Αδυναμία μελλοντικού σχεδιασμού, συνέχιση της… πεπατημένης και επιβεβαίωση της κρατικής αδυναμίας να κατευθύνει και να ελέγξει αποτελεσματικά τη δόμηση καταδεικνύει το Προεδρικό Διάταγμα για την εκτός σχεδίου δόμηση στη Μύκονο. Ενα διάταγμα που χαρακτηρίζεται ως «πιλότος» για 18 ακόμα νησιά σε Αιγαίο και Ιόνιο Πέλαγος.
Καταργώντας τη δυνατότητα κατά παρέκκλισιν δόμησης σε οικόπεδα με εμβαδόν μικρότερο των τεσσάρων στρεμμάτων και υιοθετώντας αυστηρούς περιορισμούς για την προστασία γεωργοκτηνοτροφικών εκτάσεων, αλλά και περιοχών φυσικού κάλλους, η πρώτη ανάγνωση του Π.Δ. που υπεγράφη στις 7 Μαρτίου οδηγεί, έπειτα από μια πρώτη ανάγνωση, στο συμπέρασμα ότι «επί τέλους περιορίζεται το τσιμέντο». Μία καλύτερη ανάγνωση, ωστόσο, δείχνει ότι από τους εμπνευστές του διατάγματος απουσίασε η φαντασία και κάθε αναπτυξιακή λογική σε ένα κατ’ εξοχήν τουριστικό νησί.
Και τούτο διότι, μέσω του Π.Δ., παραδίδεται σε τουριστική και οικιστική ανάπτυξη ένα ήδη επιβαρυμένο τμήμα του νησιού, ενώ αντιθέτως σε ένα σημαντικό κομμάτι του πρακτικά απαγορεύεται (ή για την ακρίβεια καθίσταται απαγορευτική) οποιαδήποτε προσπάθεια δόμησης έστω και μίας κατοικίας 100 τ.μ. από όσους ήθελαν να πάνε έναντια στο ρεύμα των πολλών.
Ανεπαρκείς υποδομές
Ετσι, οι γνωστές για την ανάπτυξή τους περιοχές Πλατύς Γιαλός, Παράγκα, Παραντάις ετοιμάζονται, έστω και με αυξημένες προϋποθέσεις αρτιότητας, να υποδεχθούν όσους θέλουν να αναπτύξουν οικιστικά και τουριστικά το νησί. Το τραγικό είναι ότι το σύνολο σχεδόν των εκμεταλλεύσεων οφείλει να συγκεντρωθεί σε αυτές τις περιοχές, οι οποίες στερούνται βασικών υποδομών, όπως οδικοί άξονες (σε αρκετές περιπτώσεις τα αυτοκίνητα δεν έχουν χώρο για αναστροφή και επιστρέφουν με την όπισθεν) αλλά και αποχετευτικό δίκτυο. Ακόμα χειρότερο μοιάζει το σενάριο -με βάση το Π.Δ.-, περιοχές όπως ο Καλαφάτης, το Καλό Λιβάδι και η Ελιά, που μέχρι σήμερα προσφέρουν τη δυνατότητα ήρεμης διαμονής στη θορυβώδη Μύκονο, να κατακυριευθούν από κέντρα διασκέδασης, μεταφέροντας το κέντρο της νυκτερινής Μυκόνου στις παραλίες.
Ακόμα και εάν αποδεχθεί κανείς ότι στόχος είναι η τουριστική ανάπτυξη του νησιού, οι ίδιες οι διατάξεις του διατάγματος, όπως επισημαίνει η αρχιτέκτων κ. Εύη Καρακώστα, μάλλον αντιστρατεύονται την προσπάθεια για ποιοτικό και άρα υψηλού επιπέδου τουρισμό. Και τούτο διότι ο συντελεστής δόμησης περιορίζεται από 0,2 σε 0,15, γεγονός που σημαίνει ότι σε οικόπεδο τεσσάρων στρεμμάτων μπορούν να δομηθούν 600 τ.μ., ενώ στα νέα οικόπεδα των δέκα στρεμμάτων δομούνται συνολικά 1.500 μέτρα. Αν για ένα δωμάτιο προδιαγραφών πέντε αστέρων χρειάζονται 34 τ.μ. μαζί με τους κοινόχρηστους χώρους εξυπηρέτησης των πελατών, τότε σε τέσσερα στρέμματα μπορούν να δημιουργηθούν μονάδες των 8-10 δωματίων με αμφίβολη, φυσικά, βιωσιμότητα. Κατά την κ. Καρακώστα, «ορθώς η πολιτεία περιορίζει τις περιοχές όπου μπορούν να κατασκευασθούν ξενοδοχειακές μονάδες, αλλά δεν έχει καμία λογική να μειώνει τον συντελεστή δόμησής τους και παράλληλα να τις ωθεί σε συνύπαρξη με νυκτερινά κέντρα».
