις από τις ημερήσιες εφημερίδες. Το Διαδίκτυο εξακολουθεί να εμφανίζεται χαμηλά στις πηγές πληροφόρησης (7% των Ελλήνων και 16% του συνόλου των Ευρωπαίων), ενώ οι όποιες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για προσέγγιση του απλού πολίτη φαίνεται να πέφτουν στο κενό: Μόνο δύο στους εκατό Ελληνες καταφεύγουν σε σημεία ευρωπαϊκών πληροφοριών (Euro-info centres), ενώ η επικοινωνία με μέλος του Ευρωκοινοβουλίου (επιλογή για το 2% του συνόλου των Ευρωπαίων) εμφανίζεται σχεδόν ανύπαρκτη στη χώρα μας (0,2%).
Οσον αφορά την ποιότητα της ενημέρωσης για τα ευρωπαϊκά θέματα, οι ελληνικές απόψεις είναι σχετικά διφορούμενες. Ενώ το 42% πιστεύει ότι ενημερώνεται ελάχιστα, το 41% δηλώνει… ικανοποιημένο. Εκεί όπου οι γνώμες συγκλίνουν είναι στην αντικειμενικότητα των MME για το θέμα? το 59% των Ελλήνων αξιολογεί την κάλυψη των θεμάτων της E.E. ως αντικειμενική (41% ο ευρωπαϊκός μέσος όρος).
Πρώτα Ελληνες, μετά Ευρωπαίοι
Φιλευρωπαϊστές δηλώνουν οι Ελληνες που θεωρούν ότι η χώρα έχει επωφεληθεί τα μάλα από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το 62% χαρακτηρίζει «θετική πράξη» τη συμμετοχή της χώρας στην E.E. και ένα ποσοστό… πέραν πάσης αμφιβολίας (75%) πιστεύει ότι έχουμε ωφεληθεί. Φανατικότεροι των Ελλήνων εμφανίζονται μόνον οι «μεσόγειοι του Βορρά» Ιρλανδοί, με ποσοστό 82%. Σε υψηλά επίπεδα κινείται και η θετική εικόνα της ελληνικής κοινής γνώμης για την E.E.: το 58% έχει θετική ή πολύ θετική εικόνα, έναντι ενός 37% που εκφράζει ουδετερότητα ή αρνητισμό. Οραμα είναι η κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για το 74% (το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη), η διεύρυνση (62%), η κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας (75%). Οταν, όμως, τίθεται ζήτημα ταυτότητας, το 51% δηλώνει «μόνο Ελληνας», ενώ το 42% «Ελληνας και Ευρωπαίος». «Ευρωπαίος και Ελληνας» δηλώνει το… 4% και «μόνο Ευρωπαίος» το 2%. Μάλιστα, το 85% είναι εξαιρετικά υπερήφανο για την εθνικότητά του (85% έναντι 41% του ευρωπαϊκού μέσου όρου).
Η πολιτική των ΗΠΑ
Η γενική αποδοκιμασία των Ελλήνων απέναντι στη διεθνή πολιτική των ΗΠΑ εκφράζεται και σε αυτό το Ευρωβαρόμετρο. Σύμφωνα με την έρευνα, μάλιστα, οι απαντήσεις των Ελλήνων αποκλίνουν σημαντικά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Πιο συγκεκριμένα, οι συμπατριώτες μας θεωρούν ότι η συμβολή των ΗΠΑ είναι αρνητική σε μια σειρά από ακανθώδη ζητήματα, όπως η διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης (85%), η καταπολέμηση της τρομοκρατίας (75%), η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη (70%), η καταπολέμηση της φτώχειας διεθνώς (79%) και η προστασία του περιβάλλοντος (77%). Αντίθετα, είναι από τους πλέον θετικά διακείμενους απέναντι στον διεθνή ρόλο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.