Ενα χρόνο μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας και συγκεκριμένα στο τετραήμερο 12-15 Φεβρουαρίου 1946, συνήλθε στην Αθήνα η 2η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Είχε προηγηθεί ταξίδι αντιπροσωπείας του ΚΚΕ υπό τον Μήτσο Παρτσαλίδη στη Μόσχα όπου, σύμφωνα με μετέπειτα μαρτυρία του, η ηγεσία του ΚΚΣΕ συμβούλευσε το ΚΚΕ να πάρει μέρος στις εκλογές της 31ης Μαρτίου και «να μην επιχειρηθεί προς το παρόν ένοπλη πανελλαδική εξέγερση». Βασικό θέμα της ολομέλειας αποτέλεσε η λήψη απόφασης σχετικά με την έναρξη ή όχι του «ένοπλου αγώνα κατά των δυνάμεων του εγχώριου μοναρχοφασισμού». Στα επίσημα ντοκουμέντα του ΚΚΕ (Τρίχρονη Εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας 1946-1949) σημειώνεται πως «δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα και δεν έχει έρθει στο φως της δημοσιότητας καμία απόφαση της 2ης ολομέλειας που να μιλά με ευθύνη και κατηγορηματικό τρόπο για άμεσο ή σταδιακό πέρασμα του ΚΚΕ στη μορφή της ένοπλης πάλης». Ολες όμως οι μαρτυρίες και τα ιστορικά στοιχεία συμφωνούν ότι το θέμα συζητήθηκε ως γενική κατεύθυνση, μολονότι στο άρθρο 4 του επίσημου κειμένου που αφορά τα καθήκοντα των κομμουνιστών και τις μορφές πάλης, μια παράγραφος σημειώνεται με αποσιωπητικά.
Η θέση του ΚΚΕ
Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης, εξάλλου, τρία χρόνια μετά, στην ομιλία του στην 6η ολομέλεια το 1949, είπε: «Η 2η Ολομέλεια, αφού στάθμισε εσωτερικούς παράγοντες, βαλκανική και διεθνή κατάσταση, αποφάσισε να προχωρήσει στην οργάνωση της νέας ένοπλης πάλης ενάντια στον μοναρχοφασισμό μέσα σε συνθήκες που η χώρα βρισκόταν κάτω από στρατιωτική αγγλική κατοχή».
Δύο εβδομάδες μετά τη 2η ολομέλεια, σημειώνεται το ιστορικό χτύπημα του Λιτόχωρου. Κινήθηκε ο Υψηλάντης με άνωθεν εντολές στο πλαίσιο της υλοποίησης της απόφασης της 2ης ολομέλειας ή επρόκειτο για σύμπτωση; Ο κ. Πάνος Δημητρίου, ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ το αποδίδει σε «πρωτοβουλία των ίδιων των αγωνιστών». Ο κ. Δημητρίου επισημαίνει το γεγονός ότι «η ηγεσία του ΚΚΕ δεν αποκήρυξε τη συγκεκριμένη ενέργεια, ούτε αποστασιοποιήθηκε ποτέ από αυτήν. Αντανακλούσε τις διαθέσεις και το πνεύμα του αριστερού κινήματος της εποχής, το θεώρησε ως μια αγωνιστική ένδειξη».
Ο Ζαχαριάδης, λίγες μέρες μετά, σε ομιλία του στη Θεσσαλονίκη εκθείασε το χτύπημα του Λιτοχώρου, υπογραμμίζοντας τον προειδοποιητικό του χαρακτήρα, δίχως πάντως να ξεκαθαρίσει αν έγινε κατ’ εντολήν του. Αντιθέτως, η μαρτυρία τού τότε στελέχους της οργάνωσης Κατερίνης του ΚΚΕ, Θανάση Ανάγνου, που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 11 Δεκεμβρίου 1996, κάνει λόγο για την πραγματοποίηση κομματικού ακτίφ λίγες μέρες πριν από την επίθεση με τη συμμετοχή ανώτερων στελεχών του ΚΚΕ.
«Στη σύσκεψη, μετά την ενημέρωση από τον σύντροφο Πάνο, καθορίστηκε ένοπλη επίθεση στο Λιτόχωρο τη νύχτα 30-31 Μαρτίου ενάντια στις εγκληματικές συμμορίες και το άντρο των βασανιστηρίων της χωροφυλακής. Την τελευταία εβδομάδα του Μάρτη φτάνει παράνομα στο Λιτόχωρο ο Αλ. Ρόσσιος ή Υψηλάντης και αφού συνδέεται με την ομάδα των καταδιωκομένων σχεδιάζουν μαζί το χτύπημα. …Ετσι άρχισε ο ένοπλος αγώνας ενάντια στο ματοβαμμένο μεταβαρκιζινό καθεστώς. Το χτύπημα του Λιτοχώρου ήταν η αρχή της ένοπλης πάλης του Δημοκρατικού Στρατού. Το Λιτόχωρο σηματοδότησε σε ολόκληρη την Ελλάδα την ένοπλη πάλη».