Τυχαία οριοθέτηση
Στον αντίποδα, σημαντικό τμήμα του νησιού -ορθώς κατά πολλούς- χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας του φυσικού τοπίου και προστασίας διακεκριμένων τμημάτων του φυσικού περιβάλλοντος όπου είτε απαγορεύεται πλήρως η δόμηση είτε καθορίζεται -ανεξάρτητα από το εμβαδόν του οικοπέδου (τέσσερα στρέμματα και άνω)- μόλις στα 80 τ.μ. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι η οριοθέτηση των περιοχών έγινε τυχαία, και συγκεκριμένα βάσει των χαραγμένων δρόμων. Ετσι, στη μία πλευρά του δρόμου επιτρέπεται η δόμηση ενώ στην άλλη, σε απόσταση μικρότερη των έξι μέτρων, απαγορεύεται. Ως αποτέλεσμα, αρκετοί τίτλοι ιδιοκτησίας σύμφωνα με τους οποίους -κατά τη διαβεβαίωση του ελληνικού Δημοσίου- τα οικόπεδα είναι άρτια και οικοδομήσιμα, καθίστανται απλώς διακοσμητικοί. Εκτιμάται ότι αρκετοί ιδιοκτήτες θα προσφύγουν ζητώντας τουλάχιστον αποζημίωση για την υπεραξία των εκτάσεων που είχαν στην κατοχή τους, για την οποία άλλωστε κατέβαλαν και τους αντίστοιχους φόρους στο κράτος.
Η γεωργική γη
Ως προς τις γεωργικές και κτηνοτροφικές περιοχές, υιοθετούνται αυστηρότατοι περιορισμοί, που για επαγγελματίες της περιοχής χαρακτηρίζονται έως και «εξοντωτικοί». Στις συγκεκριμένες περιοχές η αρτιότητα αυξάνεται στα δέκα στρέμματα και μόνον για τα προϋφιστάμενα του διατάγματος οικόπεδα διατηρείται στα τέσσερα στρέμματα. Εκεί μπορούν να κατασκευασθούν μόνον πέτρινες γεωργικές κατοικίες εμβαδού 80 τ.μ. χωρίς υπόγειο, με αποθήκη 50 τ.μ. και λοιπές χρήσεις 300 τ.μ. Η περιγραφή αυτή οδηγεί στην εκτίμηση ότι, κατά τα πρότυπα της ναοδομίας, όπου ένας μικρός ναός συνοδευόταν από μία βίλα ως βοηθητικό κτίσμα (!), αρκετοί «αγρότες» θα φτιάξουν κύρια κατοικία 80 τ.μ. αξιοποιώντας τα βοηθητικά κτίσματα για… χώρους υποδοχής.
Στο Π.Δ. καθορίζεται σαφώς ότι κύριοι του κτιρίου μπορούν να είναι μόνον κατ’ επάγγελμα αγρότες ή συνταξιούχοι, οι οποίοι δεν μπορούν να παραχωρήσουν τη χρήση τους σε τρίτους με εκμίσθωση ή άλλο τρόπο και, συνεπώς, ανακύπτει εκ νέου το ζήτημα του αποτελεσματικού ελέγχου των δικαιολογητικών. Επιπροσθέτως, ακόμα και αν στόχος του διατάγματος είναι η διαφύλαξη της αγροτικής γης, η νομοθεσία έρχεται και εδώ σε αντίθεση με κάθε λογική! Και τούτο διότι, σαν να πρόκειται για βίλα, το αγροτικό σπίτι θα πρέπει να κατασκευασθεί στο κέντρο του… χωραφιού και όχι, όπως είναι λογικό, σε κάποια άκρη ώστε όλη η υπόλοιπη έκταση να μπορεί να καλλιεργηθεί!
Ο καθορισμός των ζωνών οικιστικού ελέγχου στη Μύκονο έχει, ασφαλώς, και τις κοινωνικές αναφορές του. Οπως επισημαίνει ο κ. Τάσος Παπαδόπουλος, που δραστηριοποιείται στην αγορά γης στο νησί, ο «χωρισμός του νησιού, όπως έγινε, κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους πτωχούς πτωχότερους· ιδιοκτήτες γης σε περιοχές που ήδη απολαμβάνουν τα οικονομικά οφέλη της ανάπτυξης θα δουν τις τιμές να εκτοξεύονται, ενώ στο βορειοανατολικό κομμάτι η πτώση θα είναι σημαντική».
Υπόγεια τέλος
Τελευταίο στοιχείο του Προεδρικού Διατάγματος, η συνήθεια της ελληνικής πολιτείας να απαγορεύει ό,τι δεν μπορεί να ελέγξει. Συνέβη με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και την απαγόρευσή τους, συμβαίνει σήμερα με τα υπόγεια, τα οποία εφεξής απαγορεύονται πλήρως στη Μύκονο και, πιθανώς, και στα υπόλοιπα νησιά, για τα οποία θα εκδοθούν αντίστοιχα διατάγματα. Με τον φόβο των υπογείων που μετατρέπονταν σε… ορόφους και τον ελεγκτικό μηχανισμό διαλυμένο, ο απαραίτητος για μία εξοχική κατοικία αποθηκευτικός χώρος επικηρύσσεται. Και όπως σημειώνουν γνώστες του νησιού, αλλά και της ελληνικής πραγματικότητας, «δεν θα κοπεί με την απαγόρευση η αυθαιρεσία, απλώς θα αυξηθεί το λάδωμα».