Οταν, κατά καιρούς, βλέπουν το φως της δημοσιότητας έρευνες που αφορούν τους νέους, η ειρωνική χροιά στους τίτλους των εφημερίδων είναι εμφανής -«ανασφαλείς οι νέοι μας, θέλουν το Δημόσιο, προσδοκούν το χρήμα, «ασπάζονται» την οικογένεια». Οταν τις διαβάζει ο Γιώργος εκνευρίζεται. «Ωραία ξέρουν να κρίνουν αυτοί. Στην ηλικία μας όμως εκείνοι δεν ήταν χρεωμένοι μέχρι το λαιμό».
Ο Γιώργος είναι 29 χρονών. Σπούδασε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο και στη συνέχεια έφυγε για μεταπτυχιακά στο εξωτερικό. Εδώ και τρία χρόνια βρίσκεται στην Ελλάδα, δουλεύοντας για μια πολυεθνική «για τρεις κι εξήντα», που λέει κι ο ίδιος. Δηλαδή, για περίπου 800 ευρώ. Πριν από δύο χρόνια, αποφάσισε να νοικιάσει το δικό του σπίτι («παρ’ όλο που είναι ωραίο να με περιμένει ένα ζεστό πιάτο φαγητό όταν γυρίζω από τη δουλειά»), ενώ πήρε δάνειο για να αγοράσει ένα μηχανάκι για τις μετακινήσεις του. Και κάπως έτσι βρέθηκε να χρωστάει σε τράπεζες και πιστωτικές κάρτες περίπου 5.000 ευρώ.
Σπουδαστικά δάνεια
Και δεν είναι ο μόνος. Οπως αναφέρει στην «K» υψηλόβαθμο στέλεχος της τράπεζας Eurobank, «τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αλματώδης αύξηση του δανεισμού από μικρές ηλικίες». Είναι χαρακτηριστικό ότι τα σπουδαστικά δάνεια, για παράδειγμα, που για χρόνια ήταν εν υπνώσει (χρησιμοποιούνταν μόνον απ’ όσους σπούδαζαν στο εξωτερικό), έχουν ξαφνικά αρχίσει να είναι πολύ δημοφιλή. «Τις περισσότερες φορές, βέβαια, χρησιμοποιούνται για να καλυφθούν άλλες ανάγκες. Ακόμα και των γονέων. Πολύ συχνά, είναι ήδη «μαυρισμένοι» από τον Τειρεσία ο μπαμπάς και η μαμά και βάζουν το παιδί μπροστά. Και τελικά βγαίνουν όλοι χρεωμένοι. Επεσε και το τελευταίο «προπύργιο» της οικογένειας, το παιδί», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Αλλωστε, και οι ίδιες οι τράπεζες έχουν στραφεί τελευταία προς τους νέους, προσφέροντας δάνεια με ειδικούς όρους. «Αυτό μπορεί να είναι καλό για ένα πιτσιρικά που έχει πλάτες πίσω του, αλλά άλλους μπορεί να τους καταστρέψει. Αν κάτι πάει στραβά, ο Τειρεσίας δεν αστειεύεται, σου αφήνει το στίγμα του. Ακόμα και αν τακτοποιήσεις τις οφειλές σου και αυτό σημειωθεί στο σύστημα, είναι στη διακριτική ευχέρεια των τραπεζών αν θα σε ξαναεμπιστευθούν. Πολλοί είναι δηλαδή αυτοί που δεν θα μπορέσουν να ανοίξουν μια δική τους δουλειά επειδή κάποτε άφησαν μια οφειλή της τάξης των 200 ευρώ! Στον Λευκό Τειρεσία σημειώνεται τώρα ακόμα και η μη έγκαιρη εξόφληση των δόσεων!». Σε παγίδα όμως έχουν εξελιχθεί για τους νέους και οι πιστωτικές κάρτες· πολλοί είναι αυτοί που αναγκάζονται να δανειστούν για να αποπληρώσουν το «τσουνάμι» χρεών που δημιουργεί η μη έγκαιρη καταβολή των δόσεων.
Ακρίβεια – χαμηλοί μισθοί
Ελάχιστοι είναι, πάντως, αυτοί που μπορούν να πορευθούν αγνοώντας τον σκόπελο των δανείων και των πιστωτικών καρτών. Ως γνωστόν, η χώρα μας συναγωνίζεται σε ακρίβεια ακόμα και τις παραδοσιακά «τσουχτερές» βορειοευρωπαϊκές αγορές, ενώ την ίδια ώρα κατέχει μία από τις τελευταίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση στη μισθολογική κατάταξη, με τη διαφορά των ετήσιων απολαβών από τον πρώτο να μετριέται συχνά έως και σε δεκάδες χιλιάδες ευρώ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2004 οι ετήσιες μεικτές αποδοχές μιας γραμματέως στην Ελλάδα -που παραδοσιακά καλύπτεται από νέες γυναίκες- έφταναν τα 15.759 ευρώ (γύρω στα 1.125 ευρώ τον μήνα). Για την αντίστοιχη θέση στην Ισπανία, οι εργοδότες πληρώνουν 21.034 ευρώ τον χρόνο ή 33,47% περισσότερο σε σχέση με την Ελλάδα. Εν τω μεταξύ, εξαιτίας της αλματώδους αύξησης των τιμών, η αγοραστική δύναμη του Ελληνα έχει καθηλωθεί σε χαμηλά επίπεδα. (Από το 1995 μέχρι το 2001 αυξήθηκε κατά… 1%).
Πρώτη δουλειά στα 35…
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι σε όλες τις σχετικές έρευνες οι νέοι ονοματίζουν ως τον υπ’ αριθμό ένα φόβο τους την ανεργία. Ηδη, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα έρχεται πρώτη στην Ευρωζώνη στην ανεργία των νέων έως 25 ετών, με ποσοστό που φθάνει το 25%, ενώ πολύ υψηλό είναι το ποσοστό της ανεργίας της ομάδας 25 – 29 (16%). Σημαντική συμβολή σε αυτό (κάτι ωστόσο που ισχύει σε όλες τις χώρες της E.E.) έχει και το γεγονός ότι τόσο η δίψα για γνώσεις των νέων σήμερα, όσο και η επιθυμία εμπλουτισμού του βιογραφικού τους με πτυχία, κάνουν συχνό το φαινόμενο η πρώτη δουλειά να έρχεται στα 35 και… βλέπουμε. Πώς να μην αισθάνονται ανασφάλεια;
Οπως εξηγεί στην «K» ο διευθυντής Ερευνας στο Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (IOBE) και καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Θεοδόσης Παλάσκας, «οι νέοι σήμερα πρέπει να αποκτήσουν περισσότερη γνώση απ’ ό,τι οι προηγούμενες γενιές, την οποία μάλιστα θα πρέπει συνεχώς να επικαιροποιούν λόγω των ραγδαίων εξελίξεων σε όλους τους τομείς. Πρέπει να κάνουν μεταπτυχιακά, μάστερ, διδακτορικά, πρέπει δηλαδή να επενδύσουν στον εαυτό τους εάν θέλουν να ενισχύσουν τις πιθανότητες να βρουν δουλειά. Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν ξέρουν αν θα αποσβέσουν τελικά αυτή την επένδυση».
Την ίδια ώρα, οι νέοι στη χώρα μας επιβαρύνονται ιδιαίτερα από τη φορολογία. «Μια επιβάρυνση που δεν αντισταθμίζουν οι υπηρεσίες που προσφέρει το Δημόσιο. Αντίθετα, οι νέοι οδηγούνται σε ακόμα μεγαλύτερα έξοδα καταφεύγοντας στην ιδιωτική υγεία και παιδεία, όπως για παράδειγμα στα φροντιστήρια», συνεχίζει ο κ. Παλάσκας. Πράγματι, ο πιο βαριά φορολογούμενος Ελληνας είναι σήμερα ένας εργένης ηλικίας 30 ετών. «Ακόμα όμως και τα επιδόματα που παίρνουν οι νέοι οικογενειάρχες είναι ελάχιστα. Το επίδομα γ άμου είναι 18 ευρώ, το επίδομα παιδιού 11 ευρώ. Πρέπει να σας πω ότι ένα κουτί γάλα ειδικό για βρέφη κοστίζει 16 ευρώ και διαρκεί 15 μέρες».
Το καλό με τη χώρα μας είναι ότι παραμένει ισχυρός ο θεσμός της οικογένειας που συντηρεί για μεγάλο χρονικό διάστημα τους νέους. Σύμφωνα με πρόσφατη πανελλαδική έρευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 68% των νέων έως 29 ετών ζουν με τους γονείς τους. Στο πατρικό τους άλλωστε συνεχίζουν να ζουν ακόμα και το 30% όσων έχουν ήδη παντρευτεί!
Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; Ολοι συμφωνούν ότι όσο περνούν τα χρόνια οι νέοι θα επωμίζονται όλο και περισσότερα βάρη, καθώς εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού οι συνταξιούχοι που θα πρέπει να «συντηρούν» θα αυξάνονται. Ηδη το ποσοστό των συνταξιούχων που εξαρτώνται από την εργασία των νεότερων αγγίζει το 30% (ένα από τα υψηλότερα στην E.E.). Σύμφωνα με σχετική μελέτη του IOBE, το 2050, το ποσοστό αυτό θα αγγίξει το 61,6%.