Των απεσταλμένων μας στη Σαντορινη Ολγας Σελλα – Γιωργου Λιαλιου
Τα απομεινάρια του αρχαίου πολιτισμού από τον 17ο αι. π.Χ. στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης και τα ερείπια της πιο σύγχρονης κατασκευής σε αρχαιολογικό χώρο έγιναν ένα, κατά τραγικό τρόπο, την Παρασκευή το μεσημέρι. H εικόνα που αντικρίσαμε προχθές το απόγευμα στο Ακρωτήρι ήταν πράγματι οδυνηρή. Το τμήμα του στεγάστρου που είχε καταρρεύσει θύμιζε μόνο τα ερείπια της Ricomex, στον τελευταίο μεγάλο σεισμό της Αθήνας. Σοκαρισμένοι και μουδιασμένοι ήταν όλοι την Παρασκευή το απόγευμα σ’ όλο το νησί. Οι αρχαιολόγοι που χρόνια εργάζονται στο Ακρωτήρι και στις ανασκαφές του χώρου έμοιαζαν σαν να είχαν χάσει αγαπημένο τους πρόσωπο. «Ηταν το τμήμα που κάλυπτε την τριγωνική πλατεία», μπόρεσε μετά βίας να ψελλίσει η αρχαιολόγος Νατάσα Ακριβάκη, που εργάζεται στο Ακρωτήρι από την αρχή της κατασκευής του στεγάστρου. Από τους πρώτους έφτασε στον αρχαιολογικό χώρο η Εφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Μαρίζα Μαρθάρη.
Ολα συνέβησαν μερικές ώρες νωρίτερα, στις δύο παρά είκοσι το μεσημέρι. Μια μικρή ομάδα τουριστών βρισκόταν μέσα στον αρχαιολογικό χώρο, όταν ξαφνικά ακούστηκε ένας εκκωφαντικός θόρυβος. Τμήμα του στεγάστρου υποχώρησε καταπλακώνοντας επτά άτομα: ένα νεαρό ζευγάρι Αμερικανών, ένα ζευγάρι Σλοβένων, μια Γερμανίδα, έναν Ελληνα (τον Ιωάννη Δαμίγο, εργαζόμενο στο χώρο) και τον άτυχο Ουαλλό υπήκοο Richard-George Bennion, 46 ετών, που τελικά ανασύρθηκε νεκρός χθες τα ξημερώματα. Σύμφωνα με μαρτυρίες, η σύντροφός του Bennion βρισκόταν μερικά μόλις μέτρα έξω από το στέγαστρο και μεταφέρθηκε σε κατάσταση σοκ στο κέντρο υγείας. Οι πέντε αλλοδαποί τραυματίες μεταφέρθηκαν στο τοπικό κέντρο υγείας και κατόπιν με C130 στην Αθήνα, στα νοσοκομεία KAT και Θριάσιο. Στον Ελληνα τραυματία παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες και επέστρεψε στο σπίτι του.
Παράξενοι θόρυβοι
Οι απόψεις για τι ακριβώς συνέβη διίστανται. Σημαντική είναι η μαρτυρία εργαζόμενου στην κατασκευή του στεγάστρου (ο οποίος επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του), που ανέφερε ότι από το πρωί της Παρασκευής ακούγονταν παράξενοι θόρυβοι και τριξίματα από τη μεταλλική κατασκευή. «Οι θόρυβοι δεν ήταν συνηθισμένοι, αλλά κανείς δεν πίστευε ότι θα συνέβαινε τέτοιο κακό», προσθέτει. Ορισμένοι άλλοι υποστηρίζουν ότι λίγα δευτερόλεπτα πριν από την κατάρρευση ακούστηκε ένας έντονος θόρυβος και άρχισε να πέφτει χώμα μέσα στο χώρο, πανικοβάλλοντας επισκέπτες και εργαζόμενους που κατευθύνθηκαν τρέχοντας προς την είσοδο.
Αμέσως μετά την κατάρρευση αναχώρησε για τη Σαντορίνη κλιμάκιο 15 ανδρών της EMAK με επικεφαλής τον αρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος, αντιστράτηγο Χρήστο Σμέτη. Οι έρευνες επικεντρώθηκαν στον απεγκλωβισμό του άτυχου άνδρα, ωστόσο μέχρι χθες τα ξημερώματα παρέμενε ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπάρχει και δεύτερος εγκλωβισμένος στα ερείπια. Το ενδεχόμενο αποκλείστηκε τελικά χθες το πρωί και το κλιμάκιο της EMAK αναχώρησε για την Αθήνα, όπως ανέφερε στην «K» ο αρχηγός της Πυροσβεστικής.
Τα αίτια
Τι ακριβώς συνέβη και κατέρρευσε το υπερσύγχρονο στέγαστρο, το σχεδιασμό και την κατασκευή του οποίου υπέγραψαν κορυφαίοι Ελληνες επιστήμονες; «Λένε ότι έσπασαν κάποιες από τις ατσαλένιες δοκούς που στηρίζουν την οροφή», λέει στην «K» ο δήμαρχος Θήρας κ. Αγγελος Ρούσσος. «Ολο το στέγαστρο έχει 58.000 τέτοιες δοκούς. Ωστόσο, ολόκληρη η κατασκευή έχει δοκιμαστεί από το εργαστήριο αντισεισμικής τεχνολογίας του Μετσόβιου Πολυτεχνείου». Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι υποχώρησαν οι πλάκες που βρίσκονται πλευρικά και παρέσυραν η μία την άλλη εν είδει ντόμινο. «Το χωροδικτύωμα κατέρρευσε προφανώς επειδή δεν άντεξε τη φόρτιση από τις υπερκείμενες εδαφικές μάζες», ανέφερε στην «K» ο καθηγητής δυναμικής τεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Ευθύνης Λέκκας, που βρέθηκε στο χώρο της καταστροφής. «Αυτό όμως δεν δικαιολογείται, θα έπρεπε να υπάρχουν δικλίδες ασφαλείας. Επομένως έχουμε να κάνουμε είτε με σοβαρό λάθος στη μελέτη ή με κακοκατασκευή».
Καμία βέβαια από τις εκτιμήσεις αυτές δεν προήλθε από μηχανικούς της κατασκευάστριας κοινοπραξίας. H J&P ΑΒΑΞ- Impregilo – Εμπεδος εξέδωσε ανακοίνωση το βράδυ της Παρασκευής, σύμφωνα με την οποία «η κοινοπραξία θα αναθέσει άμεσα σε ομάδα ειδικών εμπειρογνωμόνων την σε βάθος εξέταση όλων των αιτίων του ατυχήματος». Πάντως, οι δύο επιβλέποντες του έργου, πολιτικός μηχανικός Θανάσης Σακελαρόπουλος και ηλεκτρολόγος μηχανικός Διαμαντής Δεληγιάννης μεταφέρθηκαν στο αστυνομικό τμήμα Καρτεράδου, όπου κρατούνταν αναμένοντας εντολές του εισαγγελέα Νάξου.
Η μικρή κοινωνία του νησιού παρακολουθεί σοκαρισμένη το τραγικό γεγονός, αγωνιώντας για την τύχη του αρχαιολογικού χώρου και την επίδραση της δημοσιοποίησης του γεγονότος στον τουρισμό. «Κάθε Πέμπτη έρχονται κρουαζιερόπλοια και αφήνουν τουρίστες μόνο και μόνο για να επισκεφθούν τον αρχαιολογικό χώρο», λέει ένας ντόπιος. «Αν η κατάρρευση είχε γίνει μια μέρα πριν, ποιος ξέρει πόσους θα θρηνούσαμε».
Αμεση διακοπή της λειτουργίας
Μέσα στην απίστευτη τραγωδία, ένα πρώτο συναίσθημα ανακούφισης διαφαίνεται από χθες το πρωί, σ’ ό,τι αφορά την κατάσταση των αρχαιολογικών ευρημάτων. O αρχαιολόγος Ανδρέας Βλαχόπουλος, συνεργάτης του αρχαιολόγου Χρήστου Ντούμα, που έχει την ευθύνη της επίβλεψης του έργου στο Ακρωτήρι από την πλευρά των αρχαιολόγων, δήλωσε στην «K» ότι «τα αρχαία βρίσκονται σε θεαματικά διατηρημένη κατάσταση». Το τμήμα του βιοκλιματικού στεγάστρου που κατέρρευσε κάλυπτε μέρος του συγκροτήματος Δ του αρχαιολογικού χώρου. «Το βόρειο κομμάτι του συγκροτήματος, ο πυλώνας και η πρόσοψη της δυτικής οικείας φαίνονται ακέραια», είπε ο κ. Βλαχόπουλος.
Το έργο ήταν ολοκληρωμένο ως κατασκευή, και έμεναν απλώς οι διευθετήσεις του χώρου και η χάραξη των διαδρομών. H προχθεσινή καταστροφή είναι σίγουρο ότι θα πάει πολλά χρόνια πίσω τις ανασκαφικές εργασίες και την ολοκλήρωση αυτού του τεράστιου έργου. Αλλωστε πρώτο μέλημα των αρχαιολόγων αυτήν τη στιγμή είναι η προστασία και η συντήρηση των αρχαιοτήτων στο τμήμα του στεγάστρου που κατέρρευσε.
Κύκλοι της αντιπολίτευσης προσπάθησαν, από την πρώτη στιγμή, να συνδέσουν την τραγωδία στο Ακρωτήρι με κυβερνητικές ευθύνες. Να θυμίσουμε ότι το έργο δημοπρατήθηκε τον Ιανουάριο του 1999 από την Αρχαιολογική Εταιρεία και άρχισε να κατασκευάζεται το 2000. Τον Ιούλιο του 2004, προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο -που είχε σταματήσει λόγω έλλειψης πόρων- και να προστατευθούν οι αρχαιότητες, το ΥΠΠΟ ζήτησε από το υπουργείο Οικονομικών για την ολοκλήρωση του έργου επιπλέον χρηματοδότηση την οποία και απέσπασε.
Ο υφυπουργός Πολιτισμού Πέτρος Τατούλης συγκάλεσε έκτακτη σύσκεψη την Παρασκευή το βράδυ στο ΥΠΠΟ, αμέσως μετά την επιστροφή του από τη Σαντορίνη, όπου αποφασίστηκε:
– H άμεση διακοπή λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου.
– H συγκρότηση επιτροπής από αρμόδια στελέχη του ΥΠΠΟ και από εκπροσώπους του ΕΜΠ και του Τεχνικού Επιμελητηρίου, η οποία θα ερευνήσει σε βάθος τα αίτια του δυστυχήματος και θα εκδώσει σχετικό πόρισμα.
– H κατάθεση έκθεσης σχετικά με το συμβάν εκ μέρους τής εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, ως φορέα υλοποίησης του έργου